H EΥΡΩΠΑΪΚΗ Ένωση αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού και πρότυπο για πολλές περιφερειακές οργανώσεις ανά τον κόσμο. Τα 50ά της γενέθλια, ωστόσο, όπως παρατηρεί σε ανάλυσή του το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters, τη βρίσκουν να χαίρει περιορισμένης εκτίμησης από τους ίδιους τους πολίτες της. Όλες οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις καταγράφουν μία απογοήτευση των πολιτών.
Κατά την περίοδο, που έχει περάσει από την ιδρυτική Συνθήκη της Ρώμης, τα μέλη της Ένωσης απολαμβάνουν ειρήνη, ευημερία και σταθερότητα. Όπως χαρακτηριστικά δηλώνει στο Reuters ιστορικός του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Τίμοθι Γκάρτον Ας «Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το πλέον επιτυχημένο παράδειγμα εριηνικής αλλαγής καθεστώτος των καιρών μας» και συμπληρώνει: «Σε κάθε γωνιά της ηπείρου οι άνθρωποι ζουν καλύτερα και είναι πιο ελεύθεροι σε σχέση με 50 χρόνια πριν».
Σήμερα τα σύνορα μεταξύ των κρατών της είναι ανοιχτά, 13 από τα μέλη έχουν κοινό νόμισμα, ενώ μία σειρά χωρών, όπως η Κροατία και η Τουρκία, επιθυμούν να περάσουν το κατώφλι της.
Όπως επισημαίνεται στην ανάλυση του Reuters, αυτό που κάνει την Ε.Ε. να ξεχωρίζει, είναι ότι είναι κάτι παραπάνω από διεθνής οργανισμός, χωρίς να είναι όμως ομοσπονδία. Το μοντέλο αυτό έχουν δηλώσει ότι θέλουν να ακολουθήσουν και άλλοι οργανισμοί, όπως η Αφρικανική Ένωση και η Εμπορική Ένωση των χωρών της Λατινικής Αμερικής (MERCOSUR).
Γιατί όμως οι πολίτες της δεν είναι το ίδιο ενθουσιασμένοι; Την απάντηση την έχει ίσως δώσει ο Ζακ Ντελόρ: «Οι άνθρωποι δύσκολα ερωτεύονται οικονομικές ενώσεις» είχε πει σε παλαιότερη συνέντευξη, επισημαίνοντας την ανάγκη για μετεξέλιξη του οργανισμού σε ένωση πολιτική.
Ανάγκη για μεταρρυθμίσεις
Ο Ζακ Ντελόρ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε 20 χρόνια από τώρα, αν δεν προχωρήσει σε θεσμική μεταρρύθμιση. Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής από το 1985 έως το 1994 και οραματιστής μίας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας, ο Ντελόρ σε συνέντευξή του για τα 50 χρόνια από την ίδρυση της Ένωσης, προειδοποιεί ότι τα επιτεύγματα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος δεν πρέπει να θεωρούνται δεδομένα.
Το σημερινό σύστημα λήψης αποφάσεων, όπως εξηγεί, δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες μίας Ένωσης, που αριθμεί ήδη 27 μέλη. Σε ερώτηση για το τι θα συμβεί, αν οι αλλαγές (που προβλέπονται στη Συνταγματική Συνθήκη) για πιο λειτουργικούς θεσμούς μείνουν στο ψυγείο, τονίζει: «Η Ευρώπη θα διαλυθεί».
Η μεγαλύτερη ανησυχία του Ζακ Ντελόρ είναι ότι οι περισσότεροι εκ των 490 εκατομμυρίων πολιτών της Ε.Ε. δεν έχουν συνειδητοποιήσει τις συνέπειες μίας τέτοιας εξέλιξης.
Όπως λέει δεν ασκείται πίεση στους ηγέτες, που αποφεύγουν να θέσουν επί τάπητος δύσκολα ζητήματα. Όσο για το λόγο απόρριψης του Ευρωσυντάγματος, θεωρεί ότι αυτός είναι ο «ευρω- κορεσμός» που νιώθουν οι πολίτες, καθώς δεν έχουν κατανοήσει τη λογική της διεύρυνσης.
Εκτιμά, ωστόσο, ότι αν αφήσουμε το οικοδόμημα να καταρρεύσει, όλοι θα το μετανιώσουν. Καλεί, λοιπόν, πολίτες και ηγεσίες να αναλογιστούν τα εμπόδια που χρειάστηκε να υπερκεράσουν οι έξι χώρες το 1957, ώστε να θέσουν με τη Συνθήκη της Ρώμης τα θεμέλιά του.
Από τη Ρώμη μέχρι σήμερα
H ΣΥΝΘΗΚΗ της Ρώμης, η ιδρυτική συνθήκη της Ε.Ε., υπογράφηκε πριν από 50 έτη στις 25 Μαρτίου. Ακολουθεί το χρονολόγιο με τα γεγονότα-ορόσημο της Ε.Ε.
- 1950: Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Ρομπέρ Σουμάν, παρουσιάζει σχέδιο να θέσει υπό ενιαία αρχή τη βιομηχανία άνθρακα και χάλυβα της Δ. Γερμανίας και της Γαλλίας. Απώτερος στόχος να αποφευχθεί το ενδεχόμενο νέου πολέμου μεταξύ των δύο χωρών.
- Απρίλιος 1951: Γαλλία, Δ. Γερμανία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ιταλία και Ολλανδία υπογράφουν τη Συνθήκη του Παρισιού για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης Ανθρακα και Χάλυβα (EEAX).
- 25 Μαρτίου 1957: Οι έξι παραπάνω χώρες υπογράφουν τη Συνθήκη της Ρώμης, ιδρύοντας την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), μια κοινή αγορά για την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, αγαθών, εργατικού δυναμικού και υπηρεσιών. Παράλληλα, υπογράφουν ξεχωριστή συνθήκη για τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ).
- Ιούλιος 1958: Τίθενται οι αρχές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), οι οποίες αποκτούν ισχύ το 1962.
- 1η Ιουλίου 1967: H ΕΕΑΧ, η ΕΟΚ και η ΕΚΑΕ συγχωνεύονται, ιδρύοντας την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Ε.Κ.).
- Ιανουάριος 1973: Προσχωρούν η Βρετανία, η Δανία και η Ιρλανδία. Η Νορβηγία ψηφίζει να μην ενταχθεί.
- Μάρτιος 1979: Συστήνεται ο Μηχανισμός Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΕRM), συνδέοντας το γερμανικό μάρκο, το γαλλικό και βελγικό φράγκο, το ολλανδικό γκίλντερ, τη δανική κορόνα, την ιρλανδική λίρα και την ιταλική λίρα σε στενό πλαίσιο διακύμανσης.
- Ιανουάριος 1981: Η Ελλάδα γίνεται το 10ο μέλος της Ε.Κ.
- Ιανουάριος 1986: Η Ισπανία και η Πορτογαλία γίνονται το 11ο και 12ο μέλος της Ε.Κ.
- Απρίλιος 1989: Ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζακ Ντελόρ, παρουσιάζει σχέδιο αποτελούμενο από τρία στάδια για τη δημιουργία Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης (ΟΝΕ).
- 1990: Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση του Κομμουνισμού, οι νέες δημοκρατίες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης διατυπώνουν την επιθυμία τους να ενταχθούν στην Ε.Κ.
- 3 Οκτωβρίου 1990: Η Α. Γερμανία προσχωρεί στην Ε.Κ. ως τμήμα της ενωμένης Γερμανίας.
- Δεκέμβριος 1991: Υπογράφεται η Συνθήκη του Μάαστριχτ για την ΟΝΕ, καθορίζοντας ένα χρονοδιάγραμμα και συνθήκες για το ευρωπαϊκό ενιαίο νόμισμα μέχρι το 1999. Η Ε.Κ. μετονομάζεται σε Ευρωπαϊκή Ενωση (Ε.Ε.).
- 1993: Οι Ευρωπαίοι ηγέτες υιοθετούν τα λεγόμενα κριτήρια της Κοπεγχάγης που καθορίζουν τις προδιαγραφές για ένταξη όσον αφορά στις επιδόσεις στη δημοκρατία, στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην επιβολή του νόμου, στην προστασία μειονοτήτων και στον πολιτικό έλεγχο του στρατού.
- 1η Νοεμβρίου 1993: Τίθεται σε ισχύ η Συνθήκη του Μάαστριχτ. Εκτός από το ενιαίο νόμισμα, προβλέπει την ανάπτυξη κοινής εξωτερικής πολιτικής και ασφαλείας, ενώ δίδει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δικαίωμα άσκησης βέτο σε ορισμένες νομοθεσίες.
- Ιανουάριος 1994: Ιδρύεται στη Φραγκφούρτη το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ινστιτούτο (ENI), πρόδρομος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
- 1994: Οι πολίτες της Αυστρίας, της Φινλανδίας και της Σουηδίας ψηφίζουν υπέρ της ένταξης στην Ε.Ε. Η Νορβηγία ψηφίζει με ποσοστό 52,1% κατά της ένταξης. Αυστρία, Φινλανδία και Σουηδία προσχωρούν στην Ε.Ε. τον Ιανουάριο του 1995.
- Δεκέμβριος 1995: Στη σύνοδο κορυφής της Μαδρίτης ο όρος ECU αντικαθίσταται με το όνομα Ευρώ.
- Δεκέμβριος 1997: Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφωνούν να αρχίσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις με έξι υποψήφιες χώρες: Πολωνία, Τσεχία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Εσθονία και Κύπρο. Σε πέντε ακόμη χώρες του πρώην υπαρκτού Σοσιαλισμού -Σλοβακία, Λιθουανία, Λετονία, Βουλγαρία και Ρουμανία- διαμηνύεται ότι θα πρέπει να σημειώσουν μεγαλύτερη πρόοδο προτού αρχίσουν διαπραγματεύσεις.
- 1997: Η Συνθήκη του Αμστερνταμ δημιουργεί αξίωμα Υπατου Εκπροσώπου της Ε.Ε. για θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας.
- Ιανουάριος 1999: Θεσπίζεται το ευρώ ως νόμισμα εμπορικών συναλλαγών, αντικαθιστώντας το καλάθι ECU σε μία ένα προς ένα.
- Δεκέμβριος 1999: Η Ε.Ε. συμφωνεί να αρχίσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις με Ρουμανία, Σλοβακία, Λετονία, Λιθουανία, Βουλγαρία και Μάλτα. Επίσης, συμφωνεί να αναγνωρίσει την Τουρκία ως υποψήφιο μέλος.
- Δεκέμβριος 2000: Επεισοδιακή σύνοδος στη Νίκαια της Γαλλίας καταλήγει στην υπογραφή συνθήκης για θεσμικές μεταρρυθμίσεις που θα προετοιμάσουν την Ε.Ε. για τη διεύρυνση.
- Ιανουάριος 2002: Τίθεται σε κυκλοφορία το ευρώ σε 12 χώρες. Βρετανία, Σουηδία και Δανία διατηρούν τα εθνικά τους νομίσματα.
- Ιούνιος 2003: Οι υπουργοί Γεωργίας της Ε.Ε. υπογράφουν συμφωνία για μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, δημιουργώντας ρήγμα μεταξύ αγροτικής παραγωγής και επιδοτήσεων.
- Μάιος 2004: Κύπρος, Τσεχία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία, Σλοβακία και Σλοβενία εντάσσονται στην Ε.Ε.
- Ιούνιος 2004: Οι χώρες-μέλη της Ε.Ε. συμφωνούν σε μια Συνταγματική Συνθήκη προκειμένου να προσδώσουν στην κοινότητα πρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών, αναθεωρημένο σύστημα ψήφων στη λήψη αποφάσεων και μεγαλύτερη φωνή στο Ευρωκοινοβούλιο και στα εθνικά κοινοβούλια.
- Μάιος/Ιούνιος 2005: Γάλλοι και Ολλανδοί πολίτες απορρίπτουν τη συνθήκη σε δημοψηφίσματα, οδηγώντας τη στη λήθη.
- Οκτώβριος 2005: Η Ε.Ε. αρχίζει ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Κροατία και την Τουρκία, αφού ξεπεράστηκαν την τελευταία στιγμή οι αντιρρήσεις της Αυστρίας.
- Δεκέμβριος 2005: Η Ε.Ε. δίδει στα Σκόπια καθεστώς υποψηφίου.
- 1η Ιανουαρίου 2007: Η Ρουμανία και η Βουλγαρία εντάσσονται στην Ε.Ε.
