«Οι ΕΛΛΗΝΕΣ θεωρούσαν ότι ο άνθρωπος είναι µέρος της φύσης και ότι ο ρόλος του είναι να προσπαθεί να την κατανοεί και όχι να κυριαρχεί πάνω σ' αυτήν» (Ζαν Πιέρ Βερνάν).

Ο διαπρεπής Γάλλος ελληνιστής, φιλόσοφος, ιστορικός και ανθρωπολόγος, Ζαν Πιέρ Βερνάν έφυγε από κοντά μας στις 9 Ιανουαρίου 2007, σε ηλικία 93 ετών, στην πόλη των Σεβρών (Sevres - Hauts de Seine) της Γαλλίας αφήνοντας ένα τεράστιο επιστημονικό έργο και μια πλούσια κληρονομιά για τον ελληνικό πολιτισμό.

Μεταξύ των σηµαντικών βιβλίων του είναι «Οι απαρχές της ελληνικής σκέψης» και «Μύθος και Θρησκεία στην Αρχαία Ελλάδα».

Ο Ζαν Πιέρ Βερνάν γράφει χαρακτηριστικά για τον ελληνικό πολιτισµό: «Σε σχέση µε άλλους πολιτισµούς, ινδικούς, κινεζικούς ή αφρικανικούς, οι Έλληνες ήσαν εκείνοι που ώθησαν το πνεύµα προς µια κατεύθυνση η οποία θα κατέληγε στην ανάπτυξη µιας πειραµατικής επιστήµης κι ενός τεχνικού µετασχηµατισµού του κόσµου.

Εποµένως οι Έλληνες είναι η πηγή, αλλά ταυτόχρονα µας προειδοποιούν για τους κινδύνους. Οι Έλληνες ποτέ δεν πίστεψαν ότι θα υπάρχει µια απεριόριστη πρόοδος της γνώσης και των τεχνικών. Ποτέ δεν πίστεψαν και ποτέ δεν θέλησαν ο άνθρωπος να γίνει -όπως το διατύπωσε ο Ντεκάρτ- κύριος και κάτοχος της φύσης.

Ο Ζαν Πιέρ Βερνάν εµπνεόταν από την αρχαία Ελλάδα υπήρξε πάντα ένθερµος υπερασπιστής των ανθρωπιστικών αξιών. Στο έργο του χρησιµοποίησε τον δοµισµό ως εργαλείο για την επισήµανση των πολύπλοκων σχέσεων που αναπτύσσονται ανάµεσα στον ανθρώπινο νου και τις κοινωνικές και πολιτιστικές δοµές. Αναζητούσε συνεχώς τη βαθύτερη διαλεκτική της αρχαιότητας και συνέδεε τη µελέτη της µε τα σύγχρονα ρεύµατα σκέψης και τις µεθόδους άλλων επιστηµών.

Ανέλυσε τους Ελληνικούς µύθους, τόσο στη συγχρονική αλλά και στη διαχρονική τους διάσταση, ως πολυσήµαντα προϊόντα ενός συγκεκριµένου ιστορικο-κοινωνικού πλαισίου.

Επίκαιρη παραµένει πάντα η ακόλουθη ρήση του Jean-Pierre Vernant: «Η ελληνική αρχαιότητα µάς επιφυλάσσει χιλιάδες ανακαλύψεις που θα προκύψουν από τα ερωτήµατα τα οποία θα θέσουν οι µελλοντικές κοινωνίες».

Ο Jean-Pierre Vernant γεννήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 1914 στην Προβανς της Γαλλίας, σπούδασε στη Σορβόνη και υπήρξε μαθητής του ανθρωπολόγου Louis Gernet. Νέος εντάχθηκε στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (το 1932) και ως μέλος της «κομμουνιστικής Νεολαίας» («jeunes communistes») έλαβε μέρος στην Αντίσταση κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και διακρίθηκε ως διοικητής των Γαλλικών Δυνάμεων Εσωτερικού στην Οτ Γκαρόν με την επωνυμία «συνταγματάρχης Μπερτιέ» («Colonel Berthier»).

Συμμετείχε επίσης στις μάχες για απελευθέρωση της Toulouse. Παρέμεινε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας μέχρι το 1970, οπότε και αποχώρησε.

Δίδαξε Φιλοσοφία σε διάφορα λύκεια και στη συνέχεια εργάστηκε στο CNRS (Centre National de la Recherche Scientifique). Από το 1957 έως το 1975 κατείχε τη θέση του διευθυντού σπουδών στο Ecole Pratique des Hautes Etudes. Από το 1975 πήρε το αξίωμα πανεπιστημιακού καθηγητή στο College de France, στην έδρα της Συγκριτικής Μελέτης των Αρχαίων Θρησκειών, μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1984, όπου και έκτοτε κατέχει την τιμητική θέση του Επίτιμου καθηγητή.

Το 1964 ίδρυσε και διηύθυνε έως το 1984 το Κέντρο Συγκριτικών Ερευνών για τις Αρχαίες Κοινωνίες (Centre de Recherches Comparees sur les Societes Anciennes - «Centre Louis Gernet») στο Παρίσι. Εχει τιμηθεί με πολυάριθμες διακρίσεις, μεταξύ αυτών με το χρυσό μετάλλιο από το CNRS το 1984 και αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ σε επτά πανεπιστήμια μεταξύ των οποίων και το 2002 του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Τίτλοι Βιβλίων του Jean-Pierre Vernant μεταφρασμένων στα ελληνικά:

•Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα Ι, εκδόσεις ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ-ΔΑΙΔΑΛΟΣ, 1989

•Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα ΙΙ, εκδόσεις ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ-ΔΑΙΔΑΛΟΣ, 1989

•Μύθος και θρησκεία στην αρχαία Ελλάδα, εκδόσεις ΣΜΙΛΗ, 2000

•Μύθος και τραγωδία στην αρχαία Ελλάδα Ι, εκδόσεις ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ-ΔΑΙΔΑΛΟΣ, 1988

•Μύθος και τραγωδία στην αρχαία Ελλάδα ΙΙ, εκδόσεις ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ-ΔΑΙΔΑΛΟΣ, 1988

•Μύθος και κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα, εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2005

•Μήτις - Η πολύτροπη νόηση στην αρχαία Ελλάδα, εκδόσεις ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ-ΔΑΙΔΑΛΟΣ, 1993

•Οι απαρχές της ελληνικής σκέψης, εκδόσεις M. ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ

•Ο Έλληνας άνθρωπος, εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 1996

•Το βλέµµα του θανάτου, Στο µάτι του καθρέφτη, εκδόσεις ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ, 1992

•Αγαπάμε τα αρχαία ελληνικά, εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ, 2002

•Ανάμεσα στο μύθο και την πολιτική, εκδόσεις ΣΜΙΛΗ, 2003

•Η ελληνική σκέψη - Γνώση και μνήμη, εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 1993

Τίτλοι επιλεγµένων Βιβλίων του Jean-Pierre Vernant

•Les origines de la pensee grecque (Paris), 1962 (= Origins of Greek Thought, 1982)

• Mythe et pensee chez les Grecs: Etudes de psychologie historique (Paris), 1965 (= Myth and Thought among the Greeks, 1983)

• With Pierre Vidal-Naquet: Mythe et tragedie en Grece ancienne, 2 vols. (Paris), 1972, 1986 (= Tragedy and Myth in Ancient Greece, 1981; Myth and Tragedy in Ancient Greece, 1988)

•Mythe et societe en Grece ancienne (Paris), 1974 (= Myth and Society in Ancient Greece, 1978)

•Divination et rationalite, 1974

• With Marcel Detienne: Les ruses de l'intelligence: La metis des Grecs (Paris), 1974 (= Cunning Intelligence in Greek Culture and Society, 1977)

•Religion grecque, religions antiques (Paris), 1976

•Religion, histoires, raisons (Paris), 1979

•With Marcel Detienne: La cuisine de sacrifice en pays grec (Paris), 1979 (= Cuisine of Sacrifice among the Greeks, 1989)

•With Pierre Vidal-Naquet: Travail et esclavage en Grece ancienne (Brussels), 1988

•L'individu, la mort, l'amour: soi-meme et l'autre en Grece ancienne (Paris), 1989

•Mythe et religion en Grece ancienne (Paris), 1990

•Figures, idoles, masques (Paris), 1990

•With Pierre Vidal-Naquet: La Grece ancienne, 3 vols. (Paris), 1990-92

•Mortals and Immortals: Collected Essays (Princeton), 1991

•With Pierre Vidal-Naquet: ?dipe et ses mythes (Brussels), 1994

•Entre mythe et politique (Paris), 1996

•With Jean Bottero et Clarisse Herrenschmidt: L'orient ancien et nous (Paris), 1996 (= Ancestor of the West: Writing, Reasoning, and Religion in Mesopotamia, Elam, and Greece, 2000)

•With Francoise Frontisi-Ducroux: Dans l'?il du miroir (Paris), 1997

•L'univers, les dieux, les hommes: recits grecs des origines Paris, Le Seuil, 1999

•La traversee des frontieres (Paris), 2004.

Οφείλουµε, τέλος, να υπογραµµίσουµε ότι µε το θάνατο του Jean-Pierre Vernant ο Ελληνισμός χάνει, μετά τον Pierre Vidal-Naquet και τον Jacques Lacariere, ακόμα ένα μεγάλο γνήσιο εκφραστή του μέσα στον ευρωπαϊκό και διεθνή επιστημονικό και πνευματικό χώρο.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΣΟΥΚΟΣ - ΔΙΔΑΚΤΟΡΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΗΣ ΣΟΡΒΟΝΗΣ