Από την έντυπη έκδοση
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
ΑΠΕ-ΜΠΕ
Οι αριθμοί προκαλούν ίλιγγο. Στο Facebook εκτιμούν ότι από την αρχή της πανδημίας έως και την αρχή των εμβολιασμών, στα ελεγχόμενα από αυτό μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφόρησαν 2 εκατομμύρια τοξικές ειδήσεις για τα εμβόλια που σίγουρα κάλυψαν ένα κοινό 300 εκατομμυρίων ανθρώπων. Την ίδια περίοδο, το You Tube, όπως δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP), απέσυρε από την κυκλοφορία 200.000 βίντεο που κρίθηκαν «επικίνδυνα και παραπλανητικά». «Έθεταν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές» ομολογεί ο T.F., ένας τεχνικός που ξέρει πολύ καλά για ποιο πράγμα μιλάει. Από την πλευρά του το Twitter αναγνώρισε στο AFP ότι το 20% του περιεχομένου που κυκλοφορεί στην πλατφόρμα του είναι τοξικό και μπορεί να έχει βαρύτατες υγειονομικές επιπτώσεις.
«Μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο», ομολογεί ο πρόεδρος και γενικός διευθυντής του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων Φαμπρίς Φρίς, «κάναμε έλεγχο σε 2.500 ειδήσεις (fact-checking), αριθμός τεράστιος για μια τόσο μικρή χρονική περίοδο. Συνεπώς υπάρχει σοβαρότατο πρόβλημα, το οποίο δεν αντιμετωπίζεται με ευχολόγια».
Όντως, αυτή είναι η πραγματικότητα. Πέρα από την πανδημία, τα δημογραφικά προβλήματα και την αποκαλούμενη κλιματική αλλαγή, η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει και ένα οξύ πρόβλημα πνευματικής και διανοητικής ρύπανσης, που είναι ίσως το χειρότερο δεινό για τον άνθρωπο. Διότι αν καταστραφεί το μυαλό του, η κριτική του σκέψη και η δυνατότητά του για μάθηση και πληροφόρηση, τότε η απόσταση των κοινωνιών μας από τις φάρμες των ζώων που περιέγραψε ο Τζορτζ Όργουελ θα είναι πολύ μικρή. Αν όχι ανύπαρκτη, γεγονός δραματικό και ίσως πρωτόγνωρο, σε μια εποχή στην οποία αναζητείται από τους ανθρώπους του πνεύματος η νέα νεωτερικότητα.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η πανδημία ναι μεν έδειξε πόσο ευάλωτη είναι η ανθρώπινη ζωή στους ιούς και τις επιδημίες, παράλληλα όμως αποκάλυψε και τον ρόλο που θα παίξουν στην ψηφιακή εποχή μας οι πνευματικοί ιοί στις επιλογές, συμπεριφορές και δράσεις των ανθρώπων. Και οι ιοί αυτοί ήδη δίνουν ρέστα, μολύνοντας σε ανησυχητικό βαθμό και το παγκόσμιο δημοσιογραφικό περιβάλλον, που και αυτό βρίσκεται από καιρό σε νέα λειτουργική και υπαρξιακή φάση.
Είναι δε σαφές από την άποψη αυτή ότι όσο διευρύνεται η εμβέλεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το γεγονός αυτό φαίνεται να ευνοεί περισσότερο τους εχθρούς της ελευθερίας και της δημοκρατίας παρά τους φίλους. Οι κρίσεις του 2008 και της πανδημίας σήμερα απετέλεσαν δώρον εξ ουρανού για τις δυνάμεις των ακραίων λαϊκισμών, στις οποίες ήλθαν να προστεθούν, ως συνήθως, και οι απαραίτητοι καιροσκόποι του πνεύματος.
Με τη βοήθεια έτσι της απληστίας και του κυνισμού του διεθνούς χρηματοοικονομικού πλέγματος συμφερόντων και των αδίστακτων κερδοσκόπων, όλος αυτός ο «όμορφος κόσμος» έγινε ο βασικός τροφοδότης της παραπληροφόρησης και μιας αυταρχικής ανοησίας που αποκαλείται πολιτική ορθότητα.
Εκκολάπτεται έτσι σε παγκόσμιο επίπεδο ένας νέου τύπου ολοκληρωτισμός, ιδιαίτερα ευνοϊκός σε νέου τύπου λογοκρισίες, αλλά και στην κατάργηση της ιστορίας. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ υπάρχουν ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα όπου απαγορεύεται διά ροπάλου η οποιαδήποτε αναφορά στον Αριστοφάνη, που θεωρείται αντιφεμινιστής!
Πολύ σωστά ο καθηγητής Φιλοσοφίας Περικλής Βαλλιάνος, σε άρθρο του στο Athens Review of Books, επισημαίνει: «Οι κορυβαντιώντες “φίλοι του λαού” είναι κατά κανόνα ένα μικρό υποσύνολο της συνολικής κοινωνίας. Αυτό όμως δεν ενδιαφέρει ποσώς τον λαϊκιστή που αυτοαναγορεύεται σε αυθεντικό εκπρόσωπο κάποιας “βαθιάς λαϊκής βούλησης” την οποία περιφρονούν και καταπνίγουν οι κυρίαρχες ομάδες, και απορρίπτει τους συνήθεις δημοκρατικούς τρόπους για να μετρηθεί η πραγματική απήχηση της λαϊκιστικής φατρίας στο εκλογικό σώμα. Η περιφρόνηση του Λένιν για την “κοινοβουλευτική ηλιθιότητα” έχει ατόφια ενσωματωθεί στη λαϊκιστική νοοτροπία. Το κοινωνικό όλον ενσωματώνεται για τον λαϊκιστή σε ένα μικρό ή και ελάχιστο μέρος του.
Αυτή ή pars pro toto λογική είναι το θεμέλιο της λαϊκιστικής ιδεολογίας και πηγή του ολοκληρωτισμού της. Η σύγχρονη διατύπωση αυτής της αρχής οφείλεται στον ναζιστή θεωρητικό του δικαίου Καρλ Σμιτ, αν και για να είμαστε ιστορικά ακριβείς ανάγεται στη διάκριση ανάμεσα στη “γενική βούληση” (volonte generale) και στη “βούληση όλων” (volonte de tous) την οποία επινόησε ο Ρουσσώ».
Ορθώς ο συγγραφέας Μύλλερ αποκαλεί τους λαϊκιστές όλων των χρωμάτων οπαδούς του Ροβεσπιέρου. Του ανθρώπου δηλαδή που μετέτρεψε τη Γαλλική Επανάσταση σε χώρο τρομοκρατίας και μαζικών αποκεφαλισμών. Οι τελευταίοι, όμως, ίσως να μη χρειάζονται στην ψηφιακή εποχή.
Ψευδολογία και αποπληροφόρηση τους αντικαθιστούν με επιτυχία. Και ο νοών νοείτω.
