«Ο μεγάλος απατεώνας» του Χέρμαν Μέλβιλ [1819-1891] κυκλοφορεί από τη Σειρά sub rosa των εκδόσεων Πατάκη, σε μετάφραση Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου και Επίμετρο της διευθύντριας της Σειράς, Ελένης Κεχαγιόγλου.
Μια πρωταπριλιά, το ατµόπλοιο «Φιντέλ» ταξιδεύει στον Μισισιπή· είναι –σε αντίστιξη µε το όνοµά του που σηµαίνει «πιστός»– γεµάτο απατεώνες. Ή µήπως πρόκειται απλώς για έναν µεγάλο απατεώνα, που διαρκώς µεταµορφώνεται, έναν άντρα που, αλλάζοντας ταυτότητα, προσπαθεί να κερδίσει την εµπιστοσύνη των συνεπιβατών του για να τους εξαπατήσει; Εµφανίζεται άλλοτε σαν ζητιάνος, άλλοτε σαν επιτυχηµένος επιχειρηµατίας, άλλοτε σαν φιλάνθρωπος και άλλοτε σαν κοσµοπολίτης τζέντλεµαν -«Μια σκιά πέρασε μπροστά απ’ το πρόσωπο του κοσμοπολίτη, ο οποίος, αφού έμεινε για λίγο να κοιτάζει προς τα κάτω σκεφτικός, σήκωσε τα μάτια του και είπε: “Το σκεφτόμουν εδώ και πολύ καιρό, αγαπητέ μου Τσάρλι, ότι το πνεύμα με το οποίο αντιμετωπίζουν το κρασί πολλοί άνθρωποι στις μέρες μας είναι ένα από τα πιο οδυνηρά παραδείγματα της έλλειψης εμπιστοσύνης. […] Κι όσο για την καχυποψία προς τους εμπόρους και τους πωλητές του κρασιού, εκείνοι που διατηρούν μια τέτοια καχυποψία δεν μπορεί παρά να έχουν και ελάχιστη εμπιστοσύνη στην ανθρώπινη καρδιά. Αυτοί αντιμετωπίζουν κάθε ανθρώπινη καρδιά με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζουν κι ένα μπουκάλι πόρτο, όχι σαν αυτό εδώ το πόρτο, αλλά σαν το πόρτο που έχουν στο μυαλό τους.
Διαβάζουμε, μεταξύ άλλων, στο Επίμετρο: «…όπως έχει πει η Lynn Domina, καθηγήτρια Φιλολογίας στο Northern Michigan University: “Το The Confidence-Man είναι πιθανότατα το πιο παράξενο και σίγουρα το πιο διασκεδαστικό μυθιστόρημα του Χέρμαν Μέλβιλ… Το αίνιγμα που διατρέχει το βιβλίο είναι το εξής: Ποιοι από τους ήρωες είναι όντως απατεώνες; Ποιους από τους ήρωές του αδίκως υποψιάζεται ο αναγνώστης; Και, το πιο ενδιαφέρον ερώτημα απ’ όλα, μήπως ο αναγνώστης είναι αυτός που πέφτει θύμα απάτης από την αρχή μέχρι το τέλος;”»
Παράξενοι δυσφημιστές που δεν βλέπουν το καλό σε τίποτα, όσο ιερό κι αν είναι. Όχι τα φάρμακα, αλλά ούτε καν το κρασί της Θείας Ευχαριστίας δεν τους έχει ξεφύγει. Θεωρούν το ίδιο πράγμα τον γιατρό με το φιαλίδιό του και τον ιερέα με το δισκοπότηρό του με εκείνον τον ασυνείδητο που παρασκευάζει ψεύτικα ελιξίρια για τους ετοιμοθάνατους”. “Φρικτό!”. “Φρικτό πράγματι” είπε με σοβαρότητα ο κοσμοπολίτης. “Αυτοί οι δύσπιστοι καρφώνουν το μαχαίρι βαθιά στην ψυχή της εμπιστοσύνης. Αν αυτό το κρασί” συνέχισε, υψώνοντας με θεατρικότητα το γεμάτο ποτήρι του, “αν αυτό το κρασί, με όλη τη λάμψη της υπόσχεσής του, δεν είναι αληθινό, πώς ένας άνθρωπος, που του λείπει αυτή η λάμψη, μπορεί να είναι αληθινός; Αν όμως το κρασί είναι ψεύτικο, ενώ ο άνθρωπος αληθινός, τι θα γίνει τότε η χαρούμενη εγκαρδιότητά μας; Σκεφτείτε ειλικρινά καλόκαρδους ανθρώπους να πίνουν, εν αγνοία τους, ο ένας στην υγεία του άλλου, ύπουλα και φονικά δηλητήρια”. “Τρομακτικό!” “Πολύ τρομακτικό για να είναι αλήθεια, Τσάρλι. Ας το ξεχάσουμε. Ελάτε τώρα, εσείς είστε που με προσκαλέσατε σε αυτή την περίπτωση, αλλά δεν κάνατε πρόποση. Και την περιμένω”». Κανείς δεν ξέρει ποιος στ’ αλήθεια είναι, ούτε γιατί ακριβώς το κάνει αυτό. Η παραπλάνηση των άλλων εκ µέρους του φαντάζει αυτοσκοπός.
Ένα µυθιστόρηµα για τις περσόνες που υιοθετούν οι άνθρωποι, κατασκευάζοντας την ταυτότητα που επιλέγουν κατά περίσταση. Μια πολυεπίπεδη κατεδαφιστική κοινωνική σάτιρα από την αριστοτεχνική πένα του συγγραφέα του «Μόµπυ Ντικ», γραµµένη τη δεκαετία πριν από το ξέσπασµα του Αµερικανικού Εµφυλίου. Μια διασκεδαστική εγκυκλοπαίδεια της (µικρο)απάτης, µια αλληγορική πραγµατεία για την «τέχνη της εξαπάτησης». Ένα µυθιστόρηµα για όποιον θέλει πραγµατικά να καταλάβει την καρδιά του σκότους της αµερικανικής κοινωνίας, το οποίο συγκαταλέγεται στην τριάδα των καλύτερων έργων του Μέλβιλ.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
