Από την έντυπη έκδοση
Του Μέλβιν Κράους,
Ομότιμος καθηγητής Οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης
Ο Μάριο Ντράγκι, τέως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, κλήθηκε να σχηματίσει κυβέρνηση εθνικής ενότητας στην Ιταλία σε μια κρίσιμη στιγμή. Η έκκληση αυτή ήρθε σύντομα μετά την άφιξη του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο και με την επικείμενη απόσυρση της Γερμανίδας καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ, η πρωθυπουργία του Ντράγκι σημαίνει ότι ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δεν θα μοιάζει με μια αποκομμένη φιγούρα στην Ευρώπη όταν θα υπερασπίζεται τη Δύση και τις δημοκρατικές αξίες.
Η θητεία στην προεδρία των ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ αποδυνάμωσε αυτές τις αξίες, ενώ η Δύση παραμένει επιβαρυμένη με τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Μπόρις Τζόνσον, τον «Τραμπ της Βρετανίας», καθώς και από μια ετερόκλητη ποικιλία λαϊκιστών ηγετών στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, στη Σλοβενία και αλλού. Δεδομένων των δοκιμασμένων ηγετικών δεξιοτήτων του Ντράγκι και της αναμφισβήτητης πίστης του στους δημοκρατικούς κανόνες, η άφιξή του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να αποδειχθεί εξίσου σημαντική για το μέλλον της Ευρώπης και τις διατλαντικές σχέσεις, όσο η αποχώρηση της Μέρκελ.
Αντιμετωπίζοντας εξωτερικές προκλήσεις όπως η Ρωσία και η Κίνα και εσωτερικές απειλές από τους εγχώριους λαϊκιστές και τους εξουσιαστές, στη μετά Μέρκελ εποχή η Ευρώπη χρειάζεται ηγέτες συντονισμένους με τη φιλο-δημοκρατική κυβέρνηση Μπάιντεν. Με τον Ντράγκι -ο οποίος είναι πολύ φιλοαμερικανός- να συμμετέχει στην κεντρική ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανοίγει διάπλατα ο δρόμος για την επίτευξη αυτού του στόχου.
Ο Τζο Μπάιντεν
Μέχρι στιγμής η Ε.Ε. δεν έχει δείξει να κατανοεί ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται υπό νέα διαχείριση και ότι στο πρόσωπο του Μπάιντεν έχει έναν εταίρο που είναι καλύτερα ενημερωμένος για την Ευρώπη από οποιονδήποτε πρόεδρο μετά τον Ντουάιτ Αϊζενχάουερ. Αντιθέτως, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και η Ε.Ε. -τουλάχιστον μέχρι στιγμής- έχουν φανεί λιγότερο πρόθυμες να συνεργαστούν με τον Μπάιντεν από ό,τι έκαναν με τον Τραμπ.
Αντί να συμπορευθεί με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν, καταδικάζοντας ολοσχερώς την απόπειρα δολοφονίας της Ρωσίας και τώρα τη φυλάκιση του αντιφρονούντα Αλεξέι Ναβάλνι, η Ε.Ε. γύρισε κυρίως το άλλο μάγουλο. Αντί να αντισταθεί στην απειλή βέτο στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. και του Ταμείου Ανάκτησης, η Ένωση ικανοποίησε τον αυταρχικό πρωθυπουργό της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, πρώην καλύτερο φίλο του Τραμπ στην Ευρώπη. Στη συνέχεια, λίγες μόνο εβδομάδες πριν από την ορκωμοσία του Μπάιντεν και αγνοώντας τις εκκλήσεις της ομάδας του να περιμένει για να διαμορφώσουν μια κοινή θέση για την Κίνα, η Ε.Ε. ανακοίνωσε την επιτυχή ολοκλήρωση επταετών διαπραγματεύσεων με την Κίνα, για τη Συνολική Συμφωνία για τις Επενδύσεις (CAI).
O τομέας της ευρωπαϊκής χάραξης πολιτικής που χρειάζεται περισσότερη αλλαγή, τόσο σε επίπεδο Ε.Ε. όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι αυτός που θα μπορούσε να ονομαστεί «πρώτη εμπορική» προσέγγιση για τη Ρωσία και την Κίνα. Οι αριθμοί δεν είναι ασήμαντοι. Η Ρωσία είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των Βρυξελλών και η Ε.Ε. είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας, με κύκλο εργασιών για αγαθά συνολικού ύψους 232 δισ. ευρώ το 2019. Το εμπορικό έλλειμμα της Ε.Ε. με τη Ρωσία (57 δισ. ευρώ το 2019) είναι δεύτερο μόνο πίσω από το έλλειμμα με την Κίνα.
Το εμπόριο ως πηγή μόχλευσης
Η Ε.Ε. χρειάζεται μια εμπορική πολιτική που να αναγνωρίζει ότι το εμπόριο είναι η καλύτερη πηγή μόχλευσης της Ευρώπης. Για παράδειγμα, η Μέρκελ πρέπει τώρα να καταστήσει σαφές στον Πούτιν ότι η συνεχιζόμενη δίωξη του Ναβάλνι θα θέσει σε κίνδυνο την ολοκλήρωση του Nord Stream 2, ενός αμφιλεγόμενου αγωγού φυσικού αερίου που θα εφοδιάζει απευθείας τη Γερμανία, παρακάμπτοντας τους συμμάχους της Ουκρανίας και της Κεντρικής Ευρώπης.
Η μεταχείριση των ολοένα και πιο αυταρχικών κρατών-μελών της Ε.Ε., Ουγγαρία και Πολωνία, πρέπει να είναι εξίσου σκληρή. Η μη τήρηση του κράτους δικαίου θα πρέπει να σημαίνει περιορισμό της πρόσβασης όχι μόνο στη χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε., αλλά και στην εσωτερική αγορά. Οι συνθήκες της Ε.Ε., εξάλλου, δεν είναι σύμφωνο αυτοκτονίας, σε καμία χώρα δεν μπορεί να επιτραπεί να καταστρέψει την Ένωση από το εσωτερικό της.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει σφυρηλατήσει μια κοινή προσέγγιση με τους συμμάχους της προς την Κίνα και τη Ρωσία, ως πυλώνα της εξωτερικής της πολιτικής. Οι βελτιωμένες διατλαντικές σχέσεις, για τις οποίες οι Ευρωπαίοι υποστήριζαν κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ ότι ήταν ο στόχος τους, εξαρτώνται τώρα από το οι ηγέτες της Ε.Ε. να συναντηθούν στη μέση της διαδρομής με τον Μπάιντεν. Οι συνεχιζόμενες περιφρονήσεις όπως αντιπροσωπεύει η βιασύνη να ανακοινωθεί η συμφωνία CAI μεταξύ Ε.Ε. - Κίνας, θα επιφέρουν περισσότερη ένταση.
Φυσικά, η αλλαγή της ως επί το πλείστον ελεύθερης αξίας εμπορικής της πολιτικής, θα είναι μια περίπλοκη προσπάθεια για την Ε.Ε. Καμία από τις χώρες του Νότου της Ένωσης πιθανό να μην είναι πρόθυμη να ακολουθήσει μια σκληρή γραμμή ενάντια στη Ρωσία. Τα πολιτικά κόμματα στην Ιταλία, για παράδειγμα, είναι υπέρ της Ρωσίας εδώ και χρόνια. Η Φεντερίκα Μογκερίνι, η προηγούμενη Ύπατη Εκπρόσωπος της Ε.Ε. για τις εξωτερικές υποθέσεις και την πολιτική ασφάλειας, ήταν αισθητά ανεκτική με τη Ρωσία, ιδιαίτερα στα πρώτα της χρόνια στο αξίωμα. Και η Ιταλία ανέκαθεν αντιστεκόταν στη διατήρηση των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, μετά την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας και του πολέμου στην ανατολική Ουκρανία. Το να πείσουμε τις χώρες-μέλη του Νότου της Ε.Ε. να ακολουθήσουν μια εμπορική πολιτική που αντικατοπτρίζει τα συμφέροντα της ασφάλειας της Ένωσης θα απαιτήσει λεπτές διαπραγματεύσεις. Υπάρχουν όμως πράγματα που θέλουν τα κράτη-μέλη της Νότιας Ευρώπης -όπως τα ευρωομόλογα, πιο επιεικείς δημοσιονομικούς κανόνες, προστασία για τις τράπεζές τους, ή ακόμη και ένα δημοσιονομικό κίνητρο από τη Βόρεια Ευρώπη- που θα μπορούσαν να τεθούν σε εφαρμογή.
Συμφωνία Βορρά και Νότου
Εδώ είναι που ο Ντράγκι θα μπορούσε να έχει μεγάλη συνεισφορά. Ο άνθρωπος που έσωσε το ευρώ με το «ό,τι χρειάζεται», έχει την εμπειρία και τη γνώση να μεσολαβήσει για μια μεγάλη συμφωνία μεταξύ του Βορρά και του Νότου της Ευρώπης: οικονομικές παραχωρήσεις σε αντάλλαγμα για μια σκληρή εμπορική πολιτική ενάντια στη Ρωσία και την Κίνα.
Στην πραγματικότητα, η ευθυγράμμιση με μια αυστηρότερη στάση απέναντι στη Ρωσία και την Κίνα που επιδιώκει η κυβέρνηση Μπάιντεν θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πολιτική καταιγίδα στην Ευρώπη. Οι παραχωρήσεις των χωρών του Βορρά στην οικονομική πολιτική θα ενισχύσουν την αλληλεγγύη της Ε.Ε. και θα επιταχύνουν την ολοκλήρωση Βορρά - Νότου, στόχους στους οποίους ο Ντράγκι αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της επαγγελματικής του ζωής. Οι Ιταλοί έχουν επιτέλους κάνει μια λαμπρή επιλογή.
Copyright: Project Syndicate, 2021
www.project-syndicate.org
