Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected] 

Για τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τους στενούς συνεργάτες του είναι σίγουρα τουλάχιστον άβολο ότι τα προσωπικά τους περιουσιακά στοιχεία δεσμεύονται στο εξωτερικό, στο πλαίσιο των κυρώσεων που αποφάσισε η Ε.Ε.

Οι ρωσικές τράπεζες επίσης  δεν θα έχουν πρόσβαση σε σημαντικά χρηματοπιστωτικά κέντρα και οι εξαγωγές αγαθών και μηχανημάτων υψηλής τεχνολογίας από τη Δύση στη Ρωσία είναι πιθανό να σταματήσουν.  Για το περιεχόμενο των οικονομικών κυρώσεων πάντως ,καταγράφεται μια έντονη δυσαρέσκεια σε κάποιους κύκλους στη Δύση ,καθώς φοβούνται ότι δεν είναι αρκετά αποδοτικές.

Πάνω απ' όλα, το γεγονός ότι η Ρωσία δεν αποκλείεται από το διατραπεζικό σύστημα Swift, έχει πυροδοτήσει αντιδράσεις και διαφωνίες. « Ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το σύστημα Swift θα ήταν η πιο σκληρή κύρωση στην οποία μπορούν να καταφύγουν η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες», γράφει η γερμανική RND. 

Μέχρι στιγμής, ωστόσο, οι σύμμαχοι έχουν διστάσει να το συμπεριλάβουν στα οικονομικά όπλα και αντίποινα λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.Το μέτρο αυτό θα στοίχιζε πολύ ακριβά και στη Δύση , αλλά σύμφωνα με  κάποιους ειδικούς θα μπορούσε να αποδώσει.

Τα κράτη της Βαλτικής το έχουν ζητήσει, όπως και ορισμένοι πολιτικοί της ΕΕ αλλά και ο Ουκρανός πρόεδρος Βοκοντίμιρ Ζελένσκι. Ο τελευταίος δήλωσε ότι έλαβε τη στήριξη και του Ιταλού πρωθυπουργού, Μάριου Ντράγκι. Δεν λέει «όχι» σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο ούτε η Κύπρος. Μάλιστα κεντρικός τραπεζίτης χώρας της Ευρωζώνης δήλωσε πως είναι «θέμα χρόνου» να έρθει ο αποκλεισμός από το Swift. 

Αρκετές χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, έχουν ταχθεί όμως κατά του αποκλεισμού της Ρωσίας από το Swift. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος στο Βερολίνο το δικαιολόγησε τονίζοντας ότι θα προκαλούσε τεράστιες επιπτώσεις στις συναλλαγές πληρωμών των γερμανικών εταιρειών που συναλλάσσονται με τη Ρωσία.

Η Suddeutsche Zeitun γράφει ότι «φυσικά οι εμπορικοί εταίροι θα προσπαθήσουν να βρουν άλλους τρόπους ανταλλαγής χρημάτων. Αλλά αν ο κοινός τόπος τελειώνει με τα χρήματα, το πιο σημαντικό μέσο ανθρώπινης ανταλλαγής, τότε όλη η συζήτηση για τη Μόσχα είναι άχρηστη. Τότε μπορείς να σκουπίσεις όλα σου τα δάκρυα και να περιμένεις μέχρι τα ρωσικά τανκς να κυλήσουν στα επόμενα σύνορα.»

Τι θα σήμαινε ο αποκλεισμός από το Swift;

Οι ειδικοί εκτιμούν ομόφωνα οτι προτεραιότητα έχουν  οι ανησυχίες για τις προμήθειες φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αυτές χωρίς το swift ,δεν μπορούν να πληρωθούν.

Το Swift είναι ένα σύστημα διεκπεραίωσης συναλλαγών για διεθνείς πληρωμές. Εάν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μιας χώρας εξαιρεθούν από αυτό, οι εταιρείες εκεί δεν μπορούν αρχικά ούτε να πραγματοποιούν διεθνείς συναλλαγές,ούτε να λαμβάνουν πληρωμές. Η Ρωσία θα απομονωνόταν από την παγκόσμια οικονομία. «Αυτό θα ήταν το πιο αιχμηρό ξίφος από οικονομική άποψη», λέει ο Στέφαν Κουτς, διευθυντής του Ινστιτούτου του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία (IfW).

Βραχυπρόθεσμα,όμως αυτό θα οδηγούσε αύξηση των τιμών της ενέργειας και θα είχε σίγουρα αντίκτυπο στον πληθωρισμό , λέει ο Μίκαελ Κέτερ, Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών Leibniz . «Ως αποτέλεσμα, θα επιβαρυνθούν και οι οικονομικές δραστηριότητες στη Γερμανία, κάτι που θα μπορούσε να αντικατοπτρίζεται σε χαμηλότερη βιομηχανική παραγωγή, λιγότερες επενδύσεις και μεγαλύτερη ανεργία».

Οι συνέπειες θα ήταν «δραστικές», παραδέχεται η Βερόνικα Γκριμ, μέλος του συμβουλίου εμπειρογνωμόνων της γερμανικής κυβέρνησης. «Όμως το σενάριο έχει προετοιμαστεί και είναι διαχειρίσιμο», συνέχισε η Γερμανίδα οικονομολόγος.

Τα βάρη της αδράνειας

Ο Κέτερ  λέει ότι η αδράνεια σημαίνει επίσης πρόσθετα βάρη: «Σε τελική ανάλυση, ένας νέος ψυχρός πόλεμος θα συνεπαγόταν επίσης υψηλό κόστος, για παράδειγμα λόγω νέων στρατιωτικών δαπανών», εξηγεί.

Ο οικονομολόγος του ινστιτούτου  IfW, Κριστόφ Τρέμπεχ περιέγραψε τον πιθανό αποκλεισμό της Swift ως «επένδυση στο μέλλον της Ευρώπης και της δημοκρατίας μας». «Αυτό θα ήταν πολλές φορές πιο οδυνηρό για τη Ρωσία παρά για τη Γερμανία»,υποστηρίζει.

Οι αμφιβολίες για αυτό αυξάνονται και μεταξύ των οικονομολόγων. «Πρέπει να ενεργήσουμε για να παραμείνουμε αξιόπιστοι», λέει η Βερόνικα Γκριμ. «Ποιο περαιτέρω επίπεδο κλιμάκωσης θέλετε να περιμένετε;» ρώτησε η Γκριμ,σχολιάζοντας  την ανακοίνωση του καγκελαρίου Όλαφ Σολτς ότι θα ήθελε να αποκλείσει τη Ρωσία από το σύστημα Swift μόνο σε περίπτωση περαιτέρω κλιμάκωσης . Ως εκ τούτου, υποστηρίζει περαιτέρω τιμωρητικά μέτρα, όπως και ο Κέτερ : «Η εντύπωσή μου είναι ότι θα ήταν φθηνότερο μακροπρόθεσμα να ρίξουμε τη συνδυασμένη μας δύναμη κυρώσεων στο ρινγκ τώρα», είπε στο RND.

Οι εναλλακτικές λύσεις της Ρωσίας στο Swift

Βραχυπρόθεσμα, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν υπάρχει ώριμη και διαδεδομένη εναλλακτική λύση στο Swift για τη Ρωσία. Το ρωσικό σύστημα SPFS χρησιμοποιείται από συγκριτικά λίγες ξένες τράπεζες και το ίδιο ισχύει για το κινεζικό σύστημα CIPS. «Ωστόσο, ένα ξεχωριστό σύστημα για αυτά τα δύο κράτη θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις και να οδηγήσει σε απομάκρυνση από το δολάριο στην παγκόσμια οικονομία», εκτιμά η Γκριμ.

Αλλά και στον κυβερνητικό συνασπισμό στη Γερμανία ,ειδικά στους Πράσινους, υπάρχει δυσαρέσκεια για την απόφαση να μην αποκλειστεί η Ρωσία από τη Swift. Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν η γερμανική θέση θα αλλάξει ξανά - ειδικά επειδή και άλλες χώρες μπλοκάρουν τον αποκλεισμό της Ρωσίας από το swift.«Η Γερμανία και η Ιταλία, οι χώρες με τα μεγαλύτερα οικονομικά συμφέροντα στη Ρωσία, αποτρέπουν επί του παρόντος σκληρότερες συνέπειες σε βάρος ολόκληρου του ελεύθερου κόσμου», λέει ο Κριστόφ Τρέμπεχ.

Η Kolner Anzeiger επικρίνει πάντως τον καγκελάριο Σολτς επειδή ήταν «ένας από αυτούς που εμπόδισαν την ΕΕ να συμπεριλάβει το τραπεζικό δίκτυο επικοινωνιών Swift στο πακέτο κυρώσεων. Ο Πούτιν μπορεί να ξέσπασε στα γέλια με την ΕΕ, καθώς προκαλεί τον όλεθρο στην Ουκρανία» γράφει η γερμανική εφημερίδα και προσθέτει: «Αν τα ρωσικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είχαν αποκλειστεί από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, αναμφίβολα  ο εφοδιασμός της Ευρώπης σε ρωσικό φυσικό αέριο και πρώτες ύλες θα μπορούσε να περιοριστεί.Τώρα, ωστόσο, ο Πούτιν διατηρεί μια ισχυρή ροή εσόδων που χρηματοδοτεί τον πόλεμο του. Είναι ντροπή».