Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Ο προηγούμενος κόσμος, χάνεται, είναι μια βεβαιότητα και μια επιτακτική ανάγκη. Πώς θα προετοιμαστούμε για το μετά, να φανταστούμε ένα καλύτερο κόσμο;
Η πανδημία και η καραντίνα του Covid 19 έχουν ξεκινήσει μια σημαντική αλλαγή σε παγκόσμια κλίμακα. Σε λίγους μήνες, ο τρόπος ζωής των ανθρώπων άλλαξε ριζικά, χωρίς επιστροφή. Και αυτό είναι καλό, γιατί υπάρχει έκτακτη ανάγκη για τον πλανήτη: το οικονομικό σύστημα είναι ξεπερασμένο ενόψει του καλπάζοντος δημογραφικού προβλήματος και της κλιματικής αλλαγής (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Δούμπος, Μ. Εσκαντάρ, Κλιματική αλλαγή, οικολογία και κατάρρευση, Ναυτεμπορική, Τρίτη 14 Ιανουαρίου 2020).
Εκτός από αυτή την άνευ προηγουμένου κατάσταση, υπάρχουν θεμελιώδεις κινήσεις που αλλάζουν επίσης το πρόσωπο του κόσμου. Ιδίως την αναδιοργάνωση των διεθνών σχέσεων με την άνοδο της Κίνας και ευρύτερα της Ασίας και τις υποσχέσεις της Αφρικής. Ευτυχώς, η οικολογία και η βιώσιμη ανάπτυξη είναι συμβατές με τη μεγέθυνση. Τα χρέη μπορούν να εξοφληθούν και η επιστήμη έχει ξεκινήσει τη δημιουργία ενός νέου μοντέλου, του οποίου η κρίση υγείας έχει σκιαγραφήσει τις βασικές γραμμές.
Για τον κόσμο του μετά, έχουμε αναφερθεί σε πρόσφατες δημοσιεύσεις μας.
- Κ. Ζοπουνίδης, Α. Γαλαριώτης, Μ. Δούμπος, Μ. Εσκαντάρ, 100 αρχές για ένα νέο κόσμο, Ναυτεμπορική, Σάββατο 16 Μαίου 2020.
- Κ. Ζοπουνίδης, Κορωνοϊός: η επόμενη μέρα του κόσμου, Ναυτεμπορική, Παρασκευή 8 Μαίου 2020.
- Κ. Ζοπουνίδης, Φόβος για το τέλος του κόσμου; Οι διάφορες προσεγγίσεις, Πολυτεχνείο Κρήτης, 22/02/2021.
Το άρθρο αυτό αναφέρεται κατά ένα μεγάλο μέρος στο πρόσφατο βιβλίο του Philippe Dessertine, «Le Grand Basculement, quel sera le monde d’apres, Ed. Robert Laffont, 6 Mai 2021, σελ. 368».
Οι τέσσερις διαστάσεις
Ο Covid, ένα κρίσιμο γεγονός του έτους 2020, ο Covid το θεμελιώδες γεγονός του 21ου αιώνα. Ο 20ος αιώνας ξεκίνησε πραγματικά το 1918, ή μάλλον το 1914. Το 1914, εκτός από τη Γαλλία, καμία χώρα στην Ευρώπη δεν ζούσε σε δημοκρατία. Από το 1918 ξεκινά η σύγχρονη εποχή.
Για να καταλάβουμε τι διακυβεύεται μετά το Covid, μετά το 2020, πρέπει να ενσωματώσουμε τις τέσσερις διαστάσεις του σεισμού που ξεκινά στην οικονομία και πέραν αυτής: η κλιματική αλλαγή, η μεγαλύτερη τεχνολογική ρήξη όλων των εποχών, η μεταφορά εξουσίας μεταξύ των δύο πιο ισχυρών χωρών του κόσμου και το χρέος.
Τέσσερις επιπλέον διαστάσεις για μια ριζική αλλαγή του μοντέλου, μια συνολική αλλαγή, για το χειρότερο, για το καλύτερο, για το καλύτερο γιατί δεν υπάρχει επιλογή, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η ανθρωπότητα χρειάζεται επειγόντως να επανεφεύρει τον εαυτό της. Από τις τέσσερις διαστάσεις, η πρώτη είναι η πιο σημαντική. Υπάρχει μια ριζική επείγουσα ανάγκη, λόγω της κλιματικής αλλαγής ο κόσμος να δέχεται αλλαγές αλλά με αργό ρυθμό.
Η δεύτερη διάσταση είναι αυτή που επιτρέπει την ελπίδα, αυτή που αφήνει να σκεφτούμε ένα νέο τρόπο ζωής, ένα νέο τρόπο εργασίας, κατανάλωσης, αγάπης, καλλιέργειας. Αυτή η διάσταση είναι της τεχνολογικής ανακάλυψης που ξεκίνησε πολύ καιρό πριν, αλλά που αναπτύχθηκε εκθετικά με την καραντίνα. Η ανθρωπότητα έχει εισέλθει σε μια επανάσταση και αυτός είναι ο μόνος τρόπος να οραματιστούμε την αλλαγή του μοντέλου που πρέπει να αφορά όλους τους λαούς της Γης ταυτόχρονα. Το ερώτημα που τίθεται στη συνέχεια είναι η τρίτη διάσταση της εξαιρετικής, ιστορικής κατάστασης του σύγχρονου κόσμου: το επίπεδο του χρέους της παγκόσμιας οικονομίας, οι νομισματικές απορρυθμίσεις που επίσης δεκαπλασιάσθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ποτέ δεν έχει δημιουργηθεί τόσο μεγάλο χρέος σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Το χρέος που δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα της παύσης της δημιουργίας πλούτου είναι μια εντελώς νέα κατάσταση. Φυσικά μπορεί να δικαιολογηθεί από ανάγκη, από τον κίνδυνο που σχετίζεται με τη μεγαλύτερη σύγχρονη ύφεση. Το γεγονός παραμένει ότι αυτά τα ακραία μέτρα λαμβάνουν χώρα σε ένα μάλλον υποβαθμισμένο πλαίσιο.
Εδώ, ο συγγραφέας αναφέρει ότι πρέπει να επικαλεστούμε την τέταρτη διάσταση της εποχής μας, τόσο ως κίνδυνο όσο και ως ευκαιρία, αλλά πρώτα και κύρια ένα παράγοντα ανησυχίας και αποσταθεροποίησης. Η διεθνής κοινότητα έχει εισέλθει σε μια περίοδο που συνοδεύεται από μεγάλες αναταράξεις. Πρόκειται εδώ για την αλλαγή της κυρίαρχης πολιτικής, οικονομικής, ηθικής δύναμης. Στην περίπτωση αυτή πρόκειται για την παρακμή των ΗΠΑ και την αμείλικτη άνοδο της Κίνας (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, η μέρα που η Κίνα θα ηγηθεί του κόσμου, Ναυτεμπορική, Κυριακή 4 Απριλίου 2021). Η δύση αντικαθίσταται σταδιακά από την Ασία. Αυτό το φαινόμενο πρέπει να παρατηρηθεί σε μια προοπτική άνω των έξι αιώνων, με σχεδόν παντελή έλλειψη εκ των υστέρων και ανάλυσης.
Συμπερασματικά, όλα τα παλιά ορόσημα εξαφανίζονται. Τη στιγμή που ξεκίνησε η πιο ριζική αλλαγή πορείας, χρειάστηκε ένα απίστευτο, απροσδόκητο, εντελώς απρόβλεπτο γεγονός. Ήταν η πανδημία, η πέμπτη διάσταση, που οι ιστορικοί, σε ένα ή δύο αιώνες, θα πρέπει να καλέσουν για να κατανοήσουν την αλυσίδα των γεγονότων γύρω από τη δεκαετία του 20ου και του 21ου αιώνα. Δεν θα υπάρχει άλλη διέξοδος: το μοντέλο θα αλλάξει. Αυτό είναι καλό, έπρεπε να αλλάξει και γρήγορα.
