Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ
Μέλος του Financial Engineering Laboratory, Πολυτεχνείο Κρήτης
Η εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) έχει γίνει μια καθιερωμένη έννοια με την οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στην αλληλεπίδρασή τους με τους ενδιαφερόμενους. Η ΕΚΕ υιοθετείται τώρα από περισσότερες εταιρείες, επενδυτές και business schools. Ταυτόχρονα, η κοινωνία των πολιτών, οι ακαδημαϊκοί και τα μέσα ενημέρωσης εξοικειώνονται επίσης με την ατζέντα της ΕΚΕ. Η ΕΚΕ απαιτεί νομική συμμόρφωση καθώς και συνήθη ηθική. Σε αυτό το πλαίσιο, μπορεί να φαίνεται ότι ένα κίνητρο για την ΕΚΕ μπορεί να τεκμηριωθεί ως ανάγκη να αντισταθμιστεί η απειλή της ρύθμισης. Προφανώς, πολλές εταιρείες προτιμούν να είναι ένα βήμα μπροστά από την κυβερνητική νομοθεσία ή παρέμβαση για την πρόβλεψη κοινωνικών πιέσεων. Αναμφισβήτητα, υπάρχει πάντα περιθώριο για την ευθυγράμμιση των επιχειρήσεων και της κυβέρνησης όσον αφορά τη ρυθμιστική πτυχή της ΕΚΕ. Οι κυβερνήσεις μπορούν να αναλάβουν ενεργό ηγετικό ρόλο στην ενεργοποίηση της συμπεριφοράς ΕΚΕ μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών. Οι ίδιες οι επιχειρήσεις θα συνειδητοποιήσουν ότι ο κατάλληλος κανονισμός ΕΚΕ μπορεί επίσης να αποφέρει οικονομική αξία.
Αν και το θέμα της ΕΚΕ είναι αρκετά σύγχρονο, μπορεί να θεωρηθεί από τη φύση του ως μια περίπλοκη έννοια. Μπορεί να φαίνεται ότι αυτή η δυναμική και ολιστική έννοια μεταδίδει μια μεγάλη ποικιλία εννοιών σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Η ΕΚΕ έχει εξελιχθεί για να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις σε σύνθετα περιβάλλοντα. Παρόλα αυτά, αυτή η έννοια εξαρτάται από το περιβάλλον, καθώς συχνά ενσωματώνεται σε διαφορετικές ιστορικές και πολιτιστικές παραδόσεις. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην Ευρώπη, όπου τα ιδρύματα (institutions) είχαν καιρό γνωστή σιωπηρή στάση για την ΕΚΕ πολύ πριν η ιδέα της συζητηθεί ακόμη. Επιπλέον, η ΕΚΕ συχνά αγκαλιάζει και συνδέεται με ζητήματα όπως: οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον και διακυβέρνηση. Σήμερα, η ΕΚΕ επιδιώκεται και εφαρμόζεται ενεργά από επαγγελματίες, κοινωνία και κυβερνήσεις. Μπορεί να φαίνεται ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις την χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο ως μέσο για τους στόχους της δημόσιας πολιτικής τους. Παρά την πολύπλοκη φύση του, τα έθνη που ομιλούν την αγγλική και ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες ήταν από τις πρώτες στον κόσμο που υιοθέτησαν δημόσιες πολιτικές που προώθησαν την ΕΚΕ μεταξύ των επιχειρήσεων τους. Η πολιτική της ΕΕ παρουσίασε ένα πρόγραμμα δράσης που κάλυπτε τους ακόλουθους οκτώ τομείς:
- Βελτίωση της προβολής της ΕΚΕ και διάδοση ορθών πρακτικών: Αυτό περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού βραβείου και τη δημιουργία τομεακών πλατφορμών για επιχειρήσεις και ενδιαφερόμενους φορείς για τη δέσμευση και την από κοινού παρακολούθηση της προόδου.
- Βελτίωση και παρακολούθηση των επιπέδων εμπιστοσύνης στις επιχειρήσεις: Η Επιτροπή θα ξεκινήσει δημόσια συζήτηση σχετικά με το ρόλο και τις δυνατότητες των επιχειρήσεων και θα οργανώσει έρευνες σχετικά με την εμπιστοσύνη των πολιτών στις επιχειρήσεις.
- Βελτίωση των διαδικασιών αυτορρύθμισης και από κοινού ρύθμισης: Η Επιτροπή προτείνει την ανάπτυξη ενός σύντομου πρωτοκόλλου για την καθοδήγηση της ανάπτυξης μελλοντικών πρωτοβουλιών αυτορρύθμισης και από κοινού ρύθμισης.
- Ενίσχυση της ανταμοιβής της αγοράς για την ΕΚΕ: Αυτό σημαίνει μόχλευση των πολιτικών της ΕΕ στους τομείς της κατανάλωσης, των επενδύσεων και των δημοσίων συμβάσεων για την προώθηση της ανταμοιβής της αγοράς για υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά.
- Βελτίωση της κοινοποίησης των κοινωνικών και περιβαλλοντικών πληροφοριών από την εταιρεία: Η νέα πολιτική επιβεβαιώνει την πρόθεση της Επιτροπής να υποβάλει νέα νομοθετική πρόταση για το θέμα αυτό.
- Περαιτέρω ενσωμάτωση της ΕΚΕ στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την έρευνα: Η Επιτροπή θα παράσχει περαιτέρω υποστήριξη και θα διερευνήσει ευκαιρίες χρηματοδότησης περισσότερης έρευνας.
- Υπογραμμίζοντας τη σημασία των εθνικών και υπο-εθνικών πολιτικών ΕΚΕ.
- Καλύτερη ευθυγράμμιση ευρωπαϊκών και παγκόσμιων προσεγγίσεων στην ΕΚΕ:
- η Επιτροπή επισημαίνει τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για πολυεθνικές επιχειρήσεις ·
- οι δέκα αρχές του Παγκόσμιου Συμφώνου του ΟΗΕ ·
- Κατευθυντήριες αρχές του ΟΗΕ για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα ·
- την τριμερή δήλωση αρχών της ΔΟΕ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και την κοινωνική πολιτική · και
- το πρότυπο καθοδήγησης ISO 26000 για την κοινωνική ευθύνη » (πηγή: ΕΕ, 2011).
H ΕΚΕ στην Ευρώπη
Στο παρελθόν, η ΕΚΕ προσέφερε ένα εθελοντικό συμπλήρωμα στην παραδοσιακή σκληρή ρύθμιση, πείθοντας τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τόσο εσωτερικά όσο και παγκόσμια ζητήματα. Με αυτόν τον τρόπο, η ΕΚΕ έχει υποστηρίξει δημόσιους στόχους και βοήθησε να καλύψει τα κενά διακυβέρνησης. Παρά ταύτα, η ΕΕ αναγνωρίζει ότι υπάρχουν οικονομικά και χρηματοοικονομικά μέτρα που μπορούν να διευκολύνουν τη συμμετοχή των εταιρικών επιχειρήσεων σε εταιρική κοινωνική ευθύνη. Για παράδειγμα, η χρήση οικονομικών κινήτρων και δυνάμεων της αγοράς μπορεί να περιλαμβάνει εκπτώσεις φόρου και μειώσεις, επιδοτήσεις και βραβεία. Επιπλέον, τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση μέσω της διάδοσης γνώσεων κατά τη διάρκεια εκστρατειών, συνεδρίων, σεμιναρίων, εκπαιδευτικών μαθημάτων και ιστότοπων. Οι επιχειρήσεις καλούνται από τις κυβερνήσεις να μειώσουν το δυνητικά αρνητικό αντίκτυπο των δραστηριοτήτων τους στην κοινωνία και το περιβάλλον. Για αυτόν τον λόγο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι πρακτικές ΕΚΕ άρχισαν να επιβάλλονται μέσω νομοθετικών και δεσμευτικών κανονισμών. Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι η ΕΕ ανέφερε ότι η υπόθεση δημόσιας πολιτικής για την ΕΚΕ μπορεί να αποδώσει για τις εθνικές κυβερνήσεις, όπως ακριβώς η επιχειρηματική υπόθεση μπορεί να ωφελήσει τις εταιρείες. Κατά συνέπεια, αυτή η συνεισφορά υποστηρίζει ότι όλο και περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να σφυρηλατήσουν σχέσεις με βασικούς παράγοντες της βιομηχανίας και της κοινωνίας των πολιτών για να ενισχύσουν τις κοινωνικά υπεύθυνες και βιώσιμες συμπεριφορές τους.
Λαμβάνοντας υπόψη τις σημαντικές διαφορές στις νοοτροπίες μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών και εντός συγκεκριμένων οικονομικών τομέων, το ισχύον πλαίσιο της ΕΕ για την αποκάλυψη των μη χρηματοοικονομικών εκθέσεων εξακολουθεί να μην παρέχει μια συγκεκριμένη λύση «ένα μέγεθος για όλους». Προς το παρόν, τα μέσα για την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας δεν είναι υποχρεωτικά, παρόλο που πολλά εργαλεία και πρότυπα ΕΚΕ έχουν ήδη αναπτυχθεί από πολλούς ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων μη κυβερνητικών οργανισμών.
Εθνικά πλαίσια για την πολιτική ΕΚΕ
Σε ένα βαθμό, όλες οι χώρες της ΕΕ έχουν ήδη εφαρμόσει οδηγίες εκσυγχρονισμού. Ορισμένα κράτη της έχουν πάρει πρωτοβουλίες για εφαρμογές των κριτηρίων ESG και διάφορες άλλες πρακτικές για να προσελκύσουν τα ενδιαφερόμενα μέρη να εφαρμόσουν υπεύθυνες πρακτικές. Επίσης, είναι ενδιαφέρον ότι υπάρχουν πολλές χώρες της ΕΕ που έχουν αναπτύξει κάποια μορφή υποχρεωτικών απαιτήσεων για γνωστοποιήσεις ESG. Ορισμένες τέτοιες πρωτοβουλίες βρίσκονται είτε στο στάδιο του σχεδιασμού είτε ενδέχεται να έχουν ακόμη να εγκριθούν από τις κυβερνήσεις της ΕΕ. Για παράδειγμα:
• Το ισπανικό κρατικό συμβούλιο για την ΕΚΕ έχει συγκροτήσει μια ομάδα εργασίας για τη διαφάνεια, τις αναφορές και τα πρότυπα. Ελπίζεται ότι αυτή η ομάδα εργασίας θα παρέχει επαγγελματική καθοδήγηση σε οργανισμούς που θα δημοσιεύουν τις εκθέσεις βιωσιμότητάς τους. Ίσως, υπάρχει ανάγκη περαιτέρω ρύθμισης στον τομέα της αναφοράς ESG.
• Το Ιταλικό Εθνικό Σημείο Επαφής, ο Σύνδεσμος Ιταλικών Τραπεζών και η Ιταλική Εθνική Ένωση Επιχειρήσεων συνεργάζονται για να καθορίσουν ένα σύνολο προτύπων για μη χρηματοοικονομικές αναφορές. Επομένως, οι οργανισμοί που αναφέρουν μια αληθινή και δίκαιη άποψη των κοινωνικά υπεύθυνων, περιβαλλοντικά βιώσιμων ή εταιρικών πρακτικών διακυβέρνησής τους μπορεί να αξιολογούν τις πιστοληπτικές τους αξιολογήσεις από τις ιταλικές τράπεζες.
• Η γερμανική στρατηγική ΕΚΕ (2008) υποστήριξε ότι το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων και το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Περιβάλλοντος, Διατήρησης της Φύσης και Πυρηνικής Ασφάλειας έπρεπε να δημοσιεύσουν εκθέσεις ΕΚΕ με βάση το GRI (Global Responsible Investment) και τη δήλωση EMAS (Έκθεση προόδου, 2008). Αυτές οι εκθέσεις δημοσιεύθηκαν το πρώτο έτος αναφοράς μετά την έναρξη της στρατηγικής.
• Στο Βέλγιο, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αποφάσισε να πραγματοποιήσει ένα δοκιμαστικό έργο σχετικά με την εφαρμογή του ISO 26000 σε κυβερνητικές υπηρεσίες. Αυτή η πρωτοβουλία συνδέθηκε με την αναφορά βιωσιμότητας που βασίστηκε επίσης στις οδηγίες του GRI και δοκιμάστηκε με την Ομοσπονδιακή Διεύθυνση Υπηρεσιών Δημόσιου Σχεδιασμού για την Αειφόρο Ανάπτυξη.
• Στην Πολωνία, η ΕΚΕ θα προχωρήσει με τη μορφή διυπουργικής ομάδας εργασίας. Έχουν πραγματοποιηθεί εκτενείς συζητήσεις σχετικά με το μέλλον των αναφορών στο πολωνικό πλαίσιο. Η ομάδα εργασίας υπέβαλε πρόσφατα τις συστάσεις της σχετικά με την αύξηση της διαφάνειας και της αξιοπιστίας, οι οποίες θα αποτελέσουν τη βάση για μελλοντικές δραστηριότητες στον τομέα της ανάπτυξης μέτρων πολιτικής για την αποκάλυψη των ESG.
Συμπερασματικά, αν και η ρύθμιση είναι επιθυμητή για τον περιορισμό των εκμεταλλευτικών, αθέμιτων ή παραπλανητικών πρακτικών, οι κανονισμοί και η νομοθεσία πρέπει να έχουν τη μορφή εντολών συμμόρφωσης. Οποιαδήποτε υποχρεωτική ενίσχυση των κανονιστικών μέτρων μπορεί ενδεχομένως να αποφέρει λειτουργική αποδοτικότητα και εξοικονόμηση κόστους για τις επιχειρήσεις, μακροπρόθεσμα. Περισσότερη επικοινωνία και διάλογος μεταξύ ομάδων ενδιαφερομένων, συμπεριλαμβανομένων των μετόχων των επιχειρήσεων, θα συμβάλει στην ευαισθητοποίηση της δημόσιας πολιτικής και των επιχειρηματικών υποθέσεων της ΕΚΕ. Πολλές κυβερνήσεις της ΕΕ συνειδητοποιούν ότι υπάρχει δυνατότητα αξιοθαύμαστης κοινωνικής και περιβαλλοντικής συμπεριφοράς που μπορεί τελικά να επιφέρει οικονομική ανάπτυξη, κοινωνική συνοχή και βιώσιμες περιβαλλοντικές πρακτικές.
