Του Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, Ακαδημαϊκού
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Τα τελευταία έξι χρόνια παρατηρείται μια εκθετική άνοδος των fintech, αυτές οι start ups που χρησιμοποιούν τις πιο καινοτόμες τεχνολογίες για να προτείνουν λύσεις στους καταναλωτές και όλο και περισσότερο στις επιχειρήσεις. Fintech προέρχεται από τις δύο λέξεις finance και technology και ο όρος αυτός αναφέρεται σε νεοσύστατες επιχειρήσεις του τραπεζικού τομέα, του οποίου η αποστολή είναι να χρησιμοποιήσει τη ψηφιακή τεχνολογία για το λανσάρισμα καινοτόμων τραπεζικών και χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Συνεργαζόμενα τις περισσότερες φορές με παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (neobanks) έχουν ως στόχο «να κάνουν τα πράγματα διαφορετικά». Η ύπαρξή τους χρονολογείται από την εποχή της χρηματοοικονομικής κρίσης των ενυπόθηκων δανείων (subprime) το 2008, η οποία κλόνισε την εμπιστοσύνη των πολιτών στο χρηματοπιστωτικό σύστημα (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Εισαγωγή στη Χρηματοοικονομική, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Νοέμβριος 2020).
Ως αποτέλεσμα, απελευθέρωσε πολλούς επαγγελματίες του χρηματοοικονομικού τομέα που είδαν τις νέες τεχνολογίες ως ευκαιρία καινοτομίας στον τραπεζικό τομέα. Η εμφάνιση των fintech ενισχύθηκε επίσης από τη σύγκλιση διαφόρων παραγόντων, όπως οι κανονισμοί που δεν είναι ευνοϊκοί για τις τράπεζες, ο νόμος χρηματοδότησης του crowdfunding (βλ. Συμμετοχική Χρηματοδότηση των Ζοπουνίδη, Δούμπου, Εσκαντάρ, Ναυτεμπορική, 26/7/2019), οι ευρωπαϊκές οδηγίες για τις υπηρεσίες πληρωμών ή ακόμη και το ενδιαφέρον που δείχνουν στα fintech η νέα οικονομία και τα επενδυτικά κεφάλαια που διαθέτουν μετρητά για επένδυση.
Λειτουργία
Τα fintech υποδεικνύουν τη χρήση της τεχνολογίας για την επανεξέταση των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Από το cryptocurrency έως τους συμβούλους ρομπότ, το φάσμα των υπηρεσιών που προσφέρουν είναι ευρύ και στοχευμένο.
Σύμφωνα με την εξέλιξη της αγοράς, η προσφορά τους πληροί τρείς βασικές απαιτήσεις του σημερινού καταναλωτή για μια υπηρεσία:
Δεδομένων των περιορισμών τους, του μεγέθους τους και της οργάνωσης των δραστηριοτήτων τους, τα παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δυσκολεύονται να ανταποκριθούν άμεσα σε αυτές τις τρεις απαιτήσεις. Τα περισσότερα πρέπει να αντιμετωπίσουν ένα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον (χαμηλά επιτόκια), όλο και πιο περιοριστικούς κανονισμούς, μια άκαμπτη υποδομή πληροφορικής καθώς και μια δομή ανεξάρτητη από τεχνολογίες και βάσεις δεδομένων. Πολλές λειτουργίες των fintech ξεπερνούν τους συνηθισμένους ενδιάμεσους παράγοντες (εταιρείες εκκαθάρισης, γραφεία αποζημιώσεων, factoring, κ.α.). Πρόκειται για υπηρεσίες χωρίς διαμεσολάβηση. Αυτό ισχύει για τις πλατφόρμες χρηματοδότησης μεταξύ ιδιωτών (crowdfunding) χωρίς την παρέμβαση τραπεζών. Αυτό το πλαίσιο παρακινεί το χρηματοοικονομικό κόσμο να ενδιαφερθεί πολύ για τα fintech. Πρόκειται για απειλή ή ευκαιρία; Ο κόσμος φαίνεται να έχει επιλέξει την επιλογή ευκαιρίας.
Ενώ τα fintech έχουν την ευελιξία και την ικανότητα να ανταποκρίνονται άμεσα στις προκλήσεις, χρειάζονται ακόμη διαφάνεια, πελάτες και δεδομένα για να τα επεξεργαστούν και να διευθύνουν τις δραστηριότητές τους. Ποιος καλύτερα από μια τράπεζα ή μια ασφαλιστική εταιρεία για να καλύψει αυτό το κενό παρέχοντας νομιμότητα στις νέες υπηρεσίες που προσφέρονται; Από την πλευρά τους, τα παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα χρειάζονται τα fintech για να προσφέρουν ανταγωνιστικές υπηρεσίες και να βελτιστοποιήσουν την εκμετάλλευση των δεδομένων των πελατών τους. Τα fintech και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θεωρούνται συμπληρωματικά.
Αλλά τα fintech δεν είναι τα μόνα που αναστατώνουν τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Οι γίγαντες του διαδικτύου, οι GAFAM, είναι ήδη σε μεγάλο βαθμό στον τομέα των διαδικτυακών πληρωμών (Apple Pay, Google Wallet, Messenger Payments, WeChat Pay, κλπ.). Στόχος τους είναι να προσφέρουν μια απλή και αποτελεσματική υπηρεσία πληρωμών για την πώληση των προϊόντων τους (Amazon, Apple, κλπ.) και τη συγκέντρωση περισσότερων δεδομένων (Google, Facebook, κλπ.). Ο κίνδυνος είναι πραγματικός για το χρηματοοικονομικό κόσμο, ο οποίος θα μπορούσε να περιοριστεί στο ρόλο του τεχνικού αφήνοντας τις σχέσεις με τους πελάτες στα χέρια των γιγάντων του διαδικτύου. Είναι καιρός να προσαρμοστούν ενσωματώνοντας αυτές τις υπηρεσίες σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Η συμμαχία με τα fintech είναι πολύ καλύτερη από το να ανταγωνίζονται μόνα τους.
Υπηρεσίες των fintech και συνεργασίες
Η δημιουργία ενός συγκεκριμένου πλαισίου για τις υπηρεσίες fintech είναι δύσκολη, καθώς πολλαπλασιάζονται διασπαστικές και καινοτόμες υπηρεσίες. Ωστόσο, είναι δυνατό να προσδιοριστούν οι κύριοι τομείς δραστηριότητας.
Από τις παραπάνω υπηρεσίες, η χρηματοοικονομική ανάλυση είναι μια προνομιακή δραστηριότητα για τα fintech. Όλο και πιο αποτελεσματικοί αλγόριθμοι αναλύουν τις αγορές σε πραγματικό χρόνο. Οι αυξημένες δυνατότητες της κβαντικής υπολογιστικής δοκιμάζονται επίσης για τη βελτίωση της απόδοσης. Αυτό το πολλά υποσχόμενο εργαλείο έχει ήδη πολλές εφαρμογές. Μεταξύ αυτών, η ανίχνευση της απάτης εντοπίζοντας συμπεριφορά χειραγώγησης της αγοράς. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η αδιάλειπτη διαπραγμάτευση. Αυτό συνεπάγεται την πώληση και αγορά χρηματοοικονομικών προϊόντων (financial assets) που βασίζονται σε αλγορίθμους για την αντικατάσταση μεσιτών (τράπεζες, εξειδικευμένα ιδρύματα, κλπ.) χωρίς προμήθειες ή ελάχιστο μερίδιο. Το ρομπότ-σύμβουλος (robo-advisor) πραγματοποιεί μια αλγοριθμική διαχείριση ενός διαδικτυακού χαρτοφυλακίου περιουσιακών στοιχείων με βάση το προφίλ του επενδυτή, τις επιθυμίες του και μια ανάλυση ιδιωτικών και δημόσιων δεδομένων. Η αυτοματοποιημένη παροχή συμβουλών προσφέρεται από μόνη της ως αναπόσπαστο μέρος της αγοράς ή πώλησης περιουσιακών στοιχείων μέσω διαδικτύου. Ο συνδυασμός αλγορίθμων και μεγάλων δεδομένων (big data) βελτιστοποιεί επίσης την πιστοληπτική ικανότητα και την εκτίμηση του προφίλ κινδύνου του αιτούντος. Σε συνδυασμό με το crowdlending, αυτή η προσέγγιση βελτιστοποιεί την αντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης δανείου.
Τα fintech δημιουργούν επίσης νέες υπηρεσίες ανταποκρινόμενες σε νέες ανάγκες. Αυτό συμβαίνει στις ιδιωτικές αγορές για την ανταλλαγή περιουσιακών στοιχείων μη ρευστοποιήσιμων, όπως δάνεια προς αποτυχημένες επιχειρήσεις, ενυπόθηκα δάνεια και μετοχές μη εισηγμένες ιδιωτικών επιχειρήσεων.
Τα fintech εστιάζουν επίσης στον κίνδυνο. Συγκεκριμένα, στο επάγγελμα του ασφαλιστή το οποίο επικεντρώνεται στην πρόληψη. Συνδυάζοντας μέτρα συμπεριφοράς κινδύνου με την ανάλυση big data, είναι δυνατόν να εκτιμηθεί το προφίλ κινδύνου ενός ασφαλισμένου. Η ιδέα είναι η επιβράβευση της «καλής» συμπεριφοράς με χαμηλότερο κόστος και το αντίστροφο.
Σε ότι αφορά τις συνεργασίες μεταξύ fintech και παραδοσιακών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, αυτές οι προσεγγίσεις οδηγούν σε γόνιμες συνεργίες που αναγνωρίζουν την ανάγκη να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Πολλές τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες και εταιρείες πληρωμών είναι, για παράδειγμα, συνεργάτες της ευρωπαϊκής πλατφόρμας B-Hive αφιερωμένη αποκλειστικά στα fintech.
KBC και Belfius ανέπτυξαν μια εφαρμογή με την Olympus Mobility, η οποία επιτρέπει την οργάνωση της κινητικότητας ατόμων επιλέγοντας τον πιο κατάλληλο τρόπο μεταφοράς τους σε πραγματικό χρόνο (τρένο, λεωφορείο, τραμ, ποδήλατο, ...).
Ένα άλλο παράδειγμα είναι η εφαρμογή πληρωμής μέσω Payconig, η οποία προκύπτει από μια συνεργασία μεταξύ ING, KBC/CBC, Belfius και δύο εταιρειών fintech: Payconig, για το σύστημα πληρωμών και Joyn, για την ολοκλήρωση ενός προγράμματος πιστότητας.
Συμπερασματικά, 75% των fintech δηλώνουν ότι ο κύριος στόχος τους είναι να συνεργαστούν με παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Οπότε, είναι αναγκαίο τα δύο μέρη να τροποποιήσουν τα «business models» τους για να τονώσουν την καινοτομία τους, διατηρώντας την εμπιστοσύνη των πελατών τους. Εάν δεν βρουν μακροπρόθεσμους και ευέλικτους συνεργάτες, τα fintech και τα παραδοσιακά ιδρύματα κινδυνεύουν να αποτύχουν.
Τα fintech δημιουργήθηκαν γιατί γνώριζαν να εκμεταλλεύονται τις νέες τεχνολογίες. Αποτελούν ένα νέο χρηματοοικονομικό κλάδο εκμεταλλευόμενα τις νέες τεχνολογίες για τη βελτίωση των χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων. Η πραγματική δύναμη της δομής τους έγκειται στην ικανότητά τους να επιλύουν προβλήματα με δημιουργικότητα.
