Από την έντυπη έκδοση
Της Κατερίνας Τζωρτζινάκη
[email protected]
Ο Κριστιάν Καρεμπέ αποκάλυψε στο γερμανικό δίκτυο NDR ότι, τη δεκαετία του 1930, στον ζωολογικό κήπο του Αμβούργου, Χάγκενμπεκ, ο προπάππος του, Γουίλι, ήταν έκθεμα. Εξαναγκάστηκε να κάνει παραστάσεις σαν ζώο, μαζί με άλλους συμπατριώτες του από τη Νέα Καληδονία. Ο πρώην ποδοσφαιριστής περιγράφει το όνειδος των ανθρώπινων ζωολογικών κήπων από το Παρίσι, όπου τους πήγαν το 1931, με πρόσχημα ότι θα εκπροσωπήσουν τη χώρα τους και τους κρατούσαν στον ζωολογικό κήπο, μέχρι το Αμβούργο, που τους αγόρασε και τους παρουσίαζε ως τους «τελευταίους κανίβαλους των νοτίων θαλασσών».
Οι αποκαλύψεις προκάλεσαν αίσθηση. Προφανώς, όχι γιατί το απάνθρωπο δεν ήταν γνωστό, αλλά γιατί όταν αποκτά πρόσωπο το θύμα είναι δύσκολο να στρέψει αλλού το βλέμμα το «πολιτισμένο» κοινό.
Η ιδέα του θεάματος εξωτικών πληθυσμών εμφανίστηκε στη Γερμανία αρχικά, όπου από το 1874 ο Καρλ Χάγκενμπεκ -σκοντάψαμε σε γνωστά ονόματα, κ. Καρεμπέ-, πωλητής αγρίων ζώων, αποφάσισε να εκθέσει Σαμοανούς και Λάπωνες ως «αμιγώς φυσικούς» πληθυσμούς μπροστά σε επισκέπτες που αναζητούσαν «συγκινήσεις». Η επιτυχία των πρώτων αυτών εκθέσεων τον οδήγησε από το 1876 να στείλει συνεργάτη του στο Αιγυπτιακό Σουδάν, με σκοπό να συλλέξει ζώα και Νούβιους για να ανανεώσει τις ατραξιόν του.
Πώς κατέστη δυνατόν; Μη λέμε τα αυτονόητα. «Οι ζωολογικοί κήποι ανθρώπων βρίσκονται στην τομή ενός ρατσισμού λαϊκής κατανάλωσης και της επιστημονικής αντικειμενικοποίησης της φυλετικής ιεραρχίας, και τα δύο αποτέλεσμα της αποικιοκρατικής εξάπλωσης», όπως έγραφε τον Αύγουστο του 2000 η «Monde diplomatique».
«Αν και κάποιες διηγήσεις υπογραμμίζουν τη φρίκη τέτοιων θεαμάτων, στον πυρήνα τους, οι αντιδράσεις του κοινού δεν αποτελούν ένα θέαμα λιγότερο αποκρουστικό: Πολλοί επισκέπτες πετούσαν φαγητό ή μικροαντικείμενα στις εκτιθέμενες ομάδες». Όχι πολύ παλιά. Μέχρι και το 1958, στην Παγκόσμια Έκθεση στις Βρυξέλλες.
Οι αντιδράσεις του κοινού δεν αποτελούν ένα θέαμα λιγότερο αποκρουστικό… Όπως το 2013, όταν στη Δανία τα στελέχη της εταιρείας μάρκετινγκ Reputation Copenhagen είχαν τη φαεινή ιδέα να εκθέσουν ανέργους σε βιτρίνα, επιδεικνύοντας τα προσόντα, αλλά και την εργατικότητά τους, με την ελπίδα κάποιος περαστικός να γίνει εργοδότης τους.
Από τον υποβιβασμό και την ταπείνωση στους ανθρώπους-εκθέματα ένας δρόμος με βολικές δικαιολογίες και ψέματα.
