Το πλαίσιο της παρουσίας των μουσουλμάνων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η αμφίδρομη σχέση μεταξύ θρησκειών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξετάζονται στην ετήσια συνάντηση του «European Consortium for Church and State Research», που διοργάνωσαν η Νομική Σχολή, το Τμήμα Θεολογίας και το «Κέντρο Αριστείας Jean Monnet “Ευρωπαϊκός Συνταγματισμός και Θρησκεία(ες)’’» του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
«Το ζήτημα της σχέσης του Ισλάμ και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ή της θρησκείας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκεται στην καρδιά των σχέσεων της θρησκείας και του νόμου», τόνισε ο Οικονομικός πατριάρχης Βαρθολομαίος, σε μήνυμά του με την προβολή του οποίου ξεκίνησε η σημερινή συνεδρία στην Αίθουσα Τελετών της παλαιάς Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. «Το δικαίωμα στη θρησκευτική πίστη αποτελεί τη μητέρα πολλών ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων», επισήμανε ο κ. Βαρθολομαίος.
Στην ανάγκη ειρηνικής συνύπαρξης και γόνιμης αλληλοεπίδρασης θρησκειών και πολιτισμών επισήμανε ο Γενικός Γραμματέας Αποδήμου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας Γιάννης Χρυσουλάκης, επικαλούμενος ιστορικές περιόδους που «Μουσουλμάνοι Χριστιανοί και άνθρωποι όλων των θρησκειών σχημάτισαν πολυπολιτισμικές και πολυθρησκευτικές κοινωνίες» και τονίζοντας πως οι Έλληνες αντιλαμβάνονται πλήρως αυτόν τον τρόπο προσέγγισης και επιδιώκουν τον εποικοδομητικό διάλογο.
«Βασική προϋπόθεση δεν είναι άλλη από τον σεβασμό στην πολιτιστική διαφορετικότητα», είπε ο κ.Χρυσουλάκης και αναφέρθηκε χαρακτηριστικά σε «δύο λαμπρά σύμβολα διαχρονικής συνύπαρξης λαών πολιτισμών και θρησκειών, την Αγία Σοφία και τη Μονή της Χώρας», επισημαίνοντας την ανάγκη σεβασμού της μοναδικής οικουμενικής αξίας τους και της επιστροφής στο προηγούμενο καθεστώς των μνημείων, μακριά από πολιτικές σκοπιμότητες.
Στο θέμα της εφαρμογής του ισλαμικού δικαίου (Σαρία) στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης για θέματα θρησκευτικού, οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου, αναφέρθηκε ο πρύτανης του ΑΠΘ, καθ. Νίκος Παπαϊωάννου, παρατηρώντας πως «εγείρει μια σειρά ερωτημάτων στη σκέψη των Ευρωπαίων πολιτών, με κύριο διακύβευμα τον βαθμό στον οποίο το θρησκευτικό δίκαιο μπορεί να είναι συμβατό με το εθνικό δίκαιο ενός σύγχρονου κοσμικού κράτους» κι ενώ « φαίνεται ότι αρκετές ευρωπαϊκές χώρες είναι απασχολημένες με αυτό το ζήτημα, καθώς επανεμφανίζεται στη δημόσια σφαίρα συζήτησης».
Ως επιβεβαίωση του ακαδημαϊκού και πολιτικού ενδιαφέροντος για την κατανόηση του Ισλάμ και της ανάγκης εξεύρεσης τρόπου οικοδόμησης υγιών καναλιών επικοινωνίας με τους Μουσουλμάνους στην Ευρώπη και τον κόσμο, ο κ. Παπαϊωάννου, αναφέρθηκε στην ίδρυση προγραμμάτων Ισλαμικών Σπουδών σε καταξιωμένα Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια, συμπεριλαμβανομένου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.
Στο θέμα της εφαρμογής της Σαρίας στη Θράκη αναφέρθηκε και ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο ΑΠΘ και πρώην αντιπρόεδρος κυβερνήσεων, Ευάγγελος Βενιζέλος, μιλώντας για την υποχρέωση σεβασμού της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και της νομολογίας του ΕΔΔΑ. Υπενθυμίζοντας πως ο κοσμικός χαρακτήρας του ευρωπαϊκού συνταγματικού κεκτημένου και η διαμόρφωση ευρωπαϊκής συνταγματικής ηθικής διαφορετικής από τη χριστιανική ηθική, είναι το ιστορικό ρυθμιστικό, κανονιστικό αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης διαδικασίας γεμάτης συγκρούσεις αιώνων, ο κ. Βενιζέλος, έθεσε το ζήτημα εάν αυτό ευρωπαϊκό συνταγματικό κεκτημένο «μπορεί να υποστεί μια οπισθοδρόμηση, αν μπορούμε επιστρέψουμε σε πρότερα στάδια της σχέσης μεταξύ συνταγματισμού και θρησκείας προκειμένου να προστατεύσουμε πλήρως και απεριόριστα τη θρησκευτική ελευθερία των μουσουλμάνων, δηλαδή ατόμων ή ομάδων που εντάσσονται στην έννομη τάξη του ευρωπαϊκού συνταγματισμού, στα εθνικά δίκαια, στο ευρωπαϊκό ενωσιακό δίκαιο και την ευρωπαϊκή σύμβαση δικαιωμάτων του ανθρώπου».
Ο κ. Βενιζέλος, αναφέρθηκε στη μακρά εμπειρία από την εφαρμογή του ειδικού νομικού καθεστώς της Σαρίας στην μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, τονίζοντας πως «ακόμη και με καθυστέρηση, η Ελληνική Δημοκρατία έχει την υποχρέωση να συμμορφωθεί πλήρως με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων» και πως «είναι ο απλούστερος και ασφαλέστερες τρόπος για τη διασφάλιση του ευρωπαϊκού συνταγματισμού», εκφράζοντας την ελπίδα ότι το Δικαστήριο του Άρειου Πάγου «δε θα συνεχίσει να αντιστέκεται στην αποδοχή της νομολογίας του ΕΔΔΑ».
Τα αποτελέσματα έρευνας, που τιτλοφορείται «Άτλας των δικαιωμάτων των μειονοτήτων της θρησκείας και των πεποιθήσεων (Atlas of religious and belief minority rights)» στις χώρες της ΕΕ, παρουσίασε ο ομ. Καθηγητής Δικαίου και Θρησκείας στο University of Milan και στο Catholic University of Leuven, Σίλβιο Φεράρι. Στα ερωτηματολόγια που ανέλαβαν να προωθήσουν εθνικοί αντιπρόσωποι, εξετάστηκαν η προώθηση των δικαιωμάτων των θρησκευτικών μειονοτήτων από πλευράς των κρατών, καθώς και η ισότιμη μεταχείριση των μειονοτήτων της θρησκείας και των πεποιθήσεων.
«Τα δικαιώματα μουσουλμανικών μειονοτήτων προωθούνται σε τρεις περιοχές πολιτικής: πνευματική υποβοήθηση , εκπαίδευση και θρησκευτικά σύμβολα.», είπε ο κ. Φεράρι και παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας εξήγησε πως οι χώρες στις οποίες τα δικαιώματα αυτά εφαρμόζονται περισσότερο είναι η Σουηδία, η Ισπανία, η Εσθονία και η Ρουμανία. Αντίστοιχα, οι χώρες στις οποίες τα δικαιώματα αυτά προάγονται λιγότερο είναι η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ελλάδα - διευκρίνισε ότι δεν περιλαμβάνεται η Θράκη - και η Γαλλία.
Ερμηνεύοντας τα δεδομένα εξήγησε: «Η Γαλλία και το Βέλγιο έχουν επιβάλλει περιορισμούς στη δυνατότητα να φορά κάποιος θρησκευτικά σύμβολα , ιδίως αυτά που καλύπτουν το πρόσωπο (...) Είναι αλήθεια ότι και άλλες χώρες έχουν παρόμοιους περιορισμούς. Για παράδειγμα στην Αυστρία υπάρχει σε ισχύ νόμος κατά της μπούργκας (anti-burga law), αλλά στη Γαλλία και το Bέλγιο για παράδειγμα, οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν μπορούν να φορούν κάποιο θρησκευτικό σύμβολο στη δουλειά, κάτι που δεν ισχύει στην Αυστρία».
Σε ό,τι αφορά την περίπτωση της Ιταλίας και της Ελλάδας, διευκρίνισε, ότι η χαμηλή επίδοση αφορά τον τομέα της εκπαίδευσης κι αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι στις δύο αυτές χώρες οι μουσουλμανικές κοινότητες δεν έχουν το δικαίωμα να διδάξουν τη θρησκεία τους στα δημόσια σχολεία και συνεπώς και η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν χαμηλή αξιολόγηση στον τομέα της εκπαίδευσης.
Η επιστημονική Συνάντηση αρθρώνεται σε επτά συνεδρίες με θέματα: «Κοινωνικό πλαίσιο και νομική αναγνώριση», «Οι Μουσουλμάνοι στην Ευρώπη και τον ισλαμικό κόσμο», «Η άσκηση του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας και άλλων πολιτισμικών δικαιωμάτων από τους Μουσουλμάνους», «Θρησκευτική ελευθερία, Ισλαμοφοβία και διακρίσεις εις βάρος των Μουσουλμάνων» , «Το Ισλάμ ενώπιον των υπερεθνικών ευρωπαϊκών δικαστηρίων».
Η 6η και η 7η συνεδρία θα πραγματοποιηθούν το Σάββατο 25 Σεπτεμβρίου, με θέμα τη σύνδεση θρησκειών και ζητημάτων ασφάλειας, καθώς τις προκλήσεις που γεννάει το Ισλάμ στην παραδοσιακή κατανόηση και εφαρμογή της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων στην Ευρώπη αντίστοιχα.
Η εκδήλωση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του προ ετών εκλιπόντος ιδρυτικού μέλους και διατελέσαντος Προέδρου του Consortium, Καθηγητή της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, Χαράλαμπου Παπαστάθη.
