Του Μιχάλη Ψύλου
Εδώ και ενάμισι χρόνο, οι Ευρωπαίοι χρήστες του διαδικτύου καλούνται να απαντήσουν δεκάδες φορές καθημερινά, αν «δέχονται τα cookies ή όχι;», λόγω του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (GDPR). Οι ειδικοί, αλλά και οι Ενώσεις προστασίας των καταναλωτών συμφωνούν ότι αυτή η πρακτική έχει αποτύχει.
Πολλοί πολίτες κάνουν τυφλά κλικ στο «Συμφωνώ» όταν τους ζητείται, είτε επειδή δεν καταλαβαίνουν τα ψιλά γράμματα ή απλώς δεν έχουν χρόνο να διαβάσουν τις μακροσκελείς ρυθμίσεις προστασίας των δεδομένων. «Η πλημμύρα των banners cookies είναι μια ακούσια παρενέργεια του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων», λέει ο Γερμανός , σοσιαλδημοκράτης ευρωβουλευτής , Τιέμο Βέλκεν .
«Τα cookies είναι μικρά σύνολα δεδομένων που αποθηκεύονται από το πρόγραμμα περιήγησης όταν επισκέπτεστε έναν ιστότοπο. Έχουν επίσης πρακτικές λειτουργίες. Δίνουν τη δυνατότητα στο διαδικτυακό κατάστημα να «θυμάται» ποια προϊόντα υπάρχουν στο καλάθι αγορών, παρόλο που ο υπολογιστής έχει στο μεταξύ απενεργοποιηθεί. Δυστυχώς, από την πλευρά του καταναλωτή, οι ενοχλητικές λειτουργίες πλέον ξεπερνούν τις χρήσιμες» γράφει η Suddeutsche Zeitung του Μονάχου. Στην πραγματικότητα, προσθέτει η Frankfurter Allgemeine Zeitung, «η όλη η ιστορία λειτουργεί ως εξής: Είναι σαν ένας πολίτης να μπαίνει σε ένα κατάστημα και το προσωπικό ασφαλείας να τον παρενοχλεί αμέσως με ερωτήσεις και του ζητούν υπογραφές: «Μπορούμε να αποθηκεύσουμε τις αγορές σας στο ταμείο μας;», «Συμφωνείτε με την παρακολούθηση από την κάμερα;» «Μπορούμε να σας χαιρετήσουμε ονομαστικά την επόμενη φορά;»
Στην πραγματική ζωή ο πολίτης θα γελούσε και ίσως να ρωτούσε πού ήταν η κρυφή κάμερα. Καθώς θα έφευγε όμως για να πάει στο διπλανό μαγαζί και εκεί το προσωπικό ασφαλείας θα του ζητούσε και πάλι να υπογράψει. Τότε όλη η ζωή θα ήταν μόνο ένα… Διαδίκτυο», γράφει η FAZ, αναλύοντας το θέμα των cookies.
Στον ψηφιακό κόσμο όμως, οι χρήστες είναι συνεχώς υποχρεωμένοι να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με το εάν συναινούν στα cookies. Διαφορετικά δεν μπορούν να συνεχίσουν την ανάγνωση.
«Μόνο που τα cookies δεν είναι cookies, αλλά σημεία με τα οποία οι ιστότοποι καθορίζουν ότι ο χρήστης που μόλις αγόρασε ένα ζευγάρι παπούτσια για τζόκινγκ στο Amazon είναι ο ίδιος που τώρα παρακολουθεί ένα βίντεο για μαραθώνιους στο Youtube και επομένως ο ιδανικός υποψήφιος για μια μικρή διαφημιστική ταινία μέσω της τελευταίας εφαρμογής που τρέχει, την οποία δημοσίευσε στο Facebook μισή ώρα αργότερα», γράφει η FAZ και προσθέτει: «Όποιος συμφωνεί πάντα με όλα τα cookies μπορεί να υποθέσει ότι κάποια στιγμή πολλές διαφημιστικές εταιρείες θα τον ξέρουν καλύτερα , απ` ότι ο ίδιος τον εαυτό του. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι το Facebook μπορεί να προβλέψει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ατόμου με βάση μερικές εκατοντάδες κλικ ,καλύτερα από τους πιο στενούς συγγενείς».
Εμαθαν την εγκυμοσύνη από τα …cookies
H ιστορία των cookies φαντάζει Οργουελική, καθώς η κυριαρχεί η επιτήρηση και η παρακολούθηση της συμπεριφοράς του χρήστη του διαδικτύου. «Ίσως το χειρότερο που μπορεί να σας συμβεί είναι απλώς να στείλετε σε έναν φίλο σας ένα email για το πόσο όμορφη είναι η Αίγυπτος και στη συνέχεια να τον κατακλύσουν διαφημιστικές προτάσεις για οργανωμένες εκδρομές στο Σαρμ Ελ Σέιχ ,στο Διαδίκτυο» γράφει η FAZ. Η γερμανική εφημερίδα αναφέρει μάλιστα ότι η χειρότερη περίπτωση που έχει μαθευτεί είναι αυτή μιας νεαρής Αμερικανίδας της οποίας οι γονείς έμαθαν για την ανεπιθύμητη… εγκυμοσύνη της, επειδή η οικογένεια ελάμβανε διαφημίσεις για …μωρουδιακά ,καθώς κόρη έψαξε το θέμα στο Google.
Φυσικά, δεν είναι όλα τα cookies κακά, πολλά είναι απλά απαραίτητα ώστε ένα ηλεκτρονικό κατάστημα να μην ξεχνάει τι έχει ο πελάτης στο καλάθι αγορών του στο δρόμο για το ταμείο. Αλλά μόλις ο πελάτης κλείνει το πρόγραμμα περιήγησής του, πολλές μεγάλες εταιρείες διαγράφουν όλα τα cookies που χρησιμοποιήθηκαν για την αποθήκευση αυτών των ρυθμίσεων. Το κάνουν αυτό όχι γιατί νοιάζονται για το απόρρητο , όπως λένε, αλλά επειδή δεν χρειάζονται cookies στο δικό τους κόσμο προϊόντων.
Η αντίδραση της Ε.Ε
Η Ευρωπαϊκή Ενωση θέλει να αντιμετωπίσει τη φρενίτιδα συλλογής δεδομένων από τις εταιρείες με το να υποχρεώνονται να ζητούν άδεια. Αυτό ήταν μέρος μιας ντιρεκτίβας της ΕΕ για την προστασία δεδομένων από το 2009 , αλλά είχε αγνοηθεί σε πολλά κράτη μέλη. Στις Βρυξέλλες, σχεδιάζουν τώρα έναν νέο κανονισμό για την ψηφιακή αγορά που θα απαγορεύει στις μεγάλες εταιρείες να ζητούν ενιαία συγκατάθεση για όλα τα προϊόντα τους. Αυτό μπορεί βέβαια να μειώνει τη δύναμη των εταιρειών, για τον χρήστη όμως σημαίνει ακόμη περισσότερα κλικ με το «ποντίκι» του. Άλλοι λένε ότι ο GDPR για την Προστασία Δεδομένων απαιτεί από τους πολίτες να λαμβάνουν τεκμηριωμένη απόφαση. Επομένως, οι χειριστές του ιστότοπου θα πρέπει να επιτρέπουν στους χρήστες να διαβάσουν πρώτα τι σκοπεύουν να κάνουν με τα δεδομένα, προτού καταστεί δυνατή η συναίνεση.
Διάφορες ιδέες συζητούνται στις Βρυξέλλες, όπου σχεδιάζεται εδώ και χρόνια ένας νέος κανονισμός για την προστασία των δεδομένων, αλλά τίποτα δεν προχωρά..Η μόνη πραγματική ελπίδα σωτηρίας είναι το Άρθρο 26 του Νόμου περί Προστασίας Δεδομένων Τηλεπικοινωνιών.Εγκρίθηκε το καλοκαίρι και επιτρέπει την εισαγωγή ανεξάρτητων σελίδων που διαχειρίζονται ρυθμίσεις cookies. Αντί να παρενοχλείται παντού, ο πολίτης μπορούσε να τοποθετήσει τα πάντα σε έναν ιστότοπο και στη συνέχεια να σερφάρει στο διαδίκτυο ,χωρίς να ενοχλείται.
Το πρόβλημα είναι πάντως δύσκολο να επιλυθεί ,καθώς ακόμη και ευρωβουλευτές που μετέχουν στην Επιτροπή Δικαιοσύνης που είναι πολύ αυστηροί στα θέματα προστασίας δεδομένων, παραδέχονται ότι συχνά κάνουν κλικ στο «Συμφωνώ» στα cookies. Χωρίς καν να το σκεφτούν. Απλώς, ακόμη κι αυτοί, ξεμένουν από δυνάμεις...
