Του Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, Ακαδημαϊκού
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Καθηγητής Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Η Κίνα ήταν ο κύριος κινητήρας της ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας τα τελευταία χρόνια. Το 2021, θα είναι υπεύθυνη για το ένα τέταρτο της αύξησης του πλούτου στο ίδιο επίπεδο με τις Η.Π.Α. Αλλά περισσότερο από το παγκόσμιο εργοστάσιο που έχει καταστήσει τα βιομηχανικά προϊόντα προσβάσιμα σε δισεκατομμύρια άτομα, αποδεικνύεται ότι είναι ένα κίνητρο που πιέζει για περισσότερη καινοτομία και ανταγωνιστικότητα.
Η τεχνολογική ανάπτυξη ήταν εν μέρει μια τυχαία διαδικασία που οι αρχές προσπάθησαν, αν όχι να ελέγξουν, τουλάχιστον να διαχειριστούν. Όσον αφορά τις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας, οι ηγέτες της Κίνας ήταν πολύ αποτελεσματικοί με μια άποψη από πάνω προς τα κάτω για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος ελεύθερης αγοράς που επιτρέπει τον πειραματισμό.
Τί είδους υπεροχή επιδιώκει να επιτύχει η Κίνα;
Η ηγεσία της Κίνας παρακολουθούσε τις επιχειρήσεις με τις καλύτερες επιδόσεις να ανεβαίνουν στην κορυφή πριν σταδιακά πάρει τον έλεγχο. Η συμπεριφορά των κινέζικων τεχνολογικών κολοσσών είναι παρόμοια με αυτό που η Αμερικανίδα κοινωνιολόγος S. Zuboff αποκαλεί «καπιταλισμός της επιτήρησης» (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Τεχνολογίες επιτήρησης, Ναυτεμπορική, Παρασκευή 11 Ιουνίου 2021). Κατά του ανταγωνισμού, κατάχρηση δεδομένων καταναλωτών. Το κράτος προσπαθεί στο εξής να ρυθμίσει αυτές τις εταιρείες αναγκάζοντάς τις να κάνουν χώρο για νεοεισερχόμενους και να σταματήσουν να εκμεταλλεύονται το ψηφιακό πλεόνασμα των πελατών τους. Καθώς η Κίνα έγινε τεχνολογική δύναμη, άρχισε να συνειδητοποιεί ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις αυξανόμενες ικανότητές της για να διαμορφώσει το διεθνές περιβάλλον. Στους τομείς της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και της κυβερνοασφάλειας, κατάλαβε ότι εάν κατορθώσει να μετατρέψει τα τεχνολογικά πρότυπά της σε παγκόσμια, θα μπορούσε στη συνέχεια να χρησιμοποιήσει τη συντριπτική βιομηχανική και οικονομική της δύναμη για να αποκτήσει παγκόσμια ηγεσία σε βασικούς τομείς. Αυτό έκαναν οι Η.Π.Α. τον 20ο αιώνα και αυτό έκανε η Μ. Βρετανία τον 19ο αιώνα με τον τηλέγραφο. Όποιος συνδέει τον κόσμο, αποκτά επιρροή και δύναμη.
Πώς αντιδρά η Δύση;
Οι Κινέζοι ηγέτες θεωρούν πλέον δεδομένο ότι οι Η.Π.Α. είναι αποφασισμένες να αποτρέψουν την άνοδο της Κίνας. Στην αρχή της χρονιάς ο Κινέζος υπουργός εξωτερικών είπε ότι το μεγάλο ερώτημα είναι εάν οι Η.Π.Α. είναι έτοιμες να συνυπάρξουν με μια χώρα της οποίας ο πολιτισμός, οι αξίες και το στάδιο ανάπτυξης είναι πολύ διαφορετικά. Ωστόσο, το εσωτερικό μήνυμα είναι αυτό ενός υπαρξιακού ανταγωνισμού μεταξύ καπιταλισμού και «κομμουνιστικού καπιταλισμού». Στις Η.Π.Α., ο φόβος της αύξησης της εξουσίας της Κίνας – η οποία είχε διαπεράσει υπό τον Obama, στη συνέχεια εκφράστηκε δυνατά υπό τον Trump και συνεχίζεται υπό τον Biden – έχει εδραιώσει τους Αμερικάνους αιρετούς αξιωματούχους στην επιθυμία να διατηρήσουν το τεχνολογικό τους προβάδισμα. Το πλάνο Schumer περιέχει μια επένδυση 200 δις δολαρίων στο δίδυμο έρευνα – ανάπτυξη σε τομείς του μέλλοντος, κυρίως 52 δις δολάρια προκειμένου να ενισχυθεί η παραγωγή ημιαγωγών στις Η.Π.Α. Διαφορετικοί δημόσιοι οργανισμοί που υποστηρίζουν την καινοτομία, όπως το National Science Foundation, βλέπουν τους πόρους τους να ενισχύονται. Θα εμφανιστούν περιφερειακά τεχνολογικά κέντρα που θα αναβαθμίσουν ολόκληρη τη χώρα και να αποφύγουν τη συγκέντρωση πόρων στις μοναδικές παράκτιες περιοχές.
Ο οργανισμός DARPA (Defense Advanced Research Project Agency) συγκέντρωσης κεφαλαίων για τη θεμελιώδη έρευνα που απευθύνεται στο στρατό και ο οποίος διαθέτει διαδίκτυο, GPS και drones, εκτιμά ότι ο προϋπολογισμός του 3,5 δις δολάρια διπλασιάσθηκε. Το 2013, η DARPA χρηματοδότησε με 25 εκατομμύρια δολάρια μια νεοσύστατη εταιρεία μόλις τριών ετών. Αυτή η εταιρεία έγινε η Moderna, μια από τους κύριους κατασκευαστές εμβολίων m-RNA εναντίον του κορωνοϊού.
Αυτό το πλάνο φαίνεται να είναι ο ακριβής καθρέφτης του γενικού πλάνου που υποστήριξε ο Κινέζος Πρόεδρος, πέρυσι. Σύμφωνα με αυτό, η Κίνα θα επενδύσει περίπου 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια έως το 2025 σε υποδομές και βασική έρευνα στις οποίες η χώρα υποεπενδύει (τεχνητή νοημοσύνη, κβαντική πληροφορική, ημιαγωγούς). Το 2020, η κινέζικη οικονομία δαπάνησε 350 δις δολάρια για να αγοράσει τσιπ βασισμένα σε μεγάλο βαθμό στη δυτική τεχνολογία, περισσότερα από όσα ξόδεψε για πετρέλαιο. Ο δήμος της Shenzhen παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα ένα επενδυτικό πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης ύψους 108 δις δολαρίων σε διάστημα πέντε ετών, ή το 5% της παραγωγής του πλούτου του. Σύμφωνα με τη μελέτη του Ινστιτούτου Aspen (Γαλλία), με αυτόν το ρυθμό η Κίνα θα μπορούσε να ξεπεράσει τις Η.Π.Α. έως το 2025 σε ακαθάριστο ποσό έρευνας και ανάπτυξης. Οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη της Κίνας αυξήθηκαν 16% ετησίως από το 2000 σε σύγκριση με 3% στις Η.Π.Α.
Ευρώπη: κινέζικο-αμερικάνικο έδαφος αντιπαράθεσης;
Ανάμεσα σε αυτούς τους δύο γίγαντες, η Ευρώπη δίνει όλο και περισσότερο την εντύπωση ότι είναι μικρή. Το Μάρτιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ίδρυσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας. Προικισμένο με προϋπολογισμό 12 δις ευρώ για την περίοδο 2021-2027. Στοχεύει στην ανάπτυξη και διαφοροποίηση ελπιδοφόρων καινοτομιών με βάση το πρόγραμμα Horizon 2020.
Σε ότι αφορά την τεχνητή νοημοσύνη, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) πρέπει να δώσει τα σωστά κίνητρα. Εάν η Ευρώπη θέλει να ακολουθήσει τις Η.Π.Α. και την Κίνα, το ύψος των επενδύσεων σε ευρωπαϊκές νεοφυείς επιχειρήσεις τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να φτάσει στο ίδιο επίπεδο με αυτό των Η.Π.Α. Διαφορετικά, θα είναι δύσκολο να δημιουργηθεί η ίδια δύναμη καινοτομίας. Σύμφωνα με μια έκθεση, η ΕΕ δαπανά επίσης λιγότερα από τους δύο ανταγωνιστές της στην έρευνα. Σε επίπεδο της τεχνητής νοημοσύνης, η Κίνα αντιπροσωπεύει το 28% της παγκόσμιας παραγωγής, ενώ το μερίδιο της ΕΕ μειώνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια στο 23%. Οι Η.Π.Α. κατέχουν το 18%.
Σε επίπεδο της τεχνολογίας 5G, η Κίνα έχει περισσότερους συνδρομητές 5G από τις Η.Π.Α., όχι μόνο συνολικά αλλά και κατά κεφαλήν. Περισσότερα smartphones 5G πωλούνται εκεί και σε χαμηλότερες τιμές. Η κάλυψη 5G είναι πιο διαδεδομένη και οι συνδέσεις στην Κίνα είναι, κατά μέσο όρο, ταχύτερες από ότι στις ΗΠΑ. Ενώ η Κίνα διαθέτει σήμερα σχεδόν 700.000 σταθμούς βάσης 5G σε όλη την επικράτειά της (οι Η.Π.Α. έχουν λιγότερους από 100.000), σχεδιάζει να κατασκευάσει περισσότερους από 600.000 νέους κατά τη διάρκεια του έτους 2021.
Τέλος, η Κίνα φαίνεται να ηγείται στον αγώνα τεχνολογίας 6G. Ξεκίνησε την έρευνα γύρω από τις τεχνολογίες 6G το 2018, με φιλοδοξία να αναπτύξει το 6G το 2029.
Συμπερασματικά, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο που κυβέρνησε τον πλανήτη με τη θάλασσα τον 19ου αιώνα, η δύναμη που θα κυριαρχήσει τις νέες τεχνολογίες, τεχνητή νοημοσύνη, 6G, θα κυβερνήσει τον κόσμο τον 21ο αιώνα. Η Ευρώπη φαίνεται να υστερεί και σύμφωνα με τους ερευνητές, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό οφείλεται στους αυστηρούς κανονισμούς που ισχύουν. Πολλοί στην Ευρώπη δεν εμπιστεύονται, για παράδειγμα, την τεχνητή νοημοσύνη και τη θεωρούν ως τεχνολογία που πρέπει να φοβούνται και να περιορίζουν, αντί να την καλωσορίζουν και να την προωθούν. Η Ευρώπη θα πρέπει επίσης να αρχίσει να απομακρύνεται από την αρχή της προφύλαξης και ευρύτερα να εξοπλίζεται για να προλάβει τεχνολογικούς leaders σε τομείς όπως big data, βιοτεχνολογία και ρομποτική. Η τελική έκβαση για την τεχνολογική επικράτηση είναι σημαντική και άκρως ενδιαφέρουσα.
