Του Θοδωρή Λαΐνα
«Ο Ψηφιακός μετασχηματισμός, η τεχνολογία και το μέλλον της εργασίας» ήταν ένα από τα κεντρικά θέματα μιας ιδιαίτερα ενδιαφέρουσας ημερίδας που διοργανώθηκε στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών. Τα συμπεράσματα των γνωμοδοτήσεων των συμμετοχόντων παρουσίασε στην ημερίδα η καθηγήτρια Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Μαρία Βακόλα η οποία μιλάει στη «Ναυτεμπορική» για την ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα.
Σε ποιο επίπεδο βρίσκεται ο ψηφιακός μετασχηματισμός που συνδέεται με τον εργασιακό χώρο στην Ελλάδα;
Η πανδημία Covid-19 από το Μάρτιο του 2020 στις Ευρωπαϊκές χώρες, δημιούργησε ασφυκτικές πιέσεις στις επιχειρήσεις δημιουργώντας μια νέα εργασιακή πραγματικότητα. Σύμφωνα με την μελέτη του ΣΕΒ (2022), οι επιχειρήσεις προσπάθησαν να προσαρμοσθούν μέσα από την αξιοποίηση ψηφιακών τεχνολογιών. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP), περίπου 4 στις 10 θέσεις εργασίας στην ΕΕ θα μετασχηματιστούν σημαντικά εξαιτίας της τεχνητής νοημοσύνης και του αυτοματισμού, ενώ το 85% των θέσεων του 2030 δεν έχει δημιουργηθεί ακόμα.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα πάντα με την ίδια μελέτη, το ηλεκτρονικό εμπόριο αυξήθηκε κατά 77% (η μεγαλύτερη αύξηση στην Ευρώπη), και ο ψηφιακός μετασχηματισμός του δημοσίου τομέα (ειδικά στην εξυπηρέτηση του πολίτη) έχει βελτιωθεί ουσιαστικά, διευκολύνοντας σημαντικά την καθημερινότητα των πολιτών. Παρόλα αυτά, όμως η ψαλίδα παραμένει ανοιχτή μεταξύ της Ελλάδας και Ευρωπαϊκού μέσου όρου. Ενδεικτικά, μέχρι πρόσφατα, μόνο το 3% των επιχειρήσεων αξιοποιούσε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, έναντι 40% στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες.
Η πανδημία δημιούργησε πρωτόγνωρες συνθήκες και εξελίξεις τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα με την μαζική χρήση της τηλεργασίας η οποία παράγει διάφορων ειδών αποτελέσματα θετικά και αρνητικά τόσο στον τομέα της παραγωγικότητας ενός εργαζομένου αλλά και στην προσωπική, οικογενειακή και κοινωνική του ζωή. Ποια είναι τα στοιχεία για την σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα όσον αφορά την τηλεργασία και ποιες οι προβλέψεις για την χρήση της από εδώ και στο εξής;
Η πανδημία έφερε πολλές αλλαγές στον κόσμο της εργασίας, σε παγκόσμιο επίπεδο, την ίδια στιγμή με την βοήθεια της τεχνολογίας. Πολλοί εργαζόμενοι αναγκάστηκαν να τηλε-εργαστούν στα επαγγέλματα όπου αυτό ήταν εφικτό. Στη χώρα μας, με την πανδημία, η τηλεργασία αυξήθηκε από το 1,9%, στο 7% (ΣΕΒ, 2021). Οι επιχειρήσεις συνειδητοποίησαν πως μειώνονται τα λειτουργικά τους έξοδα (ενοίκια ή αφορά ακινήτων κ.α) και πως ο φόβος που είχαν, για χαμηλή παραγωγικότητα όσων εργάζονταν από το σπίτι, δεν είναι αλήθεια. Αντίθετα, φαίνεται πως η τηλεργασία αυξάνει την παραγωγικότητα κατά 13%. Είναι σημαντικό εδώ να τονισθεί πως, όταν ο εργαζόμενος έχει τη δυνατότητα να επιλέξει πότε θα εργαστεί από το σπίτι ή το γραφείο, η παραγωγικότητα αυξάνεται κατά 20%. Η τηλεργασία καθώς και ο υβριδικός τρόπος εργασίας (συνδυασμός εργασίας από το γραφείο και το σπίτι) δίνουν στις επιχειρήσεις πρόσβαση σε μεγαλύτερη δεξαμενή ταλέντων.
Οι εργαζόμενοι με αυξημένες ευθύνες φροντίδας ή άνθρωποι με αναπηρίες μπορούν να έχουν ευκολότερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Επίσης, ολόκληρες περιοχές ορεινές ή νησιωτικές μπορεί να ξαναγεννηθούν αφού πολλοί εργαζόμενοι μπορούν να τις επιλέξουν ως τόπο κατοικίας με μικρότερα έξοδα διαβίωσης σε σχέση με τις αστικές περιοχές (διαφορετικά τα ενοίκια στην Άρτα ή στα γύρω χωριά και διαφορετικά στην Αθήνα). Ήδη, Έλληνες εργαζόμενοι έχουν επιστρέψει στη χώρα αφού τηλε-εργάζονται για εταιρείες του εξωτερικού. Η τηλε-εργασία δεν έχει μόνο θετικές όψεις. Παρατηρείται απομόνωση και κόπωση των εργαζομένων, e-κούραση, προβλήματα στη διοίκηση από απόσταση και προβλήματα στην επικοινωνία. Παρόλες τις αρνητικές της όψεις, η πρόβλεψη για το μέλλον είναι πως η τηλε-εργασία ή/και ο υβριδικός τρόπος εργασίας ήρθε για να μείνει. Αυτό συμβαίνει γιατί προσφέρει τη μεγαλύτερη δυνατή ευελιξία τόσο στις εταιρείες όσο και στους εργαζόμενους χωρίς να μειώνεται η απόδοση και η ικανοποίηση από την εργασία.
Ποιες είναι οι σημερινές ανάγκες της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα όσον αφορά τις δεξιότητες που πρέπει να έχει ένας εργαζόμενος και πώς ανταποκρίνεται σε αυτές τις ανάγκες το εργατικό δυναμικό της χώρας; Δεν είναι η πρώτη φορά που επαγγέλματα εξαφανίζονται για να εμφανιστούν άλλα στη θέση τους και δεν είναι η πρώτη φορά που οι εργαζόμενοι χρειάζεται είτε να αναβαθμίσουν τις ήδη υπάρχουσες δεξιότητες είτε να αποκτήσουν καινούργιες. Από τις προηγούμενες δεκαετίες, επαγγέλματα, όπως ο ντελάλης ή ο παγοπώλης στους δρόμους, εξαφανίστηκαν. Την τελευταία δεκαετία είδαμε την εμφάνιση και την άνοδο επαγγελμάτων σχετικών με την τεχνολογία, όπως οι αναλυτές δεδομένων. Την εποχή της πανδημίας είδαμε την ανάγκη δεξιοτήτων διοίκησης από απόσταση ή την ανάγκη ψηφιακών δεξιοτήτων για τηλε-εργασία.
Οι δεξιότητες θα βρουν τη θέση τους στο κέντρο του μέλλοντος της εργασίας και αν μπορώ να κάνω μια πρόβλεψη εδώ, φαίνεται πως αντί να μιλάμε για οικογένειες επαγγελμάτων από εδώ και πέρα, θα μιλάμε για δέσμες δεξιοτήτων. Αυτό θα μας οδηγήσει μακριά από το μοντέλο του ένας κάτοχος θέσης αντιστοιχεί σε μια θέση εργασίας και θα μας φέρει πιο κοντά σε πιο ευέλικτες μορφές εργασίας. Για παράδειγμα, η οργάνωση της εργασίας ανά project, που θα υλοποιούνται από ομάδες με μέλη που θα επιλέγονται με βάση τις δεξιότητές τους. Σε αυτό το μέλλον εκτός από τις ψηφιακές δεξιότητες, πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η υιοθέτηση της νοοτροπίας της δια βίου μάθησης, της προσαρμοστικότητας, την ευελιξίας και την προσαρμογής στις συνεχείς αλλαγές.
