Tου Μοχάμεντ Α. Ελ-Εριάν*
Ενα παλιό αστείο σάς ζητάει να φανταστείτε τον χειρότερο εχθρό σας να οδηγεί πάνω σε έναν βράχο το ολοκαίνουργιο αυτοκίνητό σας. Θα ήσασταν ικανοποιημένοι με την κατάρρευση του εχθρού σας ή λυπημένοι για την καταστροφή του αυτοκινήτου σας;
Για πολλούς, το σχήμα της αναμενόμενης και πολύ αναγκαίας παγκόσμιας οικονομικής ανάκαμψης, φέτος, θέτει ένα παρόμοιο δίλημμα. Ελλείψει της ανανέωσης τόσο των εθνικών πολιτικών όσο και του διεθνούς συντονισμού, η σημαντική επιτάχυνση της ανάπτυξης που αναμένεται το 2021 θα είναι πολύ άνιση, τόσο μεταξύ των χωρών όσο και εντός αυτών. Με αυτή τη συνθήκη έρχεται μια σειρά από κινδύνους, που θα μπορούσαν να κάνουν την ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια λιγότερο ισχυρή από ό,τι μπορεί και θα έπρεπε να είναι.
Προβλέψεις ανάπτυξης
Με βάση τις τωρινές πληροφορίες, αναμένω ότι η ταχεία ανάπτυξη στην Κίνα και τις ΗΠΑ θα οδηγήσει σε μια παγκόσμια ανάπτυξη 6% ή περισσότερο φέτος, σε σύγκριση με τη συρρίκνωση 3,5% το 2020. Όμως, ενώ η Ευρώπη πρέπει να διαφύγει από τη διπλή ύφεση, η ανάκαμψη πιθανότατα θα είναι πιο συγκρατημένη. Επίσης, περιοχές του αναδυόμενου κόσμου βρίσκονται σε ακόμη πιο σκληρή θέση.
Μεγάλο μέρος αυτής της απόκλισης, τόσο της πραγματικής όσο και της αναμενόμενης, πηγάζει από τις παραλλαγές σε έναν ή περισσότερους από πέντε παράγοντες. Ο έλεγχος των κρουσμάτων του κορονοϊού, συμπεριλαμβανομένης της εξάπλωσης των νέων παραλλαγών του, είναι σαφώς ζωτικής σημασίας. Το ίδιο ισχύει και για τη διανομή και τη χορήγηση των εμβολίων (που περιλαμβάνει την εξασφάλιση προμηθειών, την υπέρβαση των θεσμικών εμποδίων και τη διασφάλιση της δημόσιας πρόσληψης). Ένας τρίτος παράγοντας είναι η οικονομική ανθεκτικότητα, η οποία σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες συνεπάγεται προληπτικά τη διαχείριση δυσκολιών από την πρόσφατη αύξηση του χρέους. Στη συνέχεια, έρχεται η ποιότητα και η ευελιξία της χάραξης πολιτικής και τελικά ό,τι απομένει στις δεξαμενές του κοινωνικού κεφαλαίου και της ανθρώπινης ανθεκτικότητας.
Όσο μεγαλύτερες είναι οι διαφορές μεταξύ και εντός των χωρών, τόσο μεγαλύτερες είναι οι προκλήσεις για τη βιωσιμότητα της φετινής ανάκαμψης. Αυτό αντικατοπτρίζει ένα ευρύ φάσμα υγειονομικών, οικονομικών, χρηματοπιστωτικών και κοινωνικοπολιτικών παραγόντων.
Σε ένα πρόσφατο σχόλιο, εξήγησα γιατί μια πιο ομοιόμορφη πρόοδος στον εμβολιασμό παγκοσμίως είναι σημαντική ακόμη και για τις χώρες των οποίων τα εθνικά προγράμματα ανοσοποίησης είναι πολύ μπροστά από το σύνολο των χωρών. Χωρίς καθολική πρόοδο, οι χώρες που προπορεύονται στα εμβολιαστικά προγράμματα αντιμετωπίζουν τη δύσκολη επιλογή μεταξύ του κινδύνου να εισέλθουν νέες παραλλαγές από το εξωτερικό και της λειτουργίας μιας οικονομίας «φρούριο», με τις κυβερνήσεις, τα νοικοκυριά και τις εταιρείες να υιοθετούν μια νοοτροπία τύπου αποθήκευσης πολεμοφοδίων.
Άνιση ανάκαμψη
Οι άνισες οικονομικές ανακάμψεις αποκόπτουν τις μεμονωμένες χώρες από την ουρά της συγχρονισμένης επέκτασης, στην οποία η ταυτόχρονη αύξηση της παραγωγής και των εσόδων τροφοδοτεί έναν ενάρετο κύκλο γενικευμένης οικονομικής ευημερίας. Αυξάνουν επίσης τους κινδύνους προστατευτισμού του εμπορίου και των επενδύσεων, καθώς και τις διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού.
Έπειτα είναι η οικονομική σκοπιά. Η έντονη ανάπτυξη των ΗΠΑ μαζί με τις υψηλότερες προσδοκίες για τον πληθωρισμό ώθησαν τα επιτόκια της αγοράς υψηλότερα, με διαρροές στον υπόλοιπο κόσμο. Και υπάρχουν πολλά ακόμη.
Οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχουν ήδη διαμαρτυρηθεί για «αδικαιολόγητη σύσφιγξη» των οικονομικών συνθηκών στην Ευρωζώνη. Η άνοδος των επιτοκίων θα μπορούσε επίσης να υπονομεύσει το κυρίαρχο παράδειγμα στις χρηματοπιστωτικές αγορές - δηλαδή, την υψηλή εμπιστοσύνη των επενδυτών στις άφθονες, προβλέψιμες και αποτελεσματικές ενέσεις ρευστότητας από τις συστημικά σημαντικές κεντρικές τράπεζες, οι οποίες έχουν ενθαρρύνει πολλούς να προχωρήσουν πολύ πέρα από το φυσικό τους περιβάλλον, λαμβάνοντας σημαντικούς εάν όχι υπερβολικούς και ανεύθυνους κινδύνους. Βραχυπρόθεσμα, η υψηλή ρευστότητα έχει ωθήσει τη φτηνή χρηματοδότηση σε πολλές χώρες και εταιρείες. Ωστόσο, οι ξαφνικές αντιστροφές στις ροές κεφαλαίων, καθώς και ο αυξανόμενος κίνδυνος σωρευτικών ατυχημάτων στην αγορά και λαθών της πολιτικής, θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοβαρές διαταραχές.
Τέλος, η άνιση οικονομική ανάκαμψη κινδυνεύει να επιδεινώσει τα κενά στο εισόδημα, στον πλούτο και στις ευκαιρίες που η κρίση της πανδημίας έχει ήδη διευρύνει πάρα πολύ. Όσο μεγαλύτερη είναι η ανισότητα, ιδίως όσον αφορά τις ευκαιρίες, τόσο πιο έντονη είναι η αίσθηση της αποξένωσης και της περιθωριοποίησης και η πιθανότερη πολιτική πόλωση θα εμποδίσει την καλή και έγκαιρη χάραξη πολιτικής.
Όμως, ενώ το παλιό αστείο εξαρτάται από το αναπόφευκτο των σκληρών συμβιβασμών, υπάρχει ένας μέσος δρόμος για την παγκόσμια οικονομία το 2021 και μετά: αυτός που διατηρεί μια ισχυρή ανάκαμψη και ταυτόχρονα δίνει ώθηση στις χώρες, στις ομάδες και στις περιοχές που μειονεκτούν. Κάτι που απαιτεί προσαρμογές τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Οι εθνικές πολιτικές πρέπει να επιταχύνουν τις μεταρρυθμίσεις που συνδυάζουν την οικονομική ελάφρυνση με μέτρα για την προώθηση μιας πολύ πιο περιεκτικής ανάπτυξης. Αυτό δεν αφορά μόνο τη βελτίωση της ανθρώπινης παραγωγικότητας (μέσω της επαναπροσδιορισμού της εργασίας, των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων και της καλύτερης φροντίδας των παιδιών) και της παραγωγικότητας του κεφαλαίου και της τεχνολογίας (μέσω σημαντικών αναβαθμίσεων σε υποδομές και κάλυψη). Για να οικοδομήσουμε ξανά καλύτερα και πιο δίκαια, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει τώρα να θεωρήσουν επίσης την ανθεκτικότητα του κλίματος ως κρίσιμη σε μια πιο ολοκληρωμένη λήψη αποφάσεων.
Ευθυγράμμιση πολιτικής
Η ευθυγράμμιση της πολιτικής παγκοσμίως είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Ο κόσμος είναι τυχερός που ωφελήθηκε αρχικά από τις συσχετισμένες (σε αντίθεση με τις συντονισμένες) εθνικές πολιτικές ως απάντηση στην κρίση του κορονοϊού, με τη συντριπτική πλειονότητα των χωρών να επιλέγουν εκ των προτέρων μια ολοκληρωμένη, με ό,τι χρειάζεται, εξ ολοκλήρου κυβερνητική προσέγγιση. Όμως, χωρίς συντονισμό, οι πολιτικές στάσεις θα αποκλίνουν ολοένα και περισσότερο, καθώς οι λιγότερο εύρωστες οικονομίες αντιμετωπίζουν επιπλέον εξωτερικές αντιξοότητες σε μια εποχή μείωσης των ροών βοήθειας, της ελλιπούς ελάφρυνσης του χρέους και των διστακτικών άμεσων ξένων επενδύσεων. Με τις ΗΠΑ και την Κίνα να οδηγούν μια σημαντική αύξηση στην ανάπτυξη, η παγκόσμια οικονομία έχει την ευκαιρία να ξεφύγει από το πανδημικό σοκ που έπληξε πολλούς ανθρώπους και σε ορισμένες περιπτώσεις, διέγραψε μια δεκαετία προόδου για τη μείωση της φτώχειας και άλλους σημαντικούς κοινωνικοοικονομικούς στόχους. Ωστόσο, χωρίς προσαρμογές στην πολιτική στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, αυτή η ανάκαμψη θα μπορούσε να είναι τόσο άνιση ώστε να εξαντλήσει πρόωρα την παρατεταμένη περίοδο της ταχύτερης και πολύ πιο περιεκτικής και βιώσιμης ανάπτυξης που η παγκόσμια οικονομία χρειάζεται τόσο απεγνωσμένα.
*Ο Μοχάμεντ Α. Ελ-Εριάν, πρόεδρος του Κολεγίου Queens’, στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, είναι πρώην πρόεδρος του Συμβουλίου Παγκόσμιας Ανάπτυξης επί προεδρίας Μπαράκ Ομπάμα.
Copyright: Project Syndicate, 2021www.project-syndicate.org
