Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Το βιβλίο «Μια Σύντομη Ιστορία του Πολέμου» της Μάργκαρετ Μακμίλαν κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Ανδρέα Παππά. Σε αυτό, η έγκριτη Καθηγήτρια Ιστορίας, κάνοντας μια αναδρομή στις ένοπλες συρράξεις ανά τους αιώνες, διερευνά τους δεσμούς ανάμεσα στον πόλεμο και στην κοινωνία και τα ζητήματα που αυτοί εγείρουν.
Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς έχει γράψει ότι: «Ο πόλεμος ήταν πάντα και παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια που περιβάλλουν τον άνθρωπο» [«Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας, 1985»]· αυτή τη φράση της Λευκορωσίδας δημοσιογράφου και συγγραφέα - βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2015, επέλεξε η Μακμίλαν να τοποθετήσει πριν από την Εισαγωγή του παρόντος βιβλίου της. Εκεί, μεταξύ άλλων, διαβάζουμε: «Πόλεμος. Και μόνον το άκουσμα της λέξης ξυπνά συναισθήματα που καλύπτουν όλο το φάσμα από τη φρίκη έως τον θαυμασμό. Ορισμένοι από μας επιλέγουν να «αποστρέφουν το πρόσωπο», σαν η ανάμνηση και η σκέψη του πολέμου να τον φέρνει πιο κοντά. Άλλοι, πάλι, γοητεύονται από τον πόλεμο, βρίσκουν σε αυτόν στοιχεία που τα θεωρούν συναρπαστικά, που του προσδίδουν αίγλη.
Ως ιστορικός, πιστεύω ακράδαντα πως, αν θέλουμε να νοηματοδοτήσουμε το παρελθόν και να μελετήσουμε σε βάθος την ανθρώπινη ιστορία, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τον πόλεμο. Οι συνέπειές του ήταν πάντοτε τόσο βαθιές, ώστε αν αγνοήσουμε τον πόλεμο σημαίνει ότι αγνοούμε μια από τις παραμέτρους εκείνες που καθόρισαν την εξέλιξη του ανθρώπου και την πορεία της Ιστορίας, όπως είναι το περιβάλλον, η γεωγραφία, οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι, η οικονομία, οι ιδέες, οι κοινωνικές και πολιτικές μεταβολές. Αν οι Πέρσες είχαν νικήσει τις ελληνικές πόλεις τον 5ο π.Χ. αιώνα, αν οι Ίνκας είχαν συντρίψει τους άνδρες του Πιθάρο τον 16ο αιώνα, αν ο Χίτλερ είχε κερδίσει τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα ήταν άραγε ο κόσμος διαφορετικός; Ασφαλώς, αν και δεν ξέρουμε –μόνο να μαντέψουμε μπορούμε– πόσο διαφορετικός. Και βέβαια τα «αν» της Ιστορίας, τα «what-ifs», είναι μέρος μόνον από τους γρίφους με τους οποίους καλούμαστε να αναμετρηθούμε. Ο πόλεμος θέτει θεμελιώδη ερωτήματα που αφορούν τόσο την ίδια την ανθρώπινη φύση όσο και την ουσία της κοινωνίας. […] Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς έχει δίκιο. Ο πόλεμος είναι μυστήριο, και μάλιστα μυστήριο που προκαλεί τρόμο. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος για τον οποίο οφείλουμε να προσπαθούμε να τον καταλάβουμε».
