Του Νίκου Ταμπακίδη,
Πρώην Δημάρχου Αγίων Αναργύρων, Πρώην Γ. Γραμματέα Περιφέρειας Ιονίων νήσων
Σε ένα σύγχρονο κράτος, το πρόβλημα των πυρκαγιών θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ενιαία, μέσα από ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό πλαίσιο διαχείρισης των πυρκαγιών, και όχι με μεμονωμένες και ασύνδετες υπηρεσίες και δράσεις πρόληψης ή καταστολής.
Οι πυρκαγιές δεν είναι δυνατό να εξαλειφθούν πλήρως στα μεσογειακά δασικά οικοσυστήματα καθώς αποτελούν σημαντικό παράγοντα για τη λειτουργία τους. Επομένως, στόχος ενός σύγχρονου συστήματος διαχείρισης δεν είναι η εξάλειψη των πυρκαγιών αλλά η μείωση της επικινδυνότητάς τους και των καταστροφών που ενδέχεται να προκαλέσουν.
Ο συνολικός και ενιαίος σχεδιασμός θα πρέπει να αφορά την πρόληψη και καταστολή των πυρκαγιών, καθώς και την αποκατάσταση και ανασυγκρότηση των καμένων εκτάσεων σε μια αλυσιτελή διαδικασία.
Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, κάθε μονάδα χρήματος που επενδύεται στην πρόληψη, ιδίως στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, ισοδυναμεί με πολλαπλάσια εξοικονόμηση χρήματος από τη μείωση των αναγκών της δασοπυρόσβεσης και τις καταστροφές που προξενεί η πυρκαγιά.
Όπως προκύπτει από τα διαθέσιμα στοιχεία, ο υπερδιπλασιασμός των διατιθεμένων πιστώσεων στη χώρα μας κατά την τελευταία εικοσαετία δεν είχε σαν συνέπεια καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά την καμένη έκταση ή τη μείωση των καταστροφών.
Η προσέγγιση, μεταξύ άλλων παραμέτρων, πρέπει να περιλαμβάνει κυρίως τα εξής:
- Αποφυγή λύσης λάθος προβλήματος
- Συστημική προσέγγιση
- Διαλειτουργικότητα
-
Αποφυγή λύσης λάθος προβλήματος
Ο τρόπος με τον οποίο διατυπώνουμε ή ορίζουμε ένα πρόβλημα, οι ενέργειες που κάνουμε και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούμε για να δικαιολογήσουμε τις ενέργειες αυτές, είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους.
Τα προβλήματα συνήθως δεν είναι διαμορφωμένα ή πολύ περισσότερο ορισμένα.
Εμείς πρέπει να τα ορίσουμε.
Άτομα, οργανισμοί αλλά και κοινωνίες παγιδεύονται στην επίλυση λάθος προβλημάτων.
Τα προβλήματα πρέπει να διατυπώνονται σωστά προτού επιλυθούν.
Με βάση τη διεθνή ορολογία υπάρχουν 3 τύποι λαθών:
- Το Τύπου Ι Σφάλμα (Ε1) είναι το σφάλμα όπου απορρίπτουμε κάτι που είναι αληθές.
- Το Τύπου ΙΙ Σφάλμα (Ε2) είναι το σφάλμα όπου δεν απορρίπτουμε κάτι που είναι ψευδές.
- Το Τύπου ΙΙΙ Σφάλμα (Ε3) είναι το σφάλμα όπου επιλύουμε το λάθος πρόβλημα με ακρίβεια.
Από τα παραπάνω προκύπτει πως πρέπει πρώτα να διασφαλίσουμε ότι εργαζόμαστε στο σωστό πρόβλημα και μετά να επιχειρούμε να δώσουμε λύσεις.
Το Ε3 παύει να υπάρχει μόνο αφότου έχουμε εφαρμόσει τη σωστή λύση στο σωστό ορισμό ενός προβλήματος.
Στο σημείο αυτό να τονίσουμε τη διαφορά μεταξύ ασκήσεων και προβλημάτων.
Οι ασκήσεις έχουν συγκεκριμένο αριθμό λύσεων, ενώ κάτι τέτοιο δεν ισχύει για τα προβλήματα…
Οι πολιτικοί συχνά χρησιμοποιούν την κατηγορία του Ε3, ορίζοντας τα προβλήματα με τέτοιο τρόπο ώστε όλη η ευθύνη να πέφτει σε ένα μέρος μόνο ενός σύνθετου συστήματος.
Ο μεγάλος κίνδυνος είναι να επιλύσουμε σωστά
το λάθος πρόβλημα!!
Λέγεται ότι όταν ο Albert Einstein ρωτήθηκε τι τον βοήθησε περισσότερο να διατυπώσει τη θεωρία της σχετικότητας απάντησε: «Η ανακάλυψη του τρόπου να διατυπώσω το πρόβλημα».
O Στρατηγός H. Norman Schwartzkopf είχε δηλώσει: «Αφότου ζύγισα πολλά σχέδια (για τη διεξαγωγή του πολέμου του Κόλπου το 1992), για περισσότερες από 4 ώρες, συνειδητοποίησα πως έθετα την ερώτηση με λάθος τρόπο»
Για να ορίσουμε σωστά ένα πρόβλημα, στην περίπτωσή μας «η διαχείριση των πυρκαγιών», πρέπει:
- Να συμπεριλάβουμε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη στην ανάλυση του προβλήματος.
- Να δημιουργήσουμε ένα ευρύ φάσμα επιλογών από το οποίο θα επιλέξουμε.
- Να θέσουμε με ευρύτητα τα όρια του προβλήματος.
- Να προσεγγίσουμε το πρόβλημα συστημικά, δηλαδή να εξετάζουμε το ευρύτερο σύστημα στο οποίο βρίσκεται το πρόβλημα, δίχως να το χωρίζουμε σε μικρά απομονωμένα μέρη.
2. Συστημική προσέγγιση
Μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο η ανθρωπότητα περνάει από τη Μηχανιστική Εποχή (1700-1950) στη Συστημική Εποχή. Στη Μηχανιστική Εποχή τα προβλήματα ήταν μικρότερα σε μέγεθος και κλίμακα. Επίσης τα περισσότερα ήταν ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και μπορούσαν να επιλυθούν μεμονωμένα. Αυτό δεν ισχύει πλέον. Η μετάβαση στη Συστημική Εποχή επηρεάζει κάθε πλευρά της ζωής μας.
Πλέον, είναι λάθος να επιμένουμε να σχεδιάζουμε και να διοικούμε τους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις σαν να ήταν μηχανές, ενώ αυτά λειτουργούν ως σύνθετα συστήματα.
Πάρα ταύτα, υπάρχουν ακόμη Διευθυντές που συνεχίζουν να αντιλαμβάνονται έναν οργανισμό σα μηχανή με ό,τι αυτό συνεπάγεται…
Αυτό είναι μια καλή παρομοίωση της γραφειοκρατίας.
Σήμερα ο κόσμος είναι τόσο συνδεδεμένος γεωγραφικά και χρονικά που οποιοδήποτε γεγονός σε ολόκληρο τον πλανήτη μπορεί ενδεχομένως να επηρεάσει άλλα γεγονότα με τρόπους που ελάχιστα κατανοούμε.
Ζούμε πλέον τη Συστημική Εποχή.
Έτσι η υπόθεση ενός κόσμου απόλυτα οριοθετημένου στο χώρο και το χρόνο δεν ισχύει πλέον.
3. Διαλειτουργικότητα
Όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενο κείμενο, η διαλειτουργικότητα επιβάλλει ενιαία λειτουργικά χαρακτηριστικά μεταξύ συνεργαζόμενων συστημάτων.
Η εμπειρία από τη λειτουργία διοικητικών δομών στη χώρα μας είναι πως υπάρχουν σημαντικότατες διαφορές μεταξύ του τρόπου που οι μηχανισμοί των διαφόρων δομών ορίζουν, συλλέγουν, επεξεργάζονται και χρησιμοποιούν τα διάφορα στοιχεία.
Η κατάσταση αυτή κάνει πολύ δύσκολη την αποτελεσματική συνεργασία (και άρα και τη δυνατότητα δικτυακής λειτουργίας) μεταξύ διοικητικών δομών (οι Υπηρεσίες δε «μιλούν» μεταξύ τους).
Ένας τομέας όπου μπορεί εύκολα να αποδειχθεί ότι η διαλειτουργικότητα υποστηρίζει τη δυνατότητα πολλαπλών επιλογών είναι ο Τομέας της Πολιτικής Προστασίας, ο οποίος μάλιστα αποτελεί έναν απαιτητικό και κρίσιμο χώρο δοκιμασίας και αξιολόγησης της Δημόσιας Διοίκησης και της Αυτοδιοίκησης.
Με βάση τα παραπάνω, είναι αυτονόητο ότι οποιαδήποτε νομοθετική πρωτοβουλία που αφορά την «Πολιτική Προστασία», θα είναι ημιτελής (μια από τα ίδια), εάν δεν ενσωματώνει λειτουργικά τις 3 παραμέτρους που αναφέραμε (Αποφυγή λύσης λάθος προβλήματος - Συστημική προσέγγιση - Διαλειτουργικότητα).
Βιβλιογραφία:
- «Επιτροπή για τις Προοπτικές Διαχείρισης Πυρκαγιών Δασών και Υπαίθρου στην Ελλάδα», The Global Fire Monitoring Center (GFMC), 2019
- «Έξυπνη σκέψη για δύσκολους καιρούς, Η τέχνη της επίλυσης των σωστών προβλημάτων», Ian Mitroff, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2000
- «Ηγεσία και Χάος, Η νέα επιστημονική διοίκηση επιχειρήσεων», Margaret Wheatley, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2003
- «Χάος, πολυπλοκότητα και μάνατζμεντ», Arthur Battram, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2002
