Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Το βιβλίο «Μυστικά επιτυχίας για οικογενειακές επιχειρήσεις στη νέα εποχή» της Μαρίκας Λάμπρου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Η συγγραφέας, επιτυχημένη σύμβουλος επιχειρήσεων, μίλησε μαζί μας.
Θα θέλατε να μας συστήσετε το νέο βιβλίο σας;
«Πρόκειται για προσωπική κατάθεση εμπειριών, σκέψεων και προτάσεων μέσα από τη διττή συγγραφική προσέγγιση της δοκιμιακής ανάλυσης και της αφήγησης των ιστοριών (μυθοπλασία) τριών ελληνικών οικογενειακών επιχειρήσεων από τη δεκαετία του ’70 μέχρι σήμερα. Το βιβλίο πραγματεύεται ερωτήματα, θέτει προβληματισμούς, καταθέτει απόψεις, και προτείνει λύσεις σε μια πλειάδα θεμάτων που αφορούν τη δυναμική και ευάλωτη επιχειρηματική κοινότητα των οικογενειακών επιχειρήσεων. Φιλοδοξεί να αποτελέσει ευχάριστο ανάγνωσμα και, ταυτόχρονα, χρήσιμο εγχειρίδιο».
Τι σας ώθησε στην ενασχόληση με το συγκεκριμένο θέμα;
«Πέντε ήταν οι βασικοί λόγοι που με έσπρωξαν να αναλάβω αυτό το εγχείρημα. α. Η παρότρυνση μιας καλής και έμπιστης φίλης, β. η ανάγκη μου να μοιραστώ εμπειρίες και σκέψεις πολλών ετών, γ. η ευγνωμοσύνη μου για τους γονείς μου –μικρο-επιχειρηματίες και οι ίδιοι, δ. ο σεβασμός και η αγάπη μου για τις οικογενειακές επιχειρήσεις που γνώρισα στην Ελλάδα και το εξωτερικό μέσα από τις επαγγελματικές μου δραστηριότητες, ε. η ασίγαστη μανία μου να θέλω να αλλάξω ό,τι κινείται δίπλα μου και γύρω μου προς το καλύτερο».
Σε ποιους απευθύνεται;
«Το βιβλίο αφορά το τεράστιο “οικοσύστημα” των Οικογενειακών Επιχειρήσεων και όλων όσοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχουν σχέση με αυτό (ιδρυτές, ιδιοκτήτες, μέτοχοι, μέλη Διοικητικού Συμβουλίου, μέλη της οικογένειας, στελέχη και εργαζόμενοι, πελάτες και προμηθευτές, συνεργάτες, σύμβουλοι). Αλλά, επίσης, απευθύνεται και στο ευρύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον, φιλοδοξώντας να δώσει εναύσματα προς προβληματισμό σε όλες τις εμπλεκόμενες με την επιχειρηματικότητα μονάδες και ομάδες».
Στο Προλογικό Σημείωμά του, ο Καθηγητή Πανίκκος Πουτζιουρής αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην ανάγκη αναθεώρησης της φόρμουλας «που βασίζεται σε παραδοσιακές και καθιερωμένες παραδοχές σχετικά με τον τρόπο που δρουν και αναπτύσσονται οι μικρομεσαίες οικογενειακές επιχειρήσεις». Εσείς, στον Πρόλογό σας, σημειώνετε: «Κάποιες απόψεις μπορεί να ακουστούν μονόπλευρες, κάποιες τοποθετήσεις μπορεί να ενοχλούν, κάποιες προσεγγίσεις μπορεί να ξενίζουν».
Μιλήστε μας λίγο παραπάνω για το παραδοσιακό κομμάτι που χρήζει αλλαγής και δώστε μας ένα στίγμα των «ενοχλητικών» τοποθετήσεων του βιβλίου. «Μεταξύ των στόχων μου όταν ξεκίνησα να γράφω το βιβλίο ήταν και το να εντοπίσω τα κακώς κείμενα, να τα αναλύσω, να τα ερμηνεύσω, να προτείνω νέες, πιο αποδοτικές – επιχειρηματικά - προσεγγίσεις. Σέβομαι και θαυμάζω τις οικογενειακές επιχειρήσεις, αλλά δεν είναι όλα καλώς καμωμένα σε αυτές. Σε πολλές περιπτώσεις, επικρατεί η κλειστοφοβία της οικογένειας, η οπισθοδρομική αντίληψη εξαιτίας περιορισμένων κοινωνικών και επαγγελματικών παραστάσεων, η προσκόλληση σε ξεπερασμένες πρακτικές εντός του “comfort zone”, που στα ελληνικά μεταφράζεται “εμείς έτσι το κάνουμε εδώ”. Η ζωή, όμως, εξελίσσεται, οι επιχειρήσεις αλλάζουν, ο κόσμος μετασχηματίζεται. Μέσα σε αυτή την κοσμογονία, καλούνται και οι οικογενειακές επιχειρήσεις να εκσυγχρονίσουν τον τρόπο που λειτουργούν, να συμπορευτούν με τη νέα πραγματικότητα, να αγκαλιάσουν την αλλαγή όχι απλά για να μείνουν ανταγωνιστικές, αλλά για να μπορέσουν να επιβιώσουν».
Επιγραμματικά, κάποιοι κεντρικοί παράγοντες, κάποια βασικά χαρακτηριστικά των απογόνων μιας οικογένειας που συμβάλλουν στη διατήρηση μιας οικογενειακής επιχείρησης;
«Πρώτα από όλα, οι απόγονοι-συνεχιστές πρέπει να αγαπούν αυτό που τους κληροδοτούν οι γονείς τους, να βλέπουν ευκαιρίες μέσα από αυτό, να οραματίζονται την εξέλιξή του. Δεύτερο, πρέπει να αντιλαμβάνονται ότι πρόοδος χωρίς κόπο δεν υπάρχει και ότι η επιτυχία δεν είναι δεδομένη ούτε κληρονομείται. Τρίτο, πρέπει να σέβονται και να κατανοούν: τους συνεργάτες και τους εργαζόμενους, τα επιτεύγματα των γονιών τους, τους ανταγωνιστές τους, τις παγκόσμιες εξελίξεις. Και τέλος, πρέπει να ονειρεύονται, να παίρνουν ρίσκα και πρωτοβουλίες, να τολμούν. Με αυτά ως βασικά εφόδια μπορούν να προχωρήσουν με μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας».
Και, αντίθετα, παράγοντες και χαρακτηριστικά υψηλής επικινδυνότητας, που αυξάνουν την πιθανότητα διάλυσή της; «Η αλαζονεία και ο ναρκισσισμός είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για έναν απόγονο - επιχειρηματία. Αν αυτά λείπουν, αν υπερισχύουν η ταπεινότητα, η αυθεντικότητα, η ενσυναίσθηση, η οικογενειακή επιχείρηση δεν κινδυνεύει να διαλυθεί».
Λίγα λόγια σας και για την κρίση που έφερε η COVID-19 στον χώρο της επιχειρηματικότητας; Αφιερώνετε ολόκληρο κεφάλαιο στην παρουσία του νέου κορωνοϊού.
«Η πανδημία προκάλεσε μια παγκόσμια και βαθιά κρίση, τις συνέπειες της οποίας δεν έχουμε ακόμη βιώσει στην ολότητά τους – το φαινόμενο είναι υπό εξέλιξη! Όπως αναφέρω στο βιβλίο, πρόκειται για μία κρίση που “θα ανατρέψει πολλές ισορροπίες: νέα επιχειρηματικά σχήματα θα αναδειχθούν, νέοι τρόποι εργασίας θα επικρατήσουν”, νέες μορφές ηγεσίας θα διαμορφωθούν. Από τις οικογενειακές επιχειρήσεις, “αυτές που είχαν χτίσει σχέσεις εμπιστοσύνης, σεβασμού και αλληλο-υποστήριξης με συνεργάτες, πελάτες, προμηθευτές, και εργαζόμενους θα βγουν κερδισμένες από τη μάχη με τον κορωνοϊό, γιατί όλο το οικοσύστημα θα τις στηρίξει”. Ο κορωνοϊός αφήνει ένα ηχηρό μήνυμα για τις οικογενειακές επιχειρήσεις, τις καλεί να συνδυάσουν τις αξίες της οικογένειας με τα σύγχρονα μοντέλα εταιρικής διακυβέρνησης προκειμένου να μπορέσουν να πορευθούν με επιτυχία στο μέλλον».
Θα διαλέξετε να μας πείτε ένα μικρό απόσπασμα –μια δυο προτάσεις από το βιβλίο;
«Να μιλήσουμε για τις εκφάνσεις της εμπιστοσύνης σε μια οικογενειακή επιχείρηση: “Η εμπιστοσύνη αποτελεί θεμελιώδη λίθο για το καλό και παραγωγικό κλίμα εντός μιας επιχείρησης. Οι επιχειρηματίες οφείλουν να κάνουν το πρώτο βήμα. Σε κάθε επιχείρηση, και στην οικογενειακή, ισχύει ο κανόνας “παίρνεις αυτά που δίνεις”. Η εμπιστοσύνη πρέπει να δίνεται εκ των προτέρων για να ανθίσει, και να αποσύρεται πάραυτα όταν προδίδεται”.
Και η άλλη όψη: “Η λανθασμένη αντίληψη ότι πονάει κανείς μόνο ό,τι του ανήκει οδηγεί πολλούς επιχειρηματίες σε έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλευρά τους και, επακόλουθα, σε συμπεριφορές που αποτρέπουν την οικοδόμηση αμοιβαίας κατανόησης και αλληλεγγύης μέσα στην επιχείρηση”».
Μια όμορφη ανάμνηση από την πορεία σας στον χώρο του «επιχειρείν»;
«Όλες οι ωραίες αναμνήσεις έχουν να κάνουν με εμπειρίες ομαδικές. Σε αυτές δεν έχει σημασία ποια θέση κατέχει ο καθένας. Θυμάμαι με αγάπη τα δεκάδες ξενύχτια σκυμμένη πάνω από “excel” και διαγράμματα ροής μαζί με συναδέλφους, θυμάμαι με ευγνωμοσύνη τις ειλικρινείς και αναζωογονητικές συζητήσεις (με πολλές διαφωνίες, φυσικά), αναπολώ με υπερηφάνεια τις νίκες που μαζί γιορτάσαμε και πιο πολύ τις ήττες που μαζί μετασχηματίσαμε σε πολύτιμα “lessons learnt”».
Μια καλή συμβουλή που σας έχουν δώσει;
«Θα τολμήσω να σας πω δυο, που με ξένισαν όταν τις πρωτάκουσα, αλλά στη συνέχεια τις θυμήθηκα πολλές φορές στη ζωή μου. Και οι δυο προέρχονται από πρώην Διευθυντές μου τους οποίους ευγνωμονώ για το καθοριστικό αποτύπωμά τους στον τρόπο σκέπτεσθαι και πράττειν όχι μόνο στην επαγγελματική μου ζωή, αλλά και γενικότερα:
α. “Να είσαι ανοιχτόμυαλη” (“be open-minded” ήταν η ακριβής ρήση)
β. “Οι καριέρες προετοιμάζονται, δεν σχεδιάζονται. Να προπονείσαι καθημερινά”».
Να κλείσουμε με μια σκέψη σας για το μέλλον των ελληνικών οικογενειακών επιχειρήσεων;
«Είναι βαθιά μου πεποίθηση ότι οι ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις που λένε “ναι” στον εκσυγχρονισμό με γενναιότητα, μπορούν να αποτελέσουν όχι απλά τη σπονδυλική στήλη μιας ακμάζουσας εθνικής οικονομίας, αλλά και ένα λαμπρό παράδειγμα υγιούς επιχειρηματικότητας που θα μας κάνει όλους υπερήφανους. Ο συνδυασμός των οικογενειακών αξιών με τα σύγχρονα μοντέλα εταιρικής διακυβέρνησης είναι πραγματικά ακαταμάχητος!»
ΜΑΡΙΚΑ ΛΑΜΠΡΟΥ Η Μαρίκα Λάμπρου είναι σύμβουλος επιχειρήσεων, γνωστή και για τις πρωτοβουλίες της στην προώθηση των γυναικών στις επιχειρήσεις. Σήμερα είναι μέλος ΔΣ των εταιρειών ΔΕΠΑ, Entersoft και Focus Bari. Διαθέτει περισσότερα από 30 χρόνια επιτυχημένης στελεχικής εμπειρίας σε σημαντικές ελληνικές και πολυεθνικές εταιρείες (BSH, HP, Microsoft, SingularLogic, Intersys, ΚΑΥΚΑΣ), τα τελευταία 15 χρόνια ως γενική διευθύντρια και ως CEO. Έχει δίπλωμα Χημικού Μηχανικού και μεταπτυχιακό στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ). Είναι αντιπρόεδρος της ΕΑΣΕ (Εταιρεία Ανωτάτων Στελεχών Επιχειρήσεων), μέλος της Επιτροπής Γυναικών του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, μέλος του NED Club (Σωματείο μη Εκτελεστικών μελών ΔΣ), mentor της Endeavor και του WoT (Women on Top).
Είναι αφοσιωμένη στις αρχές της ηγεσίας με ενσυναίσθηση, της επιχειρηματικότητας, της καινοτομίας και της προσωπικής ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού.
