ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση, μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου βρέθηκαν στο χείλος του γκρεμού, πριν την έκρηξη ενός πυρηνικού πολέμου. Η «Κρίση των πυραύλων της Κούβας» ήταν η κορυφαία στρατιωτική αντιπαράθεση κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Η κρίση ξέσπασε, όταν σοβιετικοί εγκατέστησαν βαλλιστικούς πυραύλους, μέσου και μεγάλου βεληνεκούς με πυρηνικές, κεφαλές στο έδαφος της Κούβας, στον Κόλπο των Χοίρων και κράτησε 38 ημέρες, με τον πλανήτη να κρατάει την ανάσα του. Το τέλος ήρθε με την αυποχώρηση της ΕΣΣΔ και την απομάκρυνση των πυραύλων. 

Κρίσιμες στιγμές εκτυλιχθηκαν και σε περιπτώσεις λάθος συναγερμού όπως τον Ιανουάριο του 1995, όταν στο γραφείο του Ρώσου προέδρου Μπορίς Γέλτσιν μπήκε ένας ταγματάρχης με ένα βαλιτσάκι όπου ένα κόκκινο φως αναβόσβηνε. Τελικά ααποδείχτηκε πως επρόκειτο για αμερικανική δοκιμή, πυραύλου μέσου βεληνεκούς.

 H ανάπτυξη πυρηνικών όπλων δεν επρόκειτο να παραμείνει αποκλειστικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών, μετά την χρήση τους σε Ναγκασάκι και Χιροσίμα που έγραψε το δραματικό τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Η Σοβιετική Ένωση πραγματοποίησε την πρώτη της πυρηνική δοκιμή στις 29 Αυγούστου 1949, σύμφωνα με τον Οργανισμό Συνθήκης για την Ολοκληρωτική Απαγόρευση Πυρηνικών Δοκιμών (CTBTO), έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που ιδρύθηκε από τον ΟΗΕ για να παρακολουθεί και να επιβάλλει τη συνθήκη του 1996 που απαγορεύει τις πυρηνικές δοκιμές. 

Για να αποτρέψουν το ξέσπασμα ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου  με πυρηνικά οι δύο υπερδυνάμεις ανέπτυξαν δικλειδες ασφαλείας και ένα σύστημα διπλωματίας και αποτροπής. Την τακτική αυτή διατήρησε και η Ρωσία μετά το τέλος της ΕΣΣΔ.

Το «κόκκινο τηλεφωνο»

Μία από αυτές τις διασφαλίσεις, οπως θυμίζει το Live Science. είναι μια ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας μεταξύ των πρωτευουσών των δύο εθνών -γνωστό και ως «κόκκινο τηλεφωνο»- η οποία καθιερώθηκε τον Αύγουστο του 1963 και προοριζόταν να παρέχει "άμεση επικοινωνία μεταξύ του Λευκού Οίκου και του Κρεμλίνου".

Με την πάροδο των ετών τέθηκαν σε ισχύ πρόσθετες διασφαλίσεις, συμπεριλαμβανομένης της Συμφωνίας του 1971 με Μέτρα για τη μείωση του Κινδύνου Έκρηξης Πυρηνικού Πολέμου, και της Συμφωνίας του 1972 για την Πρόληψη Συμβάντων στη Θάλασσα. 

Η πρώτη ανοιχτή γραμμή μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον χρησιμοποιούσε εξοπλισμό τηλετύπου που κατασκευάστηκε τόσο στις ΗΠΑ όσο και στη Σοβιετική Ένωση και στη συνέχεια ανταλλάχθηκε. Το κύκλωμα δρομολογήθηκε από την Ουάσιγκτον  μέσω του Λονδίνου, της Κοπεγχάγης, της Στοκχόλμης, του Ελσίνκι για να καταλήξει στην Μόσχα, ενώ μια εφεδρική ραδιοφωνική γραμμή ένωνε τα σημεία προορισμού μέσω της Ταγγέρης, στο βορειοδυτικό Μαρόκο.

Στη δεκαετία του 1980, η τηλεφωνική γραμμή αναβαθμίστηκε με εξοπλισμό φαξ και το 2008 εφαρμόστηκε ασφαλής σύνδεση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Σύμφωνα με τον Roger Hermiston, συγγραφέα του «Two Minutes to Midnight : 1953 – The Year of Living Dangerously » η ανοιχτή γραμμή είναι ένα συμπλήρωμα σε μια σειρά από «ευρείες διασφαλίσεις, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της ποσότητας των πυρηνικών όπλων σε κυκλοφορία και της ανάπτυξης συνθηκών όπως η Συνθήκη για τις πυρηνικές δυνάμεις μέσου βεληνεκούς (INF) το 1987, η Συνθήκη για τη μείωση των στρατηγικών όπλων (START ) το 1991, και τη Συνθήκη για τη μείωση της στρατηγικής επίθεσης (SORT) το 2002.  

1953: Η καθοριστική χρονιά

Σύμφωνα με τον ίδιο, η κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών μεταξύ των υπερδυνάμεων ξεκίνησε το 1953 και προκάλεσε τη θέσπιση εγγυήσεων. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950, η ανάπτυξη πυρηνικών όπλων με πολύ μεγαλύτερη καταστροφική ικανότητα από τις πρώτες βόμβες, βρισκόταν σε διάφορα στάδια έρευνας και ανάπτυξης, ιδίως η βόμβα υδρογόνου.

«Το 1953 ήταν η χρονιά κατά την οποία ο κόσμος έκανε ένα επικίνδυνο βήμα μπροστά από την ατομική βόμβα, στη νέα τρομακτική υπερβόμβα – μια θερμοπυρηνική εκρηκτική ύλη που βασίζεται στη σύντηξη του υδρογόνου, έως και χίλιες φορές πιο καταστροφική από τις βόμβες που κατέστρεψαν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι», έγραψε ο Χέρμινστον.

«Δύο λεπτά πριν τα μεσάνυχτα»

«Οι Αμερικανοί είχαν κατασκευάσει το πρωτότυπο της βόμβας Η – με την κωδική ονομασία Ivy Mike – τον Νοέμβριο του 1952. Στη συνέχεια οι Ρώσοι δοκίμασαν με επιτυχία τη δική τους, με την κωδική ονομασία Joe-4, τον Αύγουστο του 1953. Ως αποτέλεσμα, το ρολόι της Ημέρας της Κρίσεως, που μετρά του πόσο κοντά βρίσκεται ο πλανήτης στον Αρμαγεδδώνα, μετακινήθηκε στα δύο λεπτά πριν από τα μεσάνυχτα, το πιο κοντινό που είχε βρεθεί σε επτά χρόνια Ψυχρού Πολέμου».

Σύμφωνα με τον Hermiston, τα αποθέματα πυρηνικών όπλων μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων μέχρι το τέλος του 1953 ήταν τα εξής:

• ΗΠΑ: 1.169 
• Σοβιετική Ένωση: 120 
• ΗΒ: 1

Τι συμβαίνει στην Ουκρανία

Πρόσφατες αναφορές δείχνουν ότι τα στρατιωτικά ιδρύματα των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας έχουν ανοίξει μια άμεση, τακτική γραμμή επικοινωνίας για να μετριάσουν την πιθανότητα μιας  σύγκρουσης κατά τη διάρκεια των  ρωσικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία, σύμφωνα με το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών. 

Ανώτερος αξιωματούχος των ΗΠΑ δήλωσε στο NBC News στις αρχές Μαρτίου 2022: «Το υπουργείο Άμυνας «άνοιξε»  την 1η Μαρτίου μια γραμμή με το ρωσικό υπουργείο Άμυνας για τους σκοπούς της πρόληψης λανθασμένων "συναγερμών" και πιθανής σύρραξης».

Μια τέτοια διασφάλιση είναι δικαιολογημένη, δεδομένης της εγγύτητας των ρωσικών δυνάμεων που επιχειρούν στην Ουκρανία στα σύνορα της Πολωνίας, της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας και άλλων χωρών του ΝΑΤΟ.

 Το δόγμα της MAD

Ο Hermisnton  βλέπει την παρούσα ασταθή κατάσταση μέσα από τον φακό της ιστορίας. «Το 1953, οι πιο ανησυχητικές στιγμές ήρθαν μετά τον θάνατο του (σ.σ. Ιωσήφ) Στάλιν, με τον πόλεμο της Κορέας να μαίνεται ακόμη», εκτίμησε.

«Υπήρχε αισιοδοξία ότι θα μπορούσαμε να εισέλθουμε σε μια νέα εποχή «αποκλιμάκωσης» με τους Σοβιετικούς, αλλά το πρόβλημα ήταν ότι κανείς δεν ήξερε πραγματικά τι σκέφτονταν οι διάδοχοί του στο Κρεμλίνο. Δύο εβδομάδες μετά την κηδεία του Στάλιν, η κατάρριψη ενός βρετανικού βομβαρδιστικού Lincoln από σοβιετικό μαχητικό MiG – σκοτώνοντας και τα έξι μέλη του πληρώματος – αποτέλεσε επικίνδυνη εστία ανάφλεξης.

«Σήμερα, η MAD είναι εδραιωμένη και αναγνωρισμένη, οπότε η ανησυχητική ρητορική του Πούτιν θα παραμείνει ακριβώς αυτό – ρητορική. Επιτιθέμενος στη Δύση με πυρηνικά όπλα, θα προκαλέσει την καταστροφή της ίδιας του της χώρας».

Η MAD (Mutually Assured Destruction) που σημαίνει αμοιβαία εξασφαλισμένη αποστροπή, είναι στρατιωτική θεωρία που αναπτύχθηκε για να αποτρέψει τη χρήση πυρηνικών όπλων. Η θεωρία βασίζεται στο γεγονός ότι τα πυρηνικά όπλα είναι τόσο καταστροφικά που καμία κυβέρνηση δεν θέλει να τα χρησιμοποιήσει. Καμία από τις δύο πλευρές δεν θα επιτεθεί στην άλλη με πυρηνικά όπλα , καθώς και οι δύο πλευρές είναι εγγυημένο ότι θα καταστραφούν εντελώς σε μία τέτοια σύγκρουση. Κανείς δεν θα πάει στον πυρηνικό πόλεμο, γιατί καμία πλευρά δεν μπορεί να κερδίσει και καμία πλευρά δεν μπορεί να επιβιώσει.

Μπορεί να αποτραπεί ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος; Η σύνεση και η λογική, ίσως, θα επικρατήσουν, ενώ οι υπάρχουσες διασφαλίσεις αναμένεται ότι θα εξυπηρετήσουν τον σκοπό τους.

 naftemporiki.gr