Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

Δεν χρησιμοποίησε τη λέξη «πόλεμος» ο Βλαντιμίρ Πούτιν, αλλά μίλησε κατ` ευφημισμό για «στρατιωτική επιχείρηση», όταν εμφανίστηκε τα ξημερώματα της Πέμπτης στην ρωσική τηλεόραση για να εξαγγείλει την έναρξη της επίθεσης στην Ουκρανία. Υπήρχε όμως «σίδερο» στη φωνή του και ένα μίγμα απροκάλυπτου θυμού μαζί με ενθουσιασμό, καθώς ο Ρώσος πρόεδρος κήρυττε τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η δικαιολογία που χρησιμοποίησε ο Πούτιν ήταν η «αποστρατιωτικοποίηση» και η «απο-ναζιστικοποιηση» της Ουκρανίας! Η κατάληψη της χώρας ,με άλλα λόγια, και όχι απλά η προστασία, δήθεν, της ρωσόφωνης μειονότητας.

Μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, οι ρωσικές δυνάμεις σφυροκοπούσαν στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο Κίεβο, την Οδησσό και σε άλλες πόλεις της Ουκρανίας, όπου φυσικά δεν κατοικούν ρωσόφωνοι. Δεν ήταν άλλωστε, αυτό το θέμα, για τον Ρώσο πρόεδρο. Η μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Ευρώπης, απλώς προσπαθεί να πάρει τον έλεγχο της δεύτερης μεγαλύτερης. 

Ζοφερές προοπτικές

Τι κατάφερε λοιπόν ο Πούτιν: Να καταστρέψει μια ειρηνευτική τάξη δεκαετιών στην Ευρώπη. Ο τελευταίος μεγάλος πόλεμος στη Γηραιά ήπειρο ήταν εμφύλιος και είχε ξεσπάσει σχεδόν πριν από περίπου 30 χρόνια στο έδαφος της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Ανάμεσα στα κράτη που προέκυψαν από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και με την παρέμβαση Νατοϊκών δυνάμεων. Αλλά στρατιωτική εισβολή τέτοιας έκτασης, είχε η Ευρώπη να δει από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Για τον Πούτιν, η Ουκρανία δεν είναι κυρίαρχο κράτος. Για τον Ρώσο πρόεδρο δεν υφίσταται θέμα παραβίασης και αλλαγής συνόρων. Δημιουργεί έτσι ένα κακό προηγούμενο και οδηγεί σε δυσοίωνες προοπτικές για την Ευρώπη και όλον τον κόσμο. Αν μια μεγάλη δύναμη κρίνει ότι η γειτονική χώρα «καταπιέζει» μια «αδελφική μειονότητα», αποκτά το «ελεύθερο» -κατά το Κρεμλίνο-να εισβάλει. Στρατιωτικά, η Ουκρανία δεν αποτελεί απειλή για τη Ρωσία, είναι πολύ κατώτερη σε ισχύ από τον βόρειο γείτονά της. Ο βετεράνος Γερμανός διπλωμάτης Ρούντιγκερ Λιούντεκινγκ λέει ότι ο Πούτιν, μετά τις μη ικανοποιητικές απαντήσεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στα αιτήματά του, αξιολόγησε ψύχραιμα τις επιλογές που είχαν ανοίξει και επέλεξε την επίθεση για να δημιουργήσει τετελεσμένα γεγονότα, ελπίζοντας  ότι οι πιθανότητες για μια διπλωματική λύση δεν θα χαθούν εντελώς. Το μόνο ερώτημα είναι αν αυτός ο υπολογισμός θα λειτουργήσει, τελικά».

Οι φιλοδοξίες του Κρεμλίνου

Γιατί όμως η Ουκρανία είναι σημαντική για τις φιλοδοξίες του Κρεμλίνου; Χωρίς την Ουκρανία, ο Πούτιν δεν μπορεί ούτε να εφαρμόσει το φιλόδοξο έργο του για την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση με ουσιαστικό τρόπο, επειδή η αγορά είναι πολύ μικρή, ούτε να οικοδομήσει ένα στρατιωτικό μπλοκ που θα διασφαλίσει την επιρροή της Μόσχας στις παρυφές της Ευρώπης.

Η Ουκρανία δεν είναι μια τέλεια δημοκρατία. Η επιρροή των ολιγαρχών είναι μεγάλη, όπως και η διαφθορά και η χώρα υποφέρει οικονομικά και κοινωνικά. Αλλά είναι υπόθεση του ίδιου του ουκρανικού λαού να διατηρήσει ή να αλλάξει το καθεστώς.

REUTERS/VALENTYN OGIRENKO

Αναμφίβολα, κάποιοι σκληροπυρηνικοί κύκλοι στο Κίεβο ήταν κατά των συμφωνιών του Μινσκ το 2014 και 2015, που έδιναν τη δυνατότητα στοιχειώδους αυτοδιοίκησης στις ρωσόφωνες περιοχές. Σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Associated Press, μόλις πριν τρεις εβδομάδες ο Γραμματέας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας, Ολεκσέι Ντανίλοφ «προειδοποίησε τη Δύση να μην αναγκάσει το Κίεβο να εφαρμόσει τις ειρηνευτικές συμφωνίες του Μινσκ για την ανατολική Ουκρανία, που επιτεύχθηκαν με τη μεσολάβηση της Γαλλίας και της Γερμανίας».

Ομοίως, αν και πιο διπλωματικά, ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας Ντμίτρο Κουλέμπα, σε συνάντησή του με την Γερμανίδα ομόλογό του, Ανναλένα Μπέρμποκ, επανέλαβε πρόσφατα «πως δεν θα υπάρξει άμεσος διάλογος μεταξύ της κυβέρνησής του και των φιλορώσων ανταρτών στην ανατολική Ουκρανία».

Η σκληρή γραμμή φυσικά προκαλεί αντίδραση - αν και όχι θετική.  Και δυστυχώς, η συνάντηση με τους Ρώσους αυτονομιστές μάλλον θα συμβεί τελικά. Αλλά όχι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, όπως προβλεπόταν από τη συμφωνία του Μινσκ, αλλά στο μέτωπο.  Ο Πούτιν έχει μια εμμονή: να επαναφέρει το Κίεβο στους κόλπους της Μόσχας στο όνομα του ρωσικού μεγαλείου και να απωθήσει το ΝΑΤΟ, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει εισβολή στην Ουκρανία.

Υπάρχει τώρα φόρμουλα λύσης;

Κατά την άποψή του Ρώσου προέδρου, αν η Μοσχα «δεν επιλύσει αυτό το ζήτημα ασφάλειας, η Ουκρανία θα είναι στο ΝΑΤΟ σε 10-15 χρόνια και τότε οι πύραυλοι του ΝΑΤΟ θα βρίσκονται πολύ κοντά στη Μόσχα», εξηγεί ο Αλεξέι Μακάρκιν, πρώτος αντιπρόεδρος του ινστιτούτου Carnegie στη Μόσχα. Είναι γεγονός ,ότι  η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ δεν θα ήταν απλώς μια χίμαιρα, αλλά ένα αναμμένο σπίρτο στην πυριτιδαποθήκη.

Για τον Ρώσο πρόεδρο, η ιστορική του αποστολή είναι να σταματήσει αυτή την εισβολή στην σφαίρα επιρροής της Μόσχας. Θεωρεί ότι η Δύση εκμεταλλεύτηκε τη μετασοβιετική κατάρρευση της Ρωσίας για να την περικυκλώσει. Στις εγγυήσεις που ζήτησε ο Πούτιν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ τον περασμένο Δεκέμβριο περιλαμβάνονται άλλωστε η επιστροφή της Ατλαντικής Συμμαχίας στις γραμμές του 1997 και να αποκηρύξει την αρχιτεκτονική ασφάλειας που προέκυψε από τον Ψυχρό Πόλεμο. Το ΝΑΤΟ δεν πρόκειται επίσης να επέμβει στρατιωτικά στην Ουκρανία, (εκτός από την παράδοση οπλικών συστημάτων), γιατί κάτι τέτοιο θα οδηγούσε ακόμη και σε παγκόσμιο πόλεμο. Οι αυστηρές κυρώσεις είναι πλέον αναπόφευκτες και θα μπορούσαν να επηρεάσουν σοβαρά την οικονομία στην Ευρώπη. Παρατεταμένες μάχες στην Ουκρανία θα προκαλούσαν τεράστια δεινά και μπορεί να έχουν αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις στις γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες.

Παρά την κλαγγή των όπλων, οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να μείνουν φυσικά με σταυρωμένα τα χέρια, περιμένοντας πότε θα τελειώσει η εμπόλεμη κατάσταση στην Ουκρανία. «Χρειάζεται μια συμφωνία παρόμοια με αυτή μεταξύ Ρωσίας και Φινλανδίας, η οποία έχει εξασφαλίσει σταθερότητα και ειρήνη για δεκαετίες», έγραφε το Der Spiegel. «Η Ουκρανία θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να επιλέγει ελεύθερα την πολιτική της ταυτότητα και να συνδέεται πιο στενά με την Ευρώπη. Ταυτόχρονα, η Ρωσία πρέπει να διαβεβαιωθεί ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει δεκτή στο ΝΑΤΟ». Ισως αυτή θα ήταν μια φόρμουλα λύσης. Εφόσον φυσικά αποχωρήσουν πλήρως τα ρωσικά στρατεύματα. Τώρα όμως;

Όλες οι εξελίξεις λεπτό προς λεπτό από το naftemporiki.gr