Της Μαρίας Βε
Με μία μόνο λέξη ξεκίνησε η διπλωματική αντιπαράθεση μεταξύ Λιθουανίας και της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας στον κόσμο: «Ταϊπέι».
Όλα ξεκίνησαν τον Αύγουστο, όταν η Βίλνιους, ενέκρινε το αίτημα της Ταϊβάν να δημιουργήσει ένα «Διπλωματικό Γραφείο της Ταϊβάν» στη χώρα. Η χρήση αυτού του ονόματος, προσέβαλε το Πεκίνο, το οποίο επιμένει ότι το νησί είναι μέρος της Κίνας και προτιμά να χρησιμοποιείται το «Ταϊπέι».
Σημειώνεται ότι η Κίνα είναι τόσο εξοργισμένη με τις αντιστάσεις της Ταϊβάν, που απειλεί ακόμη και με Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ έχει στείλει δεκάδες πολεμικά αεροσκάφη στον εναέριο χώρο της χώρας.
Εντούτοις, καθώς η Λιθουανία αποτέλεσε την πρώτη χώρα στην ΕΕ που προχωρά σε μια τέτοια κίνηση, οι σχέσεις Λιθουανίας και Κίνας έχουν και αυτές διαρραγεί. Σε απάντηση, το Πεκίνο απέσυρε τον πρέσβη του, απαίτησε από τη Λιθουανία να αποσύρει τον απεσταλμένο της, ενώ λιθουανικές εταιρείες καταγγέλλουν ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα στην κινεζική αγορά.
Οι υπηρεσίες εμπορικών τρένων που συνδέουν τη Βίλνιους στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Belt and Road» της Κίνας διακόπηκαν, ενώ την ίδια τύχη είχαν και οι νέες άδειες για τις οποίες υπέβαλαν αίτηση οι Λιθουανοί εξαγωγείς τροφίμων. Οι αρχικές προσδοκίες ότι η Λιθουανία θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό προορισμό της ΕΕ για τους Κινέζους επενδυτές της «fintech», διαλύθηκαν.
Προσβολή στην «Ενιαία Κίνα»
Η διαμάχη κλιμακώθηκε γρήγορα. Παρόλο που η Βίλνιους τόνισε ότι η κίνηση δεν αντανακλά μια πρόκληση για την πολιτική του Πεκίνου «Ενιαία Κίνα», η απόφαση θεωρήθηκε από πολλούς ως ένα πιθανό πρώτο βήμα προς την τελική αναγνώριση της Ταϊβάν ως αυτόνομης χώρας.
Όμως, «Το Πεκίνο στέλνει ένα μήνυμα ότι όποιος ακολουθεί το παράδειγμα της Λιθουανίας, θα αντιμετωπίσει σοβαρές συνέπειες. Και ένα τέτοιο μήνυμα δοκιμάζεται καλύτερα σε μια μικρότερη χώρα», δηλώνει ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ στην Κίνα, ζητώντας ανωνυμία, καθώς δεν είναι εξουσιοδοτημένος να σχολιάζει δημόσια.
Ωστόσο, το Πεκίνο παρακολουθεί τώρα τις κινήσεις και αντιδράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με ποια πλευρά θα συνταχθεί;
Διπλωματική στάση από την ΕΕ
Η Κίνα κατηγορεί επίσης τις ΗΠΑ και την Ταιβάν για «συμπαιγνία», καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστήριξαν την Βίλνιους τον περασμένο μήνα, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν υπογράμμισε την «ατσάλινη» υποστήριξη των ΗΠΑ» προς τη Λιθουανία, ενόψει της απόπειρας εξαναγκασμού από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.
Ωστόσο, η στάση της ΕΕ μέχρι στιγμής είναι πιο διπλωματική. Στον πρόσφατο στρατηγικό διάλογό του με τον Κινέζο υπουργό Εξωτερικών Γουάνγκ Γι, ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, υπερασπίστηκε τη Λιθουανία, όμως προσπάθησε παράλληλα να καθησυχάσει το Πεκίνο, λέγοντας πως η ΕΕ δεν αμφισβητεί την πολιτική- «Ενιαία Κίνα».
Επίσης, την Τρίτη, οι 27 ηγέτες της ΕΕ συγκεντρώθηκαν σε δείπνο εργασίας, που περιελάμβανε συζήτηση για τις σχέσεις ΕΕ- Κίνας, στο οποίο ο Πρόεδρος της Λιθουανίας Γκιτάνας Ναουσίντα, έστειλε μήνυμα «ενότητας» απέναντι στην Κίνα. «Οι Ευρωπαίοι πρέπει να δημιουργήσουν μια κοινή στρατηγική κουλτούρα για να μοιραστούν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν», είπε.
Σε κάθε περίπτωση, σαφές είναι ότι ενώ η στρατηγική της ΕΕ είναι ακόμη υπό διαμόρφωση, αντιμετωπίζοντας το Πεκίνο, η Λιθουανία έθεσε το θέμα της Ταϊβάν και τις σχέσεις με την Κίνα σε μια υψηλή θέση στην ατζέντα της ΕΕ.
Κανένα σημάδι υποχώρησης
Προς το παρόν τουλάχιστον, η Βίλνιους δεν δείχνει σημάδια υποχώρησης, καθώς επιμένει ότι δεν είχε σκοπό να αναστατώσει το Πεκίνο, ενώ αρκετοί Λιθουανοί αξιωματούχοι υψηλού επιπέδου, δήλωσαν ότι θα ήθελαν να σταματήσουν τη σύγκρουση. Ωστόσο, μια εμπορική αντιπροσωπεία υπό την ηγεσία της Ταϊβάν θα επισκεφτεί σύντομα τη Λιθουανία, όπως και την Τσεχία και τη Σλοβακία.
Μικρό το κόστος για τη Λιθουανία
Η Λιθουανία δεν είναι η πρώτη χώρα της ΕΕ που εμπλέκεται σε διπλωματικό επεισόδιο με το Πεκίνο, όμως είναι η πρώτη με το μικρότερο κόστος από αυτή την ιστορία.
Χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία έχουν σημαντικές επιχειρηματικές σχέσεις με την Κίνα, καθιστώντας δύσκολο για τους ηγέτες τους να συγκρουστούν, ακόμη και σε θέματα όπως καταγγελίες για γενοκτονία και καταναγκαστική εργασία, ενώ και άλλες, μικρότερες χώρες, όπως η Ελλάδα ή η Ουγγαρία, εξαρτώνται από τις κινεζικές επενδύσεις.
Όταν το 2013 ένα ισπανικό δικαστήριο διέταξε διεθνή εντάλματα σύλληψης για πέντε συνταξιούχους, ανώτερους κομμουνιστές αξιωματούχους, για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στο Θιβέτ, η Μαδρίτη, έχοντας επίγνωση ότι μεγάλες ποσότητες κρατικών ομολόγων βρίσκονταν στα χέρια των Κινέζων, διευθέτησε σύντομα το ζήτημα.
Πιο πρόσφατα, η Σουηδία ήταν απρόθυμη να κλιμακώσει τη διαφωνία για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε επίπεδο ΕΕ, όταν ένας Σουηδο-Κινέζος βιβλιοπώλης που δημοσίευσε επικριτικά λόγια για το Κομμουνιστικό Κόμμα (και τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ προσωπικά), φυλακίστηκε για 10 χρόνια.
Η Λιθουανία, αντίθετα, έχει λίγους επιχειρηματικούς δεσμούς με την Κίνα. Ενδεικτική περίπτωση είναι το λιμάνι Κλάιπεντα, 300 χλμ δυτικά της πρωτεύουσας Βίλνιους, όπου η Λιθουανία έχει σταματήσει τις επενδύσεις του κρατικού ομίλου «China Merchants Group», για λόγους ασφαλείας.
«Υπήρχαν κινεζικές επενδύσεις αξίας μόνο τριών εκατομμυρίων ευρώ από την Κίνα, ενώ οι εταιρείες μας επένδυσαν σχεδόν 40 εκατομμύρια ευρώ στην Κίνα », σημειώνει ανώτερος αξιωματούχος, προσθέτοντας ότι «Η μεγάλη Κίνα, αποδεικνύεται μικρή!».
Ταυτόχρονα, «Το εμπόριο δεν αποφασίζεται μόνο από το μέγεθος μιας χώρας. Ακόμη και μια μικρή χώρα όπως η Λιθουανία θα μπορούσε να γίνει μεγάλος παίκτης όπως η Σιγκαπούρη και η Ολλανδία», αναφέρει το υπουργείο Εξωτερικών.
Λογοκρισία
Μια χώρα της οποίας η ταυτότητα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο περιστρέφεται γύρω από τον αγώνα κατά του κομμουνισμού και του αυταρχισμού, σπάνια αποφεύγει να χρησιμοποιήσει την λογοκρισία.
Ο Βιτάουτας Λάντσμπεργκις, ηγέτης του κινήματος ανεξαρτησίας, πρώην ευρωβουλευτής και τότε πρόεδρος του λιθουανικού κοινοβουλίου, απέκτησε μια «παγερή» σχέση με το Πεκίνο, όταν κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης του το 2000 στη «Μεγάλη Αίθουσα του Λαού», ξεκίνησε μια αόριστη συζήτηση για το Θιβέτ και τα ανθρώπινα δικαιώματα, η οποία δεν είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Ο οικοδεσπότης Λι Πενγκ, πρώην Κινέζος πρωθυπουργός και τότε πρόεδρος της μόνιμης επιτροπής του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου, δυσαρεστήθηκε όταν ο Λάντσμπεργκις έφυγε ξαφνικά από το δείπνο, αναγκάζοντας και όλους τους άλλους να αποχωρήσουν.
Λίγους μήνες αργότερα, ο Λι διέκοψε την προγραμματισμένη διήμερη επίσκεψή του στη Λιθουανία, αφού ανακάλυψε ότι το λιθουανικό κοινοβούλιο πραγματοποιούσε διεθνή συνάντηση για τα εγκλήματα του κομμουνισμού.
Η κινεζική αντιπροσωπεία αναχώρησε μετά από λίγες μόνο ώρες, αφού συναντήθηκε με αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένου του Λάντσμπεργκις, ενώ μόλις μισό χρόνο μετά την πρώτη του υπουργική θητεία, ο νεότερος Λάντσμπεργκις, ο εγγονός του Βιτάουτας Λάντσμπεργκις, δήλωσε σε συνέντευξή του στο Politico ότι η Λιθουανία θα αποχωρήσει από την διπλωματική πλατφόρμα «17+1» της Κίνας.
Η χώρα έχει επίσης δωρίσει εμβόλια Covid-19 στην Ταϊβάν, πρόσφερε ανθρωπιστική βίζα στους πολίτες του Χονγκ Κονγκ και έχει σημάνει συναγερμό για τους κινδύνους ασφαλείας σχετικά με τα κινεζικής κατασκευής κινητά τηλέφωνα Xiaomi.
Εν τω μεταξύ, ο πρόεδρος της Λιθουανίας, Γκιτάνας Ναουσέντα, συνεχίζει να πιέζει τους ομολόγους του στην ΕΕ να συμμετάσχουν μαζί του στην παρουσίαση ενός κοινού μετώπου απέναντι στο Πεκίνο.
Έχει ακόμη επανειλημμένα προτείνει τη διεξαγωγή μιας συνάντησης "27+1" με τον Σι, μια ιδέα που κάποτε υποστήριξε και η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ.
Για τον Ναουσέντα, ενώ είναι απόλυτα φυσιολογικό για κάθε ηγέτη να ασχολείται διμερώς με την Κίνα, είναι εξίσου σημαντικό «να θυμόμαστε τη συλλογική γεωπολιτική δύναμη της ΕΕ», ενώ δηλώνει ότι θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικό εάν υπήρχε ομοφωνία μεταξύ των ηγετών.
Με πληροφορίες από Politico
