Από την έντυπη έκδοση
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Το στοίχημα του οικονομολόγου, νομικού και φιλελεύθερου στοχαστή Κώστα Χριστίδη είναι μεγάλο. Μπορεί να υπάρξει στον 21ο αιώνα και στην αυγή της ψηφιακής εποχής λιγότερο και καλύτερο κράτος; Αυτό είναι το ερώτημαπρόκληση που θέτει στο τελευταίο βιβλίο του (Εκδόσεις Σιδέρη), με τίτλο «Αναδιαπίστευση του κράτους». Η δε προσέγγιση του συγγραφέα έρχεται σε μια στιγμή όπου λόγω της πανδημίας ο κρατισμός σπάει ταμεία παγκοσμίως.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
Ο Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλος
Δεν είναι λίγοι όμως αυτοί που προβληματίζονται αν ο κρατισμός των σημερινών αυταρχικών καθεστώτων και τα δήθεν φιλελεύθερα πελατειακά κράτη στη Δύση μπορούν να δώσουν τη θέση τους σ’ ένα πραγματικό, σοβαρό, αποτελεσματικό και εύκαμπτο κράτος δικαίου; Ένα κράτος κοινωνικά υπεύθυνο και οικονομικά παραγωγικό, ικανό να παράγει πλούτο και ευημερία για όλους.
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι εύκολη, γιατί υπάρχει μια βασική προϋπόθεση που πρέπει να εξεταστεί. Πρόκειται για τη σχέση των ατόμων με την ελευθερία. Και η τελευταία συμβαίνει σήμερα να έχει όλο και περισσοτέρους εχθρούς. Ύπουλους δε κατά κανόνα και ιδιαίτερα εφευρετικούς, ως προς την κατασυκοφάντηση της αγοράς όπου αυτή μπορεί να λειτουργεί με ελάχιστες στρεβλώσεις. Κατά κανόνα δε αυτές οι τελευταίες αποδίδονται σε ιδέες και αντιλήψεις άσχετες με την πραγματικότητα. Οι εχθροί της ελευθερίας όμως γνωρίζουν πολύ καλά τι κάνουν και πώς ενεργούν.
Μια από τις μεγάλες ιδιότητες της ελευθερίας είναι η καταπολέμηση του φόβου. Αυτός ο τελευταίος όμως συμβαίνει να είναι ισχυρό εργαλείο εξουσίας. Κατά συνέπεια οι διψασμένοι για εξουσία άνθρωποι δεν έχουν κανέναν λόγο να υπεραμύνονται της ελευθερίας. Ιδιαίτερα δε της ελεύθερης σκέψης και έκφρασης, δύο έννοιες που προκρίνουν την αναζήτηση και ενισχύουν το κύρος της απόδειξης. Ένας πραγματικός ελεύθερος στοχαστής δεν υποκλίνεται μπροστά στο κύρος των άλλων και δεν σκύβει μπροστά στους πόθους του, αλλά υποχωρεί μπροστά στις αποδείξεις. Υπό αυτή την έννοια, η επιθυμία του ελεύθερου ανθρώπου να ξέρει να τον αποτρέπει από την παράδοση σε φαντασιοπληξίες και τον κάνει άτρωτο στις ψευδαισθήσεις. Ως εκ τούτου συνιστά απειλή για κάθε ψευδεπίγραφη και διεφθαρμένη εξουσία.
Εμμέσως πλην σαφώς, όμως, ο Κώστας Χριστίδης, στο πόνημά του, αυτή τη διάσταση του πλέγματος ελευθερία - κράτος - δημοκρατία την αναδεικνύει με εξαιρετική διαύγεια και ισχυρά επιχειρήματα.
Παράλληλα τον ρόλο του κράτους τον προσγειώνει στην πραγματικότητα και τον απομακρύνει από τη θλιβερή πελατειακή του διάσταση στην Ελλάδα.
Υποστηρίζει έτσι ότι πρόοδος και βελτίωση σε οποιοδήποτε επίπεδο (ατομικό, οικογενειακό, επιχειρηματικό, εθνικό) ξεκινά πάντοτε «εκ των έσω». Γι’ αυτό είναι σημαντικό ως χώρα «να μάθουμε από τα παθήματά μας», παλαιότερα και πρόσφατα, και να αλλάξουμε ορισμένες απόψεις και συμπεριφορές που δημιούργησαν παθογένειες δεκαετιών, ακολουθώντας νέους τρόπους του σκέπτεσθαι και του πράττειν.
Τέτοιοι συγκεκριμένοι τρόποι υποδεικνύονται στα κεφάλαια του βιβλίου: «Τι είδους σχέδιο χρειάζεται η Ελλάδα», «Αναδιαπίστευση του κράτους», «Βασικές θεσμικές προϋποθέσεις», «Πώς δημιουργείται διατηρήσιμη ανάπτυξη», «Μετατρέποντας το επιθυμητό σε εφικτό», «Μείωση του συγκεντρωτισμού στην παιδεία».
Η ελληνική οικονομία παρομοιάζεται με έναν κολυμβητή που προσπαθεί να κολυμπήσει στη θάλασσα έχοντας δεμένο στο πόδι του ένα τεράστιο βαρίδι. Το βαρίδι αυτό είναι ο σοσιαλκρατισμός, τον οποίο εφάρμοσαν όλες οι παρατάξεις και πρωτίστως η Αριστερά, είτε εντός είτε εκτός εξουσίας. Ο κολυμβητής δεν θα μπορέσει να κρατηθεί στην επιφάνεια εάν δεν απαλλαγεί εγκαίρως από το βαρίδι αυτό. Ήδη δε η χώρα βιώνει της συνέπειες των πελατειακών σχέσεων και της συντεχνιακής κοινωνικής οργάνωσης. Αυτής που από μόνη της είναι πηγή ανισοτήτων. Τα τριάντα τελευταία χρόνια, η προϊούσα επικράτηση παγκοσμίως της ελεύθερης οικονομίας έχει συμβάλει αποφασιστικά στην έξοδο εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων από την παγίδα της φτώχειας. Η ελεύθερη οικονομία μόνο από τους εχθρούς της ταυτίζεται με την ασυδοσία και τον «νόμο της ζούγκλας». Αντιθέτως, προϋποθέτει την ύπαρξη κανόνων που στηρίζουν την ασφάλεια των συναλλαγών, ορίζουν σαφώς τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και οικοδομούν ένα λειτουργικό κράτος δικαίου. Ειδικά στην Ελλάδα, δεν είναι ο «Μινώταυρος» της καχεκτικής αγοράς ο υπαίτιος των δεινών, αλλά ο κρατικός Λεβιάθαν, ο περιορισμός του οποίου (σε συνδυασμό με την αύξηση της παραγωγικότητας και εξωστρέφειάς του) αποτελεί την πλέον αναγκαία και θεμελιώδη μεταρρύθμιση.
Μεταρρύθμιση επίσης, από την οποίαν θα εξαρτηθεί και το μέλλον της χώρας στο υπόλοιπο του 21ου αιώνα, η πρώτη εικοσαετία του οποίου ήταν αυτή της χρηματοοικονομικής κρίσης και της πανδημίας. Θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο, όμως, ότι μετά την πανδημία τίποτε δεν θα παραμείνει ακίνητο. Οι αλλαγές που θα έλθουν θα είναι γρήγορες και ζωτικές. Το βιβλίο του Κ. Χριστίδη μας δίνει τη δυνατότητα να τις μαντέψουμε και να τις δρομολογήσουμε. Ας μη χάσουμε την ευκαιρία.
