Της Καταρίνα Πίστορ
Πώς μπορεί κανείς να πάρει σοφές αποφάσεις για το μονίμως άγνωστο μέλλον; Αυτή η ερώτηση είναι τόσο παλιά όσο η ανθρωπότητα, όμως έχει καταστεί επίκαιρη υπό το φως της κλιματικής αλλαγής. Παρόλο που υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή βρίσκεται ήδη εδώ, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε όλους τους τρόπους με τους οποίους θα επηρεάσει τις επόμενες δεκαετίες. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι πρέπει είτε να μειώσουμε το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα είτε να διακινδυνεύσουμε άλλη μια παγκόσμια κρίση στην κλίμακα της «μικρής εποχής του πάγου» του 17ου αιώνα, όταν οι κλιματολογικές αλλαγές οδήγησαν σε εκτεταμένες ασθένειες, εξεγέρσεις, πολέμους και μαζική πείνα, μειώνοντας τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού.
Τα ζωώδη ένστικτα των επενδυτών
Έχει μείνει στην ιστορία η άποψη του Βρετανού οικονομολόγου Τζον Μέιναρντ Κέινς ότι οι επενδυτές οδηγούνται τελικά από τα «ζωώδη ένστικτα». Όταν υπάρχει αβεβαιότητα, οι άνθρωποι ενεργούν με τη φύση τους, όχι με «έναν σταθμισμένο μέσο όρο των ποσοτικών ωφελειών πολλαπλασιασμένου με τις ποσοτικές πιθανότητες» και αυτά τα στοιχήματα που βασίζονται στο ένστικτο μπορούν να (ή όχι) αποδώσουν αφότου αποκατασταθεί η ηρεμία. Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα μας άφηναν να εμπιστευθούμε τα ζωώδη ένστικτα, προκειμένου να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε την αβεβαιότητα που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή.
Η ανθρωπότητα έχει από καιρό επιδιώξει να μειώσει την αβεβαιότητα, καθιστώντας τον φυσικό κόσμο πιο αναγνωρίσιμο και έτσι ελεγχόμενο από αυτήν. Για αιώνες, οι επιστήμονες της φυσικής χαρτογράφησαν τον κόσμο, ταξινόμησαν τα φυτά και τα ζώα και (πιο πρόσφατα) έβαλαν σε αλληλουχία τα γονιδιώματα πολλών ειδών, με την ελπίδα να ανακαλύψουν θεραπείες κατά όλων των νοσημάτων.
Ό,τι είναι οι χάρτες, οι ταξινομήσεις και οι ακολουθίες για τους χημικούς και τους βιολόγους, είναι οι αριθμοί και οι δείκτες για τους κοινωνικούς επιστήμονες. Οι τιμές, για παράδειγμα, σηματοδοτούν την αγοραία αξία των αγαθών και των υπηρεσιών και την αναμενόμενη μελλοντική αξία των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων. Εάν οι επενδυτές έχουν αγνοήσει σε μεγάλο βαθμό ορισμένα περιουσιακά στοιχεία, ο λόγος μπορεί να είναι ότι μετρούνται ή τιμολογούνται ως ακατάλληλα. Καθώς η πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής γίνεται ολοένα και πιο εμφανής, σημαντικές προσπάθειες βρίσκονται σε εξέλιξη για τον εντοπισμό και την επισήμανση των «πράσινων επενδύσεων». Όμως, καθώς η ελκυστικότητα τέτοιων περιουσιακών στοιχείων έχει αυξηθεί, το ίδιο κάνει και το πρόβλημα του πράσινου ξεπλύματος - όταν επενδύσεις χαρακτηρίζονται με δόλιους τρόπους ως «πράσινες» ή «ESG» (περιβάλλον, κοινωνία και διακυβέρνηση) βάσει κάποιου ασαφούς ή χωρίς νόημα σημείου αναφοράς.
Σε αυτή την περίπτωση, το τελευταίο τέχνασμα είναι να «γίνετε πράσινοι», αγοράζοντας αντισταθμίσεις έναντι των «καφέ» τοποθετήσεων και όχι στην πραγματικότητα κλείνοντας αυτές τις (καφέ) θέσεις. Ομοίως, ο νέος κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με τις «γνωστοποιήσεις σχετικά με τη βιωσιμότητα στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών», μοιάζει με μια ακόμη προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής χωρίς να πληρώνει πραγματικά τον πλήρη λογαριασμό. Σύμφωνα με τον νόμο, όλοι οι συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές πρέπει να αποκαλύψουν δημοσίως τις στρατηγικές τους για τη διαχείριση του κλιματικού κινδύνου και τις μεθοδολογίες τους για την επισήμανση ενός βιώσιμου περιουσιακού στοιχείου και οι αρχές της χρηματοοικονομικής αγοράς πρέπει να κάνουν περισσότερα για να συντονίσουν τις εποπτικές τους προσπάθειες. Αλλά πουθενά δεν γίνεται λόγος για ευθύνη ή κυρώσεις.
Αντικειμενικοί αριθμοί και απλοί υπολογισμοί
Ταυτόχρονα, οι μεγάλοι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων ζητούν περισσότερη τυποποίηση, υποστηρίζοντας ότι η ορθολογική τιμολόγηση είναι πολύ δύσκολη υπό το σημερινό μίγμα των ανταγωνιστικών δεικτών. Οι σαφείς, αντικειμενικοί αριθμοί εμπεριέχουν σιγουριά και μετατρέπουν τις πολύπλοκες συναλλαγές σε έναν απλό υπολογισμό. Επειδή ο μηχανισμός των τιμών επιτρέπει τη σύγκριση των μήλων με τα πορτοκάλια, προκύπτει ότι τα πράσινα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να είναι συγκρίσιμα με τα καφέ. Όσο περισσότερες τιμές υπάρχουν, τόσο μεγαλύτερος είναι ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν οι αγορές, ως οι απόλυτα υπεύθυνες για τη λήψη αποφάσεων. Με την τύχη της ανθρωπότητας να ισορροπεί, οι πολιτικοί μπορούν να ξεπλύνουν τα χέρια τους από το πρόβλημα.
Αλλά το πρόβλημα δεν θα εξαφανιστεί, επειδή οι τυπικές μετρήσεις και οι δείκτες δεν ενισχύουν απλώς την αναγνώριση (του κόσμου) καλύπτουν επίσης τις υποκείμενες πολυπλοκότητες. Δεν συλλαμβάνουν και οργανώνουν μόνο πληροφορίες· αλλάζουν επίσης τη συμπεριφορά, ασκώντας επιδραστικά σε αποτελέσματα υπό το φως των διαφορετικών τύπων πληροφοριών που περιλαμβάνονται ή εξαιρούνται. Κρίνοντας από τον τρέχοντα ενθουσιασμό γύρω από τις πράσινες επενδύσεις, αυτά τα αποτελέσματα κυνηγούν οι περισσότεροι συμμετέχοντες στη χρηματοοικονομική αγορά.
Επιπλέον, δεν μπορούμε να πιστεύουμε ότι οι αλλαγές που κάνουμε στα κοινωνικά συστήματα θα αποφέρουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Θυμηθείτε την τύχη του Long-Term Capital Management, το hedge fund από βραβευμένους με Νόμπελ που βυθίστηκε το 1998 αφού τα ζωώδη ένστικτα συγκρούστηκαν με τον πραγματικό κόσμο. Το LTCM τοποθετήθηκε σε τεράστια στοιχήματα στις προβλέψεις του ότι οι παγκόσμιες τιμές του κρατικού χρέους θα συγκλίνουν. Στη συνέχεια, όμως, η Ρωσία αθέτησε τις οικονομικές της υποχρεώσεις, προκαλώντας συνέπειες στις αναδυόμενες αγορές, που οδήγησαν σε ακόμη μεγαλύτερη απόσταση στις τιμές τιμών του δημόσιου χρέους.
Η φόρμουλα προαίρεσης-τιμολόγησης
Στο επίκεντρο αυτής της αποτυχίας βρέθηκε το μοντέλο προαίρεσης-τιμολόγησης, το οποίο είχε εκτιμηθεί ως η λύση στην αβεβαιότητα που προκαλείται από τη μεταβλητότητα. Υποστηρίζοντας ότι οι τιμές προαίρεσης είναι πιο προβλέψιμες, δημιούργησε μια τεράστια αγορά για call options και άλλα παράγωγα. Το βιβλίο του κοινωνιολόγου Ντόναντ ΜακΚένζι για αυτήν την περίοδο είχε τον κατάλληλο τίτλο «An Engine, Not a Camera». Παρόλο που η φόρμουλα προαίρεσης-τιμολόγησης οδήγησε τη συμπεριφορά, δεν συνέλαβε την πραγματικότητα, επειδή απέτυχε να λάβει υπόψη τη ρευστότητα - τη σωτηρία της χρηματοδότησης.
Η φύση συγχωρεί λιγότερο από ένα κοινωνικό σύστημα όπως η αγορά, όπου ένα κράτος ή μια κεντρική τράπεζα μπορεί να βοηθήσει. Η Γη δεν θα μας σώσει όταν τα πράγματα πάνε στραβά. Βασιζόμενοι απλώς στις γνωστοποιήσεις και στον μηχανισμό τιμών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, τοποθετούμε ένα τεράστιο στοίχημα βάσει μετρήσεων και δεικτών που γνωρίζουμε ότι είναι ελλιπείς, αν όχι εντελώς παραπλανητικοί.
Μπορούμε να επινοήσουμε όσες αντισταθμίσεις έναντι πιθανών σεναρίων αλλαγής του κλίματος θέλουμε, αλλά δεν υπάρχει αντιστάθμιση για ένα συστηματικό γεγονός. Έχοντας την πολιτική βούληση να αντιμετωπίσουμε τη δική μας συμπεριφορά, υποθέτουμε απλώς ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να αντιμετωπιστεί με μια ελάχιστα αποδιοργανωτική και οικονομικά ουδέτερη -ή ακόμα και κερδοφόρα- ενημέρωση στο τρέχον λειτουργικό σύστημα.
Η πανδημία Covid-19 θα έπρεπε να μας προειδοποιήσει για τέτοια υβρίδια. Αντ’ αυτού, οι κυβερνήσεις στις ανεπτυγμένες οικονομίες έχουν αποφασίσει να διπλασιάσουν τα δικαιώματα στις αγορές ιδιωτικής ιδιοκτησίας και στις αγορές, δίνοντας προτεραιότητα στην προστασία των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας των φαρμακευτικών εταιρειών, έναντι αιτήσεων που βοηθούν την παγκόσμια παραγωγή εμβολίων μοιράζοντας την τεχνολογία τους. Αρνούμενες την παραίτηση από τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, οι Big Pharma και οι πολιτικοί τους σύμμαχοι, στοιχηματίζουν ότι ο ιός θα περιοριστεί προτού αποκτήσει μεταλλάξεις που θα καταστήσουν τα τρέχοντα εμβόλια αναποτελεσματικά.
Με τα νέα στελέχη του ιού να κυκλοφορούν ήδη, αυτό δεν φαίνεται να είναι ένα πολύ ασφαλές στοίχημα. Και ακόμη και αν εξασθενήσει, θα έχει κοστίσει πολλές χιλιάδες επιπλέον ζωές. Πότε θα μάθουμε ότι η φύση κρατά τελικά όλα τα χαρτιά;
Copyright: Project Syndicate, 2021 www.project-syndicate.org
