Πόσο βαθιά είναι στην πραγματικότητα τα προβλήματα στο εσωτερικό της Frontex, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής; Και πόσο σοβαρές είναι οι κατηγορίες περί παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων;
Υπάρχουν διαφορετικές θέσεις στα θέματα που σχετίζονται με τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, αναφέρει στην DW o Μάρκο Γκάσπερλιν από το υπ. Εσωτερικών της Σλοβενίας. Από τη μια πλευρά βρίσκονται οι οργανώσεις αρωγής που καταγγέλλουν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Από την άλλη πλευρά βρίσκεται η αστυνομία, η συνοριοφυλακή και η ακτοφυλακή, καθήκον των οποίων είναι να αποτρέπουν την παράνομη μετανάστευση. «Πρέπει να διερευνούμε κάθε περίπτωση, όταν υπάρχουν κατηγορίες, αλλά δεν είναι τα πάντα άσπρα ή μαύρα» εκτιμά ο Γκάσπερλιν.
Δημοσιογραφικές έρευνες από διαφορετικά ΜΜΕ και στοιχεία ΜΚΟ έρχονται όμως σε αντίθεση με τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών». Eίτε πρόκειται για τα σύνορα της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας, της Κροατίας ή της Ελλάδας, η Frontex φέρεται να δείχνει ανοχή σε υπαλλήλους των εν λόγω κρατών που απωθούν πρόσφυγες και μετανάστες ενίοτε με χρήση βίας.
Βάσει αυτών των ισχυρισμών το Διοικητικό Συμβούλιο της Frontex υπό την προεδρία του Γκάσπερλιν συγκρότησε τον περασμένο Δεκέμβριο ομάδα εργασίας για να διερευνήσει τους επίμαχους ισχυρισμούς. Σύμφωνα με τον ίδιο, οκτώ κατηγορίες εκπίπτουν ενώ η διερεύνηση πέντε υποθέσεων παραμένει ανοιχτή. Ο ίδιος δεν θέλει να προβεί σε εικασίες αλλά περιμένει τα οριστικά πορίσματα τέλος Φεβρουαρίου, όπως αναφέρει.
Από το ένα πρόβλημα στο άλλο
Ωστόσο το διοικητικό συμβούλιο της Frontex δεν είναι το μόνο όργανο που διερευνά αυτή την περίοδο τη δράση της Frontex. Eίναι επίσης γνωστό ότι από τον Ιανουάριο η Ευρωπαϊκή Αρχή Καταπολέμησης της Απάτης (ΟLAF) με έδρα τη Βαρσοβία έχει ξεκινήσει έρευνες για την Frontex. H OLAF επιβεβαίωσε στην DW ότι οι έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη, ωστόσο η FRONTEX προς το παρόν καλύπτεται από το τεκμήριο της αθωότητας.
Σύμφωνα με δημοσιογραφικές αναφορές, οι έρευνες της ΟLAF για την Frontex περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων υποθέσεις εργασιακού εκφοβισμού, απάτης αλλά και παράνομων επαναπροωθήσεων (pushback) στο Αιγαίο. Από την πλευρά της η Frontex, μετά από σχετικό αίτημα της DW, απάντησε ότι προς το παρόν δεν είναι σε θέση να παραχωρήσει συνέντευξη. Εκπρόσωπος τύπου της παραδέχτηκε εγγράφως ότι υπάρχουν «κάποια εμπόδια». Ωστόσο «το εξετάζουμε», ανέφερε.
Η παρούσα κατάσταση θέτει την ευρωπαϊκή αρχή «ενώπιον μεγάλων προκλήσεων», που έχουν διογκωθεί εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού, ανέφερε εκπρόσωπος της Frontex. Στην πραγματικότητα η Frontex μέχρι το 2027 αναμένεται να αυξήσει τον αριθμό των υπαλλήλων της από 1.500 σε 10.000. Στόχοι της είναι να βοηθήσει τα κράτη-μέλη στην αντιμετώπιση της διασυνοριακής διαφθοράς αλλά και στη φύλαξη των συνόρων.
«Δεν είναι μια καλή δικαιολογία»
Ωστόσο αυτή η φάση ανασυγκρότησης, στην οποία βρίσκεται η Frontex, μπορεί μεν να εξηγεί κάποια από τα προβλήματά της αλλά δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία, σύμφωνα με την ευρωβουλευτή Τίνεκε Στρικ από το Ολλανδικό Κόμμα των Πρασίνων. Όπως και άλλοι ευρωβουλευτές έτσι και η Στρικ επιρρίπτει ευθύνες στον επικεφαλής της Frontex Φαμπρίς Λεζερί. «Θα μπορούσε να πει ότι όλα προχωρούν πολύ γρήγορα κι αυτό δυσχεραίνει την τήρηση των ευρωπαϊκών προβλέψεων» εκτιμά η Στρικ. «Αλλά ήθελε πάντα όλο και πιο πολλά. Περισσότερο προσωπικό και περισσότερες αρμοδιότητες, για παράδειγμα αναφορικά με τις επαναπροωθήσεις ή την εσωτερική ασφάλεια». H Tίνεκε Στρικ δεν εμπιστεύεται, όπως λέει, τον Φαμπρίς Λεζερί ότι θα δρομολογήσει όλες τις απαραίτητες αλλαγές στην Frontex. «Θα ήθελα να παραιτηθεί με δική του πρωτοβουλία» τονίζει η ίδια.
Η Frontex θεωρείται μια ευρωπαϊκή αρχή με ιδιαίτερα αυστηρή ιεραρχία. Εκτός από τις τρέχουσες κατηγορίες, πολλοί επιρρίπτουν στην Frontex έλλειψη διαφάνειας στον τρόπο που χειρίζεται πολλά ζητήματα. Όπως παρατηρεί η Στρικ, κανονικά η Frontex θα έπρεπε να έχει ανοιχτά τα μάτια και τα αυτιά της όταν πρόκειται για φερόμενες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. «Αλλά δεν έχω αυτή την αίσθηση» λέει χαρακτηριστικά. Ωστόσο σημαντικός είναι και ο ρόλος που διαδραματίζουν τα επιμέρους κράτη-μέλη στη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων. Η Frontex δεν είναι μόνη στο πεδίο αυτό κι αυτό εξηγεί ίσως και την πίεση που της ασκείται. Πολλοί ελπίζουν η Frontex θα μπορούσε να δώσει λύσεις στο μεταναστευτικό. Εντούτοις πολλές ΜΚΟ της επιρρίπτουν ότι δεν θεωρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα ως το σημαντικότερο αγαθό.
Η γερμανίδα ευρωβουλευτής του ΕΛΚ Λέα Ντύποντ, θεωρεί υπεύθυνα και τα κράτη-μέλη. Αλλά από μια άλλη σκοπιά. Όπως λέει: «Αν τα κράτη-μέλη θέλουν την Frontex, δεν θα πρέπει να τσιγγουνεύονται όταν πρόκειται για το προσωπικό της ή τα οικονομικά της». Αναφέρεται επίσης και στην ειδική ομάδα που έχει συστήσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την παρακολούθηση της δράσης της Frontex, την Frontex Scrutiny Working Group, η οποία κατά τη γνώμη της θα πρέπει να «συνοδεύει με κριτική ματιά» την Frontex. «Στο διοικητικό συμβούλιο της Frontex υπάρχουν ακόμη πολλά θέματα που πρέπει να συζητηθούν» αναφέρει η ίδια. Πάντως όσο διερευνώνται οι πρόσφατες αιτιάσεις, ακούγεται πολύ συχνά στην ΕΕ αυτές τις μέρες το εξής: «Δεν βρίσκονται όλοι όσοι φτάνουν στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ σε ανάγκη, δεν έχουν όλοι δικαίωμα ασύλου». Ωστόσο αυτό που επίσης ισχύει είναι ότι η ΕΕ οφείλει να παρέχει σε όλους το δικαίωμα υποβολής αιτήματος ασύλου.
