Των Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, Ακαδημαϊκού
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School
Παύλου Χούρλια
Τελειόφοιτου Φοιτητή
Σχολή Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης Πολυτεχνείου Κρήτης
Βασίλη Ντινούδη
Τελειόφοιτου Φοιτητή
Σχολή Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης Πολυτεχνείου Κρήτης
Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης
Σε ένα συνολικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον χαρακτηριζόμενο από συνεχείς διαρθρωτικές αλλαγές και έντονες ανταγωνιστικές πιέσεις, ο ρόλος των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (MME) στην κοινωνία μας έχει καταστεί ακόμη πιο σημαντικός διότι δημιουργούν ευκαιρίες απασχόλησης, αποτελούν τους βασικούς συντελεστές για την ευημερία των τοπικών και περιφερειακών πληθυσμών.
Το μερίδιο των ΜME στην χώρα μας είναι 63,5% της συνολικής προστιθέμενης αξίας, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος της ΕΕ είναι 56,4%. Αντίστοιχα, το συνολικό μερίδιο απασχόλησης κυμαίνεται στο 87,9%, αρκετά πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ που είναι 66,6%.
Τα επόμενα χρόνια, οι προβλέψεις για το επιχειρηματικό περιβάλλον της Ελλάδας είναι αρκετά θετικές καθώς αναμένεται αύξηση τόσο στη συνολική προστιθέμενη αξία, όσο και στο μερίδιο απασχόλησης των ΜME.
Η πρωτοβουλία Small Business Act (SBA)
Το 2008 στις Βρυξέλλες του Βελγίου, μετά από ομόφωνη απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, γεννήθηκε η πρωτοβουλία του Small Business Act (SBA) που ως κύριο σκοπό έχει τη βελτίωση της συνολικής προσέγγισης της πολιτικής όλων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την επιχειρηματικότητα.
Αποτελεί την εμβληματική πρωτοβουλία πολιτικής της ΕΕ για τη στήριξη των ΜΜΕ και πιο συγκεκριμένα περιλαμβάνει ένα σύνολο μέτρων πολιτικής που οργανώνονται γύρω από τις εξής αρχές:
1. Επιχειρηματικότητα
2. "Δεύτερη ευκαιρία"
3. Ανταποκρινόμενη διοίκηση
4. Κρατικές ενισχύσεις & δημόσιες συμβάσεις
5. Πρόσβαση στη χρηματοδότηση
6. Ενιαία αγορά
7. Δεξιότητες & καινοτομία
8. Περιβάλλον
9. Διεθνοποίηση
Για τη βελτίωση της διακυβέρνησης της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας, από το 2011 δημοσιεύονται τα ετήσια ενημερωτικά δελτία Fact Sheets που στοχεύουν στη βελτίωση της κατανόησης των πρόσφατων τάσεων και εθνικών πολιτικών που μπορεί να επηρεάζουν τις ΜΜΕ κάθε χώρας ξεχωριστά.
Στην τελευταία έκδοση των δελτίων αυτών για τη χώρα μας, σκιαγραφείται το επιχειρηματικό της περιβάλλον και μαζί με αυτό, σημαντικοί δείκτες που θα αναλυθούν στη συνέχεια. Αξίζει να σημειωθεί πως η απόδοση της Ελλάδας βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ σε 8 από τους 9 τομείς πολιτικής του SBA.
Σε μια θετική σημείωση, η χώρα μας παρουσιάζει εξαιρετικά ραγδαία ανάπτυξη και βελτίωση σε όλους τους παραπάνω τομείς και αναμένεται να αποδώσει καλύτερα μέσα στα επόμενα χρόνια.
Επιχειρηματικότητα
Ξεκινώντας από την επιχειρηματικότητα, τα επίπεδα της Ελλάδας βρίσκονται σε ικανοποιητικά επίπεδα όσον αφορά το χρόνο που απαιτείται για την έναρξη μιας επιχείρησης.
Oι Έλληνες που επιθυμούν να ακολουθήσουν την καριέρα του επιχειρηματία είναι αρκετοί, αλλά αυτοί που επί του πρακτέου προτίθενται να ξεκινήσουν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες εντός των επόμενων τριών χρόνων είναι πάρα πολύ λίγοι. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην έλλειψη των γνώσεων που απαιτούνται αλλά και των υποδομών που χρειάζονται ώστε να γίνει μια επιτυχημένη επιχειρηματική έναρξη.
Αναφορικά με τα δημογραφικά των ελληνικών επιχειρήσεων παρατηρούμε πως το 2018 το μέσο ποσοστό ίδρυσης των επιχειρήσεων της ΕΕ ήταν 9,7% ενώ στον συγκεκριμένο δείκτη η Ελλάδα είχε την χαμηλότερη απόδοση με 4,7%. Αντίστοιχα, το μέσο ποσοστό θνησιμότητας των επιχειρήσεων της ΕΕ ήταν 7,8% και στην περίπτωση αυτή, η χώρα μας εμφανίζει πολύ χαμηλό ποσοστό με 2,9% κάτι το οποίο είναι εξαιρετικά θετικό καθώς οι επιχειρήσεις που σταματούν τη λειτουργία τους είναι πολύ λίγες.
Την ίδια χρονιά επίσης, περισσότερες από 4 στις 5 επιχειρήσεις που είχαν ιδρυθεί ένα χρόνο πριν στην επιχειρηματική οικονομία της ΕΕ είχαν επιβιώσει τον πρώτο τους χρόνο. Πιο συγκεκριμένα το συνολικό ποσοστό επιβίωσης ενός έτους ήταν 81% και η Ελλάδα ήταν από τις χώρες που είχε το μεγαλύτερο ποσοστό με 97%.
Δεύτερη Ευκαιρία
Στη συγκεκριμένη κατηγορία, ο φόβος της αποτυχίας, ο οποίος αποθαρρύνει όσους επιθυμούν να ξεκινήσουν μια επιχείρηση, παρουσιάζει επικίνδυνα υψηλά ποσοστά στη χώρα μας σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ΕΕ.
Επιπροσθέτως, παρόλο που το κόστος που απαιτείται για την ολοκλήρωση μιας πτωχευτικής διαδικασίας είναι χαμηλό και η ισχύς του νομικού πλαισίου της ικανοποιητική, απαιτείται πολύς χρόνος για την τέλεση των απαραίτητων διαδικασιών.
Υπεύθυνη Διοίκηση
Ως “υπεύθυνη διοίκηση” αναφέρεται η δημόσια διοίκηση η οποία ανταποκρίνεται στις ανάγκες των ΜΜΕ. Γενικότερα, παρατηρείται μια θετική τάση που μπορεί να εξηγηθεί εν μέρει από τη μείωση του κόστους έναρξης μιας επιχείρησης αλλά και του ελάχιστου απαιτούμενου κεφαλαίου. Επιπλέον οι διαδικασίες για την έναρξη μιας επιχείρησης έχουν επίσης απλουστευθεί.
Κρατικές ενισχύσεις και δημόσιες συμβάσεις
Όσον αφορά το συγκεκριμένο τομέα, η Ελλάδα αξιολογείται πάνω από τον μέσο όρο των υπολοίπων κρατών-μελών της ΕΕ. Βέβαια, ακόμη υστερεί σε μεγάλο βαθμό στην επιβράβευση των επιτυχημένων ΜΜΕ, γεγονός που οδηγεί και στην έλλειψη ενασχόλησης των μέσων μαζικής ενημέρωσης με αυτές.
Πρόσβαση στη χρηματοδότηση
Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση είναι εξαιρετικά σημαντική για τις MME προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τις επενδυτικές ανάγκες για την πραγματοποίηση της μετάβασης. Ωστόσο, σε όλα τα στάδια της ανάπτυξης, οι μικρές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες χρηματοδότησης από ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις. Η βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση απαιτεί προσέγγιση που να συνδυάζει ευνοϊκό κανονιστικό περιβάλλον, επαρκή και ευθυγραμμισμένη ευρωπαϊκή
και εθνική χρηματοδότηση, καθώς και πρόσβαση σε δίκτυα επιχειρήσεων και επενδυτών.
Η Ελλάδα είναι ένας από τους πιο αδύναμους παίκτες στην ΕΕ όσον αφορά την πρόσβαση στη χρηματοδότηση καθώς σχεδόν όλοι οι δείκτες είναι κάτω από το μέσο όρο της ΕΕ. Τα κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου δεν είναι διαθέσιμα στην Ελλάδα και εκτιμάται ότι η διαθεσιμότητα κεφαλαίων για νέες και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις στην Ελλάδα είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ.
Επιπροσθέτως, έχουμε μερικές από τις χειρότερες επιδόσεις σε τρεις ακόμα δείκτες: το μερίδιο των απορριφθέντων δανείων προς τις ΜΜΕ, την προθυμία των τραπεζών να χορηγήσουν δάνειο και την πρόσβαση στη δημόσια οικονομική στήριξη. Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί ότι παρατηρήθηκαν αξιοσημείωτες βελτιώσεις στους τρεις αυτούς δείκτες τα τελευταία 3 χρόνια δίχως όμως να έχουμε φτάσει σε ικανοποιητικά επίπεδα.
Ενιαία Αγορά
Η ενιαία αγορά είναι η αγορά που πρωτίστως επιλέγουν οι ευρωπαϊκές ΜΜΕ για τις δραστηριότητές τους. Αντιπροσωπεύει το 70% της αξίας των εξαγωγών αγαθών από ΜΜΕ και το 80% του συνόλου των πωλήσεων που πραγματοποιούν εξαγωγικές ΜΜΕ σε άλλα κράτη μέλη. Ωστόσο, ο αριθμός των ΜΜΕ που εξάγουν σε άλλα κράτη μέλη θα μπορούσε να είναι πολύ μεγαλύτερος (π.χ. μόνο το 17% του συνόλου των ΜΜΕ του μεταποιητικού τομέα εξάγουν εντός της ενιαίας αγοράς).
Οι επιδόσεις της Ελλάδας στον τομέα της ενιαίας αγοράς παραμένουν κάτω από το μέσο όρο της ΕΕ, παρά τις αξιοσημείωτες βελτιώσεις από το 2008. Ειδικότερα, η χώρα μας έχει το χαμηλότερο μερίδιο των ΜΜΕ της Ευρώπης που συμμετέχει σε ενδοκοινοτικές εξαγωγές - εισαγωγές στην ΕΕ.
Δεξιότητες και καινοτομία
Οι επιδόσεις της Ελλάδας στις δεξιότητες και την καινοτομία είναι σύμφωνες με τον μέσο όρο της ΕΕ, γεγονός που αποτελεί μια βελτίωση από την προηγούμενη περίοδο αναφοράς. Ο ρυθμός καινοτομίας έχει επίσης βελτιωθεί αρκετά τα τελευταία χρόνια. Η χώρα μας αξιολογείται επίσης υψηλότερα από το μέσο όρο της ΕΕ σε διάφορους δείκτες που σχετίζονται με την καινοτομία, μεταξύ των οποίων η εσωτερική καινοτομία μέσα στις ΜΜΕ, εισάγοντας καινοτομίες προϊόντων και διαδικασιών καθώς και καινοτομίες μάρκετινγκ.
Αναφορικά με τις επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης (high-growth enterprises) που εμφανίζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια, έχουν μερίδιο περίπου μια στις έξι από όλες τις επιχειρήσεις της Ελλάδας (15.8%).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφανίζουν και οι δαπάνες των επιχειρήσεων για Έρευνα & Ανάπτυξη (R&D) που στην ΕΕ συνολικά ήταν κατά μέσο όρο 457 ευρώ ανά κάτοικο το 2019. Σε κάποιες χώρες όπως η Σουηδία και η Δανία το ποσό αυτό ξεπερνούσε τα 1000 ευρώ ενώ στην Ελλάδα το ποσό ανέρχεται περίπου στα 200 ευρώ που είναι αρκετά χαμηλό.
Περιβάλλον
Η Ελλάδα κατέχει μια από τις χαμηλότερες θέσεις στην ΕΕ στον τομέα του περιβάλλοντος. Ωστόσο, παρατηρείται μια θετική τάση για το μερίδιο των ΜΜΕ που πρόκειται να λάβουν μέτρα αποδοτικότητας πόρων. Το μερίδιο των επιχειρήσεων που θα επωφεληθούν από τη δημόσια στήριξη για τις δράσεις τους για αποδοτικότητα πόρων πρόκειται να αυξηθεί αρκετά. Αξίζει επίσης να σημειωθεί, πως έως τώρα παρά την έλλειψη δημόσιας στήριξης, η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά σε ΜΜΕ που προσφέρουν πράσινα προϊόντα ή υπηρεσίες.
Διεθνοποίηση
Η απόδοση της Ελλάδας στη διεθνοποίηση είναι μια από τις πιο αδύναμες στην ΕΕ, με μεγάλη πλειοψηφία δεικτών κάτω από το μέσο όρο της ΕΕ στον τομέα αυτό. Μικρά είναι τα ποσοστά επίσης όσον αφορά τη διαθεσιμότητα πληροφοριών και την αυτοματοποίηση των διατυπώσεων.
Συμπερασματικά, οι επιχειρήσεις χρειάζονται την οικονομική ευφυία για να δομήσουν ένα στρατηγικό πλάνο ανταγωνιστικότητας. Τα εργαλεία του πλάνου αυτού είναι η καινοτομία, το benchmarking και το knowledge management.
