Δεκαετίες μετά την έκρηξη στο Τσέρνομπιλ και το χειρότερο πυρηνικό ατύχημα του κόσμου, αντιδράσεις σχάσης λαμβάνουν χώρα και πάλι στις μάζες καυσίμου ουρανίου που είναι θαμμένες βαθιά μέσα σε μια κατεστραμμένη αίθουσα αντιδραστήρα.
«Είναι σαν τα κάρβουνα σε έναν λάκκο για μπάρμπεκιου» λέει ο Νιλ Χάιατ, χημικός πυρηνικών υλικών στο University of Sheffield- και τώρα, όπως αναφέρει το Science, Ουκρανοί επιστήμονες προσπαθούν να διαπιστώσουν εάν οι αντιδράσεις αυτές σταματήσουν μόνες τους ή αν χρειάζονται παρεμβάσεις για να αποτραπεί ένα άλλο ατύχημα.
Αισθητήρες παρακολουθούν έναν αυξανόμενο αριθμό νετρονίων (ίχνος σχάσης) να αναδύεται από μια αίθουσα όπου δεν υπάρχει πρόσβαση, όπως ανέφερε ο Ανατόλι Ντοροσένκο του Ινστιτούτου Προβλημάτων Ασφαλείας Πυρηνικών Σταθμών (ISPNPP) στο Κίεβο της Ουκρανίας είπε την προηγούμενη εβδομάδα κατά τη διάρκεια συζητήσεων περί διάλυσης του αντιδραστήρα.
«Είναι πολλές οι αβεβαιότητες» είπε ο Μαξίμ Σαβέλιεφ του ISPNPP. «Ωστόσο δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα ενός ατυχήματος».
Οι καταμετρήσεις νετρονίων έχουν αργή ανοδική πορεία, λέει ο Σαβέλιεφ, υποδεικνύοντας ότι οι διαχειριστές έχουν ακόμα μερικά χρόνια μπροστά τους για να βρουν τρόπο να αντιμετωπίσουν την απειλή. Αξίζει να σημειωθεί πως οποιαδήποτε λύση βρουν θα ενδιαφέρει την Ιαπωνία, η οποία αντιμετωπίζει τις επιπτώσεις της δικής της πυρηνικής τραγωδίας πριν 10 χρόνια στη Φουκουσίμα.
Η απειλή της αυτοσυντηρούμενης σχάσης στα ερείπια «στοιχειώνει» εδώ και πολύ καιρό το Τσέρνομπιλ. Είχε θεωρηθεί ότι ο κίνδυνος αυτός θα απομακρυνόταν μετά την εγκατάσταση του NSC (New Safe Confinement) το 2016, για την σφράγιση του «καταφυγίου» στο Τσέρνομπιλ. Από την εγκατάστασή του και μετά οι καταμετρήσεις νετρονίων στις περισσότερες περιοχές του «καταφυγίου» είναι σταθερές ή καθοδικές.
Ωστόσο, σε κάποια σημεία άρχισαν να ανεβαίνουν, και στην αίθουσα 305/2 διπλασιάστηκαν μέσα σε τέσσερα χρόνια (τόνοι καυσίμου είναι θαμμένοι εκεί). Τα μοντέλα του ISPNPP δείχνουν ότι το στέγνωμα του καυσίμου με κάποιον τρόπο κάνει πιο «δραστήρια» τα νετρόνια ως προς τη διάσπαση πυρήνων ουρανίου. «Είναι αξιόπιστα και εύλογα δεδομένα» λέει ο Χάιατ. «Απλά δεν είναι ξεκάθαρος ποιος μπορεί να είναι ο μηχανισμός.
Ο φόβος είναι πως οι αντιδράσεις σχάσης θα μπορούσαν να επιταχυνθούν πολύ, οδηγώντας σε μια ανεξέλεγκτη έκλυση πυρηνικής ενέργειας. Αν και δεν θεωρείται ότι μπορεί να επαναληφθεί κάτι όπως το 1986, και πάλι θα ήταν επικίνδυνη εξέλιξη, καθώς μια εκρηκτική αντίδραση θα μπορούσε να ελεγχθεί, όπως θα μπορούσε να γκρεμίσει ασταθή τμήματα του «καταφυγίου» γεμίζοντας το NSC με ραδιενεργή σκόνη.
