Του Μιχάλη Ψύλου 
[email protected]

Εξι εβδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου κατά της Ουκρανίας, ένα μεγάλο μέρος του ρωσικού πληθυσμού φαίνεται να υποστηρίζει την εισβολή και τον Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.

Το «Levada Center», ίσως το μοναδικό ανεξάρτητο ινστιτούτο δημοσκοπήσεων στη Ρωσία, δημοσίευσε δημοσκόπηση, σύμφωνα με την οποία το 81% των πολιτών υποστηρίζει τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις ενέργειες της Ρωσίας. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, ο βασικός λόγος που επικαλούνται οι Ρώσοι πολίτες υποστηρίζοντας τον πόλεμο, είναι η ανάγκη προστασίας των Ρωσόφωνων κατοίκων στην Ουκρανία.

Τα προσωπικά ποσοστά αποδοχής του Πούτιν αυξήθηκαν και πάλι στις αρχές Μαρτίου στο 83%, σε σύγκριση με 71% τον Φεβρουάριο. Φυσικά τα στοιχεία πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή, αν και το Levada Center είναι το μόνο ινστιτούτο που δεν χρηματοδοτείται από τις ρωσικές αρχές. Το 2016 μάλιστα, το ινστιτούτο είχε χαρακτηριστεί ως «κέντρο ξένων πρακτόρων» από τις ρωσικές αρχές.

Φαίνεται πάντως ότι και στην περίπτωση της Ρωσίας, ισχύει η αρχή της «συσπείρωσης γύρω από την σημαία», σε περιπτώσεις κρίσης: Οι πολίτες στοιχίζονται πίσω από τον αρχηγό τους. Οι New York Times εκτιμούν πάντως ότι το κλίμα μπορεί να αλλάξει σημαντικά εάν αυξηθεί η οικονομική ζημιά που προκαλούν οι κυρώσεις στον πληθυσμό. Ο διευθυντής του Levada Center, Ντένις Βόλκοφ λέει όμως στην αμερικανική εφημερίδα ότι οι δυτικές κυρώσεις είναι ο κύριος λόγος για την αυξανόμενη υποστήριξη των πολιτών προς τον Πούτιν. «Οι ερωτηθέντες φαίνεται να έχουν υιοθετήσει το δόγμα του Κρεμλίνου ότι η Δύση διεξάγει οικονομικό πόλεμο εναντίον του ρωσικού λαού και ότι ο πληθυσμός πρέπει να συσπειρωθεί γύρω από τον ηγέτη τους», υποστηρίζει ο Βόλκοφ.

Πως θα σταματήσουν τον Πούτιν

Στη Δύση πάντως, πολλοί αναρωτιούνται πώς μπορεί κανείς να εμποδίσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν να καταστρέψει περαιτέρω την Ουκρανία. Την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο συνέδριο με κορυφαίους ειδικούς με τίτλο «Ρωσία και Δύση – Πώς να αντιμετωπίσουμε μια κατασταλτική και συγκρουσιακή Ρωσία». Διοργανώθηκε από τη δεξαμενή σκέψης του Βερολίνου «Zentrum Liberale Moderne». 

Το ερώτημα πώς θα σταματήσει η Δύση τον Πούτιν και τον πόλεμο, κυριάρχησε στην εκδήλωση. Αλλά οι προοπτικές για το πώς να επιτευχθεί αυτός ο στόχος διαφέρουν πολύ. Ένας από τους συμμετέχοντες ήταν ο οικονομολόγος και επικεφαλής του Κέντρου Μετα-Ιμπεριαλιστικών Σπουδών στη Μόσχα, Βλαντισλάβ Ινοζέμτσεφ: «Νομίζω ότι είναι πάνω απ' όλα η αντίσταση των Ουκρανών, μπορεί να αλλάξει την πορεία των γεγονότων. Είναι πολύ πιο σημαντικό από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, από τις απαιτήσεις των δυτικών χωρών. Εάν οι Ουκρανοί επικρατήσουν στην πρώτη γραμμή, στο έδαφος, μπορεί πραγματικά να είναι πιθανό αυτός ο πόλεμος να κερδηθεί».

 Ο Ινοζέμτσεφ θεωρεί ότι προς το παρόν, το καθεστώς του Βλαντιμίρ Πούτιν είναι αρκετά σταθερό. Ωστόσο, είπε, πολλοί από αυτούς που ανέβηκαν επί εποχής Πούτιν είναι τώρα πολύ δυσαρεστημένοι με τον πρόεδρο. «Αυτό που έκανε ο Πούτιν τα τελευταία χρόνια και ειδικά τις τελευταίες εβδομάδες και μήνες θέτει σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη αυτής της ελίτ, τις συνθήκες διαβίωσής της, τους δεσμούς της με τη Δύση, την οικονομική της υγεία, τα πάντα. Αυτοί οι άνθρωποι δεν θέλουν αλλαγή καθεστώτος. Θέλουν να ξεφορτωθούν τον κ. Πούτιν. Και κάτι πρέπει να γίνει για να ενταθεί αυτή η σύγκρουση ανάμεσα σε αυτόν και τους στενότερους συνεργάτες του».

«Εγκληματίας πολέμου»

 Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής από την Νότια Καρολίνα, Λίντσεϊ Γκρέιχαμ έκανε σύγκριση ανάμεσα στον Χίτλερ και τον Πούτιν. Αναρωτήθηκε μάλιστα «αν υπάρχει Βρούτος στη Ρωσία;», αναφερόμενος στον δολοφόνο του Ρωμαίου αυτοκράτορα Ιουλίου Καίσαρα. «Θα πρόσφερε στη χώρα του και στον υπόλοιπο κόσμο μια μεγάλη υπηρεσία», είπε ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής και πρόσθεσε: «Ο ρωσικός λαός πρέπει να τον αντιμετωπίσει». 

Ενδεχομένως, πολλοί άνθρωποι και ηγέτες στη Δύση να συμμερίζονται την άποψη του Ρεπουμπλικάνου γερουσιαστή. Ακόμη και ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν αναρωτήθηκε πρόσφατα μιλώντας στη Βαρσοβία, εκτός χειρογράφου, αν ο Πούτιν «μπορεί να παραμείνει στην εξουσία;» Για να «διορθωθεί» αμέσως η δήλωση αυτή από τον Λευκό Οίκο ως «παρανόηση».Ο Μπάιντεν όμως επέμεινε στην άποψή του και μίλησε για ηθική αγανάκτηση. «Δεν ζητώ συγγνώμη για τα προσωπικά μου συναισθήματα», είπε ο Αμερικανός πρόεδρος, αποκαλώντας τον Πούτιν «εγκληματία πολέμου». Κάτι που δεν συμμερίζονται βέβαια Ευρωπαίοι ηγέτες, όπως ο Εμμανουέλ Μακρόν και ο Ολαφ Σολτς.

Το παράδειγμα του Μιλόσεβιτς

Ίσως ο Μακρόν και ο Σολτς ως Ευρωπαίοι, να έχουν στο μυαλό τους την πρώην Γιουγκοσλαβία ως παράδειγμα. Το ΝΑΤΟ βομβάρδισε την κατοικία του τότε Προέδρου Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς χωρίς να απαιτήσει την πτώση του ή να ζητήσει τη ζωή του. Ο Μιλόσεβιτς παραιτήθηκε τον Οκτώβριο του 2000 μετά από μαζικές διαδηλώσεις και εκδόθηκε το 2001 από το Βελιγράδι στη Χάγη, για να δικαστεί για εγκλήματα πολέμου. Ο Μιλόσεβιτς πέθανε το 2006 πριν προλάβει να καταδικαστεί.

Σε κάθε περίπτωση, ο καθοριστικός παράγοντας για το πολιτικό τέλος του Μιλόσεβιτς ήταν η αντίδραση του σερβικού πληθυσμού εναντίον του. Μέχρι στιγμής όμως δεν φαίνεται να υπάρχει κάτι τέτοιο κατά του Πούτιν στη Ρωσία. Υπάρχουν βέβαια διαδηλώσεις κατά του πολέμου, αλλά δεν είναι αρκετά μαζικές και ισχυρές για να τον ανατρέψουν. Ακόμη και η εκδήλωση ενός πραξικοπήματος κατά του Πούτιν από τον στρατό, φαίνεται απίθανο αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με την εκτίμηση των πιο σημαντικών ειδικών για την Ανατολική Ευρώπη.

Ο Ρώσος πρόεδρος συμπεριφέρεται εξαιρετικά προσεκτικά, όπως δείχνουν και οι αποστάσεις που κρατάει στα τεράστια τραπέζια του. Αφήνει μόνο λίγα άτομα κοντά του και προτιμά να εμφανίζεται μέσω τηλεδιασκέψεων. Δυτικοί εμπειρογνώμονες λένε ότι ο Πούτιν βρίσκεται συχνά στο πυρηνικό του καταφύγιο στα Ουράλια κοντά στην πόλη Ουφά, το οποίο είναι περίπου σε 1.600 μέτρα βάθος και δεν μπορεί να καταστραφεί στρατιωτικά. 

Ο Βρετανός ιστορικός και συγγραφέας, Σάιμον Σίμπαγκ Μοντεφιόρε, ο οποίος ειδικεύεται στη ρωσική ιστορία, κάνει μια σύγκριση του Πούτιν με τον Στάλιν, ο οποίος πέθανε από φυσικά αίτια. «Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Στάλιν απολάμβανε μεγάλη φήμη στο περιβάλλον του και δεν έγιναν απόπειρες ανατροπής του», λέει στην «Die Welt». Όπως λέει ο Βρετανός ιστορικός, «ο Πούτιν είναι σε αυτή τη φάση, καθώς οι αξιωματούχοι γύρω του, έγιναν όλοι σπουδαίοι χάρη σε αυτόν και δεν πρόκειται να στραφούν ενάντια στον προστάτη τους, που κατέχει την εξουσία στη Μόσχα εδώ και 22 χρόνια» .