Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
ΑΠΕ-ΜΠΕ
Ο κ. Αθανάσιος Παπανδρόπουλος
Στην ερώτηση αν είναι Κεϊνσιανός, ο μεγάλος οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς στοιχηματίζω ότι θα απαντούσε πως και να μην ήθελε να είναι, οι συνθήκες τού υπαγορεύουν το αντίθετο. Και θα είχε πέρα για πέρα δίκιο. Όπως αναγνωρίζει ο επίσης μεγάλος Τζον Κένεθ Γκολμπρέιθ, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο κεϊνσιανισμός υπήρξε κυρίαρχη οικονομική θεωρία και πρακτική. Σαφώς δε συνέβαλε στα πρώτα τριάντα μεταπολεμικά χρόνια στη θεαματική καταπολέμηση της ανεργίας και στη χωρίς προηγούμενο ανάπτυξη των βιομηχανικών χωρών με δημοκρατικό καθεστώς.
Με ατμομηχανή της ανάπτυξής του τη Βόρεια Αμερική, ο κεϊνσιανισμός υιοθετήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τον Αμερικανό πρόεδρο Χάρι Σ. Τρούμαν και επισημοποιήθηκε με τον νόμο για την απασχόληση του 1946 (Employment Act). Για να διασκεδάσει δε τις αντιδράσεις που ο νόμος αυτός προκάλεσε στην αμερικανική οργανωμένη εργοδοσία, ο Αμερικανός πρόεδρος ανέθεσε στον κλασικό οικονομολόγο Edwin G. Nourse (1883-1974) την προεδρία του περίφημου Council of Economic Advisors, το οποίο στην ουσία υπαγόρευε και την προεδρική οικονομική πολιτική. Είναι δε γνωστό ότι το παραπάνω συμβουλευτικό όργανο είχε υιοθετήσει τις περισσότερες από τις κεϊνσιανές θέσεις για την πλήρη απασχόληση. Υπό αυτήν την έννοια ο διορισμός Nourse αποτελούσε φύλλο συκής.
Σχολιάζοντας εξάλλου το έργο της Επιτροπής Οικονομικών Συμβούλων (CEA) σε ομιλία του το 1966, ο Edwin G. Nourse, συνταξιούχος πια, αν και δεν είχε ποτέ διαβάσει τη Γενική Θεωρία, έλεγε: «Το έθνος γνωρίζει είκοσι χρόνια συνεχούς και ισχυρής ανάπτυξης. Απέφυγε έτσι τις περιοδικές υφέσεις των οικονομικών κύκλων και χάρη στην ιστορική υιοθεσία και εφαρμογή του Employment Act του 1946 πήρε όλα τα μέτρα που έπρεπε όταν κτύπησε ο συναγερμός της πυρκαγιάς που θα προκαλούσε μια ύπουλη ύφεση. Ταυτόχρονα όμως θωρακιστήκαμε και απέναντι στον πληθωρισμό που θα μπορούσε να προκαλέσει ένα οικονομικό μπουμ... Είναι κατάδηλο έτσι ότι έχουμε θέσει γερά θεμέλια για συνεχή άνοδο τα χρόνια που έρχονται...».
Από τα λόγια του κορυφαίου τότε αντικεϊνσιανικού οικονομολόγου προκύπτει ξεκάθαρα ότι ο Βρετανός «σωτήρας του καπιταλισμού» ήταν ο μεγάλος θριαμβευτής της εποχής του.
Παράλληλα όμως, ο θρίαμβος αυτός, για ποικίλους λόγους, άνοιγε την πόρτα στη μαθηματικοποίηση της πολιτικής οικονομίας, η οποία βαπτιζόταν επιστήμη και επέτρεπε σε αρκετές χιλιάδες οικονομολόγων να γνωρίσουν, ως σύμβουλοι, ημέρες δόξας. Τα περίφημα μαθηματικά οικονομικά μοντέλα καταλαμβάνουν την πρώτη θέση στο οικονομικό γίγνεσθαι και οι υπαγορευόμενες από την ψυχολογία οικονομικές συμπεριφορές των ανθρώπων πήγαιναν περίπατο.
Με τον τρόπο αυτό, ερήμην του εμπνευστή του, ο κεϊνσιανισμός έχασε το βάθος του και εξελίχθηκε σε μια απλοποιημένη μακροοικονομική πολιτική, στο πλαίσιο της οποίας ναι μεν το κράτος έπαιξε κυρίαρχο διανεμητικό ρόλο, ευνοϊκό στη δημιουργία ομάδων συμφερόντων, συντεχνιακών δομών παραγωγής και συσσώρευσης πλούτου. Ήταν παράλληλα και κύριο εργαλείο ανόδου της προσοδοθηρίας, βασικής πηγής δημιουργίας ανισοτήτων.
Αυτός ο απλοποιημένος κεϊνσιανισμός, ο οποίος ελάχιστα λάμβανε υπόψη του τις επιχειρηματικές επενδυτικές αποφάσεις με βάση προσωπικές προσδοκίες και προβλέψεις και έχει παραμερίσει από τον σχηματισμό της ζήτησης τις διαστάσεις της ψυχολογίας και της αβεβαιότητας, με αφετηρία την ενεργειακή ανατροπή του 1973 γνώριζε μια σοβαρή υπαρξιακή κρίση.
Επίσης, ενώ ο Κέινς στο έργο του έχοντας υπόψη του την αβεβαιότητα τοποθετεί το χρήμα στο κέντρο του προβληματισμού του και της θεωρίας του, οι επίγονοί του, για πολλά χρόνια, θεωρούσαν τη νομισματική κυκλοφορία ήσσονος σημασίας θέμα.
Όταν δε άρχισαν να δέχονται κριτικές από τη μονεταριστική Σχολή του Σικάγου και ιδιαίτερα από τον νομπελίστα καθηγητή Μίλτον Φρίντμαν, πολύ γρήγορα και εύκολα βάπτισαν τους οπαδούς της Σχολής αυτής αντιδραστικούς και θεώρησαν ότι έτσι είναι οι ίδιοι υπεράνω κριτικής, καθ’ όσον εκπροσωπούν την πρόοδο!
Αυτή η τακτική συνεχίζεται και σήμερα την ώρα που η παγκόσμια οικονομία πλήττεται από την πανδημία, η οποία τελικά είναι μια άλλη μορφή παγκοσμίου πολέμου.
Οι νεοκεϊνσιανοί πραιτοριανοί, επικαλούμενοι έναν διαστρεβλωμένο κεϊνσιανισμό που παραπλανητικά έχουν βαπτίσει «νεοφιλελευθερισμό», πεισματικά ζητούν την επέκταση του κράτους, την ώρα που η προσοδοθηρία οργιάζει, το παγκόσμιο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος καλπάζουν, ενώ οι Κεντρικές Τράπεζες μοιράζουν χρήμα που... αποταμιεύεται ή χρησιμοποιείται κερδοσκοπικά.
Αντί για κίνητρα και γενναίες ρυθμίσεις για την κινητοποίηση «κοιμώμενου κεφαλαίου», όπως σίγουρα θα πρότεινε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, οι επίγονοι «οραματίζονται» τον κρατισμό της ψηφιακής εποχής, ο οποίος αντί να εξαρτάται από μαθηματικές εξισώσεις αυτή τη φορά θα υπάγεται σε αλγορίθμους. Από το σημείο αυτό και μετά όμως, για τον κεϊνσιανισμό ανοίγει ένα νέο πεδίο, που ήταν βέβαια παντελώς άγνωστο στον εμπνευστή του και για το οποίο η οποιαδήποτε ασφαλής πρόβλεψη του πώς θα εξελιχθεί είναι παρακινδυνευμένη. Για μιαν ακόμη φορά έτσι, έπειτα από έναν πόλεμο, αυτόν της πανδημίας, ο κεϊνσιανισμός κινδυνεύει από τις διαστρεβλώσεις των επιγόνων και τις φαντασιώσεις τους.
