Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

Στο Καζακστάν είναι στραμμένα τα μάτια όλου του κόσμου στο ξεκίνημα του 2022. Δεκάδες νεκροί και χιλιάδες τραυματίες είναι ο μέχρι σήμερα τραγικός απολογισμός στις βίαιες συγκρούσεις μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας και των διαδηλωτών, που διαμαρτύρονται για τις υψηλές τιμές στο φυσικό αέριο και τη βενζίνη. Ο κόσμος διαμαρτύρεται όμως και για το αυταρχικό σύστημα διακυβέρνησης και την εκτεταμένη διαφθορά της εξουσίας. «Έδωσα εντολή στις δυνάμεις ασφαλείας και στον στρατό να ανοίγουν πυρ χωρίς προειδοποίηση», είπε σε τηλεοπτικό του διάγγελμα ο πρόεδρος της χώρας Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάγιεφ, ο οποίος χαρακτηρίζει τους διαδηλωτές «ληστές» και «τρομοκράτες».

Για να κατευνάσει τις λαϊκές αντιδράσεις, ο Τοκάγιεφ απέλυσε την κυβέρνηση, επέβαλε σε εθνικό επίπεδο κατάσταση έκτακτης ανάγκης και ζήτησε και έλαβε στρατιωτική υποστήριξη από τη Ρωσία και τις γειτονικές χώρες. «Οι λόγοι για τις σοβαρές αναταραχές στην πρώην σοβιετική δημοκρατία του Καζακστάν δεν οφείλονται μόνο στις υψηλές τιμές της ενέργειας – αυτό ήταν απλώς η θρυαλλίδα», γράφει η γερμανική "Volksstimme". «Λίγοι έχουν ωφεληθεί από την οικονομική ανάπτυξη μέχρι στιγμής, πάνω από όλα ο αγροτικός πληθυσμός είναι φτωχός και δυσαρεστημένος. Τώρα που πολλά από τα προβλήματα της χώρας έχουν επιδεινωθεί από την πανδημία,η απογοήτευση πολλών πολιτών εναντίον της αυταρχικής κυβέρνησης ,μετατράπηκε σε βία. Οι διαδηλώσεις θα συνεχιστούν και μετά την παραίτηση της κυβέρνησης», εκτιμά η γερμανική εφημερίδα.

Πετρέλαιο και bitcoin

Σημαντική πετρελαιοπαραγωγική χώρα το Καζακστάν -κάπου 1,6 εκατομμύρια βαρέλια είναι η ημερήσια παραγωγή –έχει όμως ήδη προκαλέσει την άνοδο των τιμών του μαύρου χρυσού. στους δρόμους εκεί λόγω των εξαιρετικά υψηλών τιμών της βενζίνης και του φυσικού αερίου.

Ενατη μεγαλύτερη χώρα σε έκταση στον κόσμο, το Καζακστάν διαθέτει επίσης μεγάλα κοιτάσματα ουρανίου και σπάνιων γαιών, γεγονός που φυσικά και δεν αφήνει αδιάφορες τις μεγάλες δυνάμεις.

Και κάτι ακόμη: Το Καζακστάν είναι στη δεύτερη θέση πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όσον αφορά στην παγκόσμια αγορά εξόρυξης bitcoin, κατέχοντας το 18,1% του συνόλου της εξόρυξης κρυπτονομισμάτων, σύμφωνα με το Κέντρο Εναλλακτικών Χρηματοοικονομικών του Cambridge.

Το κλείσιμο του Διαδικτύου από τον πρόεδρο Τοκάγιεφ σε απάντηση στις διαδηλώσεις, εξάλειψε ξαφνικά σχεδόν το 15% της παγκόσμιας ικανότητας εξόρυξης bitcoin. Η εξόρυξη είναι η ενεργοβόρα υπολογιστική διαδικασία που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία κρυπτονομισμάτων και τη διατήρηση ενός αρχείου καταγραφής όλων των συναλλαγών. Το Καζακστάν φιλοξενεί ανθρακωρυχεία που παρέχουν φθηνή και άφθονη ενέργεια, η οποία αποτελεί σημαντικό κίνητρο για τους miners bitcoin. Ηδη,οι κάτοχοι κρυπτονομισμάτων δεν κρύβουν την ανησυχία τους ,βλέποντας την περιουσία τους να είναι σε ελεύθερη πτώση από την Τετάρτη 5 Ιανουαρίου. «Γνωρίζουμε από τον Απρίλιο του 2021 ότι μια πτώση της παγκόσμιας ικανότητας «εξόρυξης» μπορεί να οδηγήσει σε απότομη πτώση των τιμών των κρυπτονομισμάτων και αυτό είναι που φοβούνται και οι άνθρωποι αυτή τη φορά», λέει η Νατλί Τζέινσον, οικονομολόγος και ειδική στα κρυπτονομίσματα στο Σχολή Διοίκησης  Neoma,στο Μον Σεν Ενιάν της Γαλλίας.

Την άνοιξη του περασμένου έτους, το Πεκίνο αποφάσισε να διώξει από την Κίνα τις πολλές εταιρείες εξόρυξης, για περιβαλλοντικούς λόγους και για να ευνοήσει το επίσημο κινεζικό ψηφιακό νόμισμα.

Το γεγονός αυτό είχε μάλιστα οδηγήσει σε πτώση της τιμής του bitcoin κατά 50% μέσα σε δύο μήνες. Αυτή η αναγκαστική έξοδος των miners bitcoin από την Κίνα, οδήγησε το γειτονικό Καζακστάν να αναλάβει ηγετική θέση σε αυτό το οικοσύστημα. «Αυτές οι εταιρείες έψαχναν μέρη όπου η ηλεκτρική ενέργεια που απαιτείται για τη λειτουργία των πολλών υπολογιστών τους δεν ήταν πολύ ακριβή και το Καζακστάν - πλούσιο σε πετρέλαιο- ήταν ο ιδανικός υποψήφιος», αναφέρει η εταιρεία ανάλυσης κρυπτονομισμάτων «The Block». Περισσότερες από 110 νέες εταιρείες «εξόρυξης» είχαν υποβάλει αίτηση για άδεια εγκατάστασης στο Καζακστάν μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου 2021.

Μπορεί αυτές οι επιπτώσεις να φαντάζουν «επουσιώδεις» μπροστά στην αιματοχυσία στους δρόμους του Αλμάτι και των άλλων πόλεων του Καζακστάν, είναι σημαντικές όμως για να κατανοήσουμε το παγκόσμιο ενδιαφέρον που δείχνουν οι μεγάλες δυνάμεις για την αχανή αυτή χώρα των μόλις 18 εκατομμυρίων κατοίκων. Η Ολλανδική εφημερίδα “De Volkskrant", γράφει ότι «πολλά από αυτά που συμβαίνουν στο Καζακστάν - μια χώρα με στρατηγική τοποθεσία που συνορεύει με την Κίνα και τη Ρωσία και είναι τόσο μεγάλη όσο η Δυτική Ευρώπη, αλλά με περισσότερες πρώτες ύλες - είναι μυστηριώδη. Αυτό ισχύει και για το αίτημα του προέδρου Τοκάγιεφ για στρατιωτική βοήθεια από τη Μόσχα. Το αποφάσισε πραγματικά μόνος του ή του τηλεφώνησαν από τη Μόσχα;», διερωτάται η ολλανδική εφημερίδα.

Ο ρόλος της Μόσχας

Η Ρωσία πολύ δύσκολα θα αφήσει το Καζακστάν να φύγει από την σφαίρα επιρροής του Κρεμλίνου. Το 40% του πληθυσμού της χώρας είναι Ρώσοι- ο Καζάκος πάλε ποτέ Σοβιετικός ηγέτης Λεονίντ Μπρέζνιεφ είχε συμβάλει σε αυτό.

Το Καζακστάν είναι όμως και ο στενότερος στρατηγικός εταίρος της Ρωσίας, όχι μόνο πολιτικά αλλά και οικονομικά. Οι δύο χώρες είχαν ήδη ιδρύσει την τελωνειακή ένωση μαζί με τη Λευκορωσία το 2010. 

Το Καζακστάν φιλοξενεί επίσης το ρωσικό κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, όπου στηρίζεται όλο το διαστημικό πρόγραμμα της Μόσχας. Ολόκληρη η πόλη Μπαϊκονούρ έχει μισθωθεί από τη Ρωσία από τα τέλη του 1994, βρίσκεται υπό ρωσική διοίκηση και ως εκ τούτου αποτελεί ανεξάρτητη περιοχή εντός του Καζακστάν. 

Η ρωσική περιοχή δοκιμών πυραύλων Σάρι Σαγκάν βρίσκεται επίσης στο έδαφος του Καζακστάν. Πυραυλικά συστήματα όπως Bulawa, Topol και Avangard καθώς και νέες κεφαλές για ICBM έχουν δοκιμαστεί εδώ τις τελευταίες δεκαετίες. Ο χώρος δοκιμών πυραύλων με διοικητικό κέντρο στη στέπα του Καζακστάν λειτουργεί από το 1958. Το κέντρο δοκιμών λέιζερ Terra-3 βρίσκεται επίσης στην ίδια τοποθεσία .

 «Η αποστολή Ρώσων αλεξιπτωστιστών στο Καζακστάν αμέσως μετά το σχετικό αίτημα του Τοκάγιεφ, δείχνει ότι το Κρεμλίνο θα προσπαθήσει να διατηρήσει με κάθε τρόπο υπό τον έλεγχό του τη μεγαλύτερη χώρα της Κεντρικής Ασίας για το άμεσο μέλλον», γράφει το γερμανικό περιοδικό Stern. Δεδομένου των τεράστιων χερσαίων συνόρων μεταξύ Ρωσίας και Καζακστάν, μήκους 7.600 χιλιομέτρων, μια αποσταθεροποίηση του Καζακστάν θα ήταν επωφελής για τους αντιπάλους της Ρωσίας υπό τις δεδομένες συνθήκες. Αυτό σημαίνει απειλή για όλα τα νότια σύνορα της Ρωσίας.Γι' αυτό η Μόσχα αποφάσισε αμέσως να στείλει «ειρηνευτικά στρατεύματα» για να αποτρέψει περαιτέρω αποσταθεροποίηση και αλλαγή εξουσίας στο Καζακστάν».

Η γερμανική Frankfurter Allgemeine Zeitung εκτιμά ότι «οι Ρώσοι στρατιώτες δεν θα εξαφανιστούν σύντομα από το Καζακστάν και το Κρεμλίνο ξέρει επίσης πώς πρέπει να δέσει τον πρόεδρο της χώρας, Τοκάγιεφ, ώστε να μην έχει άλλη επιλογή από το να συνεργαστεί με τον Πούτιν. Η Ρωσία δημιουργεί κάτι σαν προστατευτική ζώνη στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά η επιλογή των μέσων παραμένει αμφισβητήσιμη»

Κίνδυνος οι φανατικοί Μουσουλμάνοι

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, επίσης, ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για το Καζακστάν και για τον λόγο αυτό υπέγραψαν πενταετή αμυντική συμφωνία. Μετά την αποχώρηση μάλιστα πέρυσι των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν, η ισορροπία δυνάμεων στην Κεντρική Ασία, που υπήρχε εδώ και 20 χρόνια, έχει αλλάξει σημαντικά. Εφόσον οι Αμερικανοί δεν είναι πλέον στο Αφγανιστάν, η επιτυχία των ισλαμιστών Ταλιμπάν μπορεί να δελεάσει τους Σουνίτες μουσουλμάνους που αποτελούν την πλειοψηφία στις χώρες της Κεντρικής Ασίας, να τολμήσουν να διεκδικήσουν την εξουσία.  Η Τσέχικη "Lidove noviny" υποστηρίζει μάλιστα ότι η Ρωσική παρέμβαση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ προηγουμένως και στο Καζακστάν τώρα, δεν ενοχλεί τη Δύση, καθώς ουδείς θέλει να δει τα κράτη της Κεντρικής Ασίας να καταλαμβάνονται από εξτρεμιστές Ισλσμιστές, όπως οι Ταλιμπάν».

Το Καζακστάν μαζί με την Ουκρανία, θα είναι στο μενού των συνομιλιών που θα έχουν από τη Δευτέρα Αμερικανοί και Ρώσοι στη Γενεύη. ΟΙ δό πρώην σοβιετικές δημοκρατίες θα βρεθούν επίσης στο επίκεντρο του Συμβουλίου Ρωσίας-ΝΑΤΟ στις 12 Ιανουαρίου και στη συνάντηση της Μόσχας με τα υπόλοιπα κράτη του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), στις 13 Ιανουαρίου.

Η Κίνα επίσης, έχει επενδύσει πολλές φιλοδοξίες στο Καζακστάν, που έχει κομβικό ρόλο στον νέο «δρόμο του Μεταξιού»-την πρωτοβουλία Belt and Road, βασικό οικονομικό και εμπορικό όχημα «όχημα» για τον κινέζο Πρόεδρο Σι Τζιπίνγκ να προωθήσει την σφαίρα επιρροής του Πεκίνου. Ταυτόχρονα, η Κίνα φοβάται ότι μια αποσταθεροποίηση στο Καζακστάν μπορεί να έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις στην γειτονική κινεζική επαρχία Σινγιάνγκ, όπου η πλειονότητα των κατοίκων είναι οι Τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι Ουϊγούροι.