Με κοινό παρονομαστή, ότι το ελληνικό σχολείο χρειάζεται αλλαγές, πρέπει να δούμε τι σχολείο θέλουμε, και πώς θα λειτουργεί. Μια ματιά πέρα από την αυλή μας είναι πάντα χρήσιμη. Ανατρέξαμε στην ετήσια μελέτη του ΟΟΣΑ με τίτλο «Education at a Glance 2007» που δημοσιεύτηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2007 στην ιστοσελίδα www.oecd.org/dataoecd/4/55/39313286.pdf .
Αναλύονται σε 451 σελίδες η συμμετοχή και οι επιδόσεις στην εκπαίδευση, οι κρατικές και ιδιωτικές δαπάνες για την εκπαίδευση, η δια βίου μάθηση, οι συνθήκες για διδάσκοντες και μαθητές.
Η έκδοση του 2007 ασχολείται παράλληλα και με την επίδραση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην αγορά εργασίας. Το ποσοστό των ατόμων που αποφοιτούν από την τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, γεγονός που έχει συμβάλει θετικά και στις εθνικές οικονομίες. Για πρώτη φορά η μελέτη ασχολείται με το θέμα της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο τομέας αυτός πρέπει να αναθεωρήσει βασικά σημεία του ώστε οι επενδύσεις που λαμβάνει να αποδίδουν ανάλογους καρπούς.
Στις χώρες του ΟΟΣΑ το 60% ή και παραπάνω των ενηλίκων έχει ολοκληρώσει τουλάχιστον τη δευτεροβάθμια, ενώ σε Φινλανδία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιαπωνία Κορέα, Νορβηγία και Χιλή το αντίστοιχο ποσοστό ισούται ή και ξεπερνά το 90%. Σε ό,τι αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση, τα ποσοστά αποφοίτων κυμαίνονται από 20% ή και λιγότερο σε Αυστρία, Γερμανία, Τουρκία και Σλοβενία, μέχρι πάνω από 40% σε Αυστραλία, Δανία, Φινλανδία, κ.α. Ο μέσος όρος είναι λίγο πάνω από το 35%, ενώ στην Ελλάδα στο 25%.
Στα 2/3 των χωρών τα κορίτσια έχουν περισσότερες πιθανότητες από τα αγόρια να ολοκληρώσουν τις τριτοβάθμιες σπουδές τους. Επίσης, στις περισσότερες χώρες, είναι πιθανότερο οι μαθητές από οικογένειες μεταναστών να τις ολοκληρώσουν παρά οι εγχώριοι συνομήλικοί τους. Ωστόσο στις 14 χώρες ΟΟΣΑ που παρουσιάζουν σημαντικό πληθυσμό μεταναστών (Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Καναδάς, Δανία, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, κ.ά.) οι μαθητές πρώτης γενιάς υπολείπονται των εγχώριων μαθητών κατά 48 μονάδες κατά μέσο όρο (ισοδύναμες με μία σχολική χρονιά). Η μελέτη δείχνει ακόμα, ότι τα παιδιά που προέρχονται από οικογενειακό περιβάλλον ανώτερης μόρφωσης, τείνουν να ολοκληρώνουν τις ακαδημαϊκές σπουδές τους.
Από την έρευνα συνάγεται ότι οι οικονομίες ΟΟΣΑ προσφέρουν ειδικευμένους εργαζόμενους. Σε ό,τι αφορά τη σχέση επιπέδου εκπαίδευσης και συμμετοχής στην αγορά εργασίας, διαπιστώνεται ότι στις περισσότερες χώρες τα ποσοστά απασχόλησης ευνοούνται από την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου. Επιπλέον οι έχοντες ανώτερη μόρφωση έρχονται αντιμέτωποι με μια περισσότερο ομαλή αγορά εργασίας σε σχέση με τους υπόλοιπους, ενώ οι αποδοχές όσων έχουν πανεπιστημιακές σπουδές είναι κατά 50% υψηλότερες. Το μισθολογικό χάσμα ανδρών-γυναικών ίδιων προσόντων εξακολουθεί να είναι εμφανές, καθώς οι γυναίκες λαμβάνουν από 50% έως 80% των αποδοχών των ανδρών.
Η ανάλυση των δεικτών σχετικά με τους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους που επενδύονται στην εκπαίδευση δείχνει ότι οι χώρες ΟΟΣΑ κατά μέσο όρο δαπανούν ετησίως συνολικά 7.664 ισοδύναμα αμερικανικού δολαρίου σε μονάδες αγοραστικής δύναμης ανά σπουδαστή. Το ποσό αυτό, κυμαίνεται λίγο πάνω από 1.000 (Βραζιλία) - Ελλάδα (5.000), Πορτογαλία (κοντά στα 6.000), μέχρι πάνω από 9.000 σε Αυστραλία, Αυστρία, Δανία, Νορβηγία, Ελβετία και ΗΠΑ (12.000). Ας σημειωθεί ότι λιγότερη επένδυση δεν ισοδυναμεί με χαμηλότερη αποτελεσματικότητα (βλ. Κορέα 6.000 και Ολλανδία 8.000). Οι χώρες τείνουν να δαπανούν τα διπλάσια ανά φοιτητή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από ό,τι ανά μαθητή της πρωτοβάθμιας.
Μεταξύ 1995-2004 οι δημόσιες δαπάνες για την παιδεία αυξήθηκαν κατά 42% κατά μέσο όρο. Η αύξηση αυτή αντανακλά περισσότερο δαπάνες για την τριτοβάθμια παρά για τις άλλες βαθμίδες εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα για την Τσεχία, την Ελλάδα, το Μεξικό, την Πολωνία, τη Σλοβακία και την Ελβετία οι δαπάνες το διάστημα 2000-2004 αυξήθηκαν κατά 30 και πλέον ποσοστιαίες μονάδες.
Σε όρους ΑΕΠ, οι χώρες ΟΟΣΑ ξοδεύουν 6,2% του συνολικού ΑΕΠ στην εκπαίδευση. Η Ελλάδα με το 3,5% του ΑΕΠ φιγουράρει στην τελευταία θέση της λίστας. Σε ό,τι αφορά την ιδιωτική συμμετοχή στην τριτοβάθμια, τα ποσοστά ποικίλλουν αρκετά, από λιγότερο από 5% σε Δανία, Ελλάδα και Φινλανδία μέχρι πάνω από 50% σε Ιαπωνία, ΗΠΑ και Αυστραλία και πάνω από 75% σε Χιλή και Κορέα. Κατά μέσο όρο οι χώρες ΟΟΣΑ αφιερώνουν στην εκπαίδευση το 13,4% των συνολικών δημόσιων δαπανών, ωστόσο αυτό κυμαίνεται από λιγότερο από 10% για Ελλάδα (τελευταία στη λίστα), μέχρι πάνω από 20% σε Μεξικό και Νέα Ζηλανδία.
Μεγάλες διαφορές παρατηρούνται στα δίδακτρα για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σε ό,τι αφορά τα δημόσια πανεπιστήμια, στο 1/3 των χωρών δεν υπάρχουν δίδακτρα, ενώ στο άλλο 1/3 τα δίδακτρα ξεπερνούν ετησίως τα 1.500 δολάρια. Πάντως στις χώρες όπου οι φοιτητές πληρώνουν δίδακτρα και μπορούν να ευνοηθούν από μεγάλες κρατικές επιχορηγήσεις, η πρόσβαση στην τριτοβάθμια είναι ευκολότερη.
Αναφορικά με την εκπαίδευση στην εργασία, οι ενήλικες υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους υπόλοιπους να παρακολουθήσουν σεμινάρια επαγγελματικής κατάρτισης στη διάρκεια της επαγγελματικής τους ζωής, εντούτοις μεταξύ των χωρών παρατηρούνται μεγάλες διαφορές στον αριθμό των ωρών παρακολούθησης (οι ώρες κυμαίνονται από λιγότερες από 350 σε Ελλάδα, Ιταλία και Ολλανδία μέχρι πάνω από 1.000 σε Δανία, Φινλανδία, Γαλλία και Ελβετία). Επίσης, ενώ, συνήθως, οι άνδρες συμμετέχουν σε ανάλογα σεμινάρια πολύ περισσότερο από τις γυναίκες, το αντίθετο φαίνεται να συμβαίνει σε Φινλανδία, Ελλάδα, Γαλλία, Ουγγαρία και Ολλανδία.
Στον τομέα της σχολικής οργάνωσης, ο δείκτης αριθμού μαθητών ανά σχολική τάξη δείχνει ότι κατά μέσο όρο η τάξη απαρτίζεται από 22 μαθητές, φυσικά με αρκετές διακυμάνσεις ανά χώρα. Ο μέσος ετήσιος αριθμός ωρών διδασκαλίας είναι 803 ώρες για τα δημόσια σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και 664 ώρες για τη δευτεροβάθμια. Οι μισθοί των εκπαιδευτικών αυξήθηκαν το διάστημα 1996-2005 σε όλες τις χώρες, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να έχουν σημειωθεί σε Φινλανδία, Ουγγαρία και Μεξικό. Κατά μέσο όρο στον ΟΟΣΑ, ο μισθός του καθηγητή ανά ώρα διδασκαλίας έχει αυξηθεί κατά 42% σε σχέση με τον αντίστοιχο μισθό του δασκάλου. Σε γενικές γραμμές οι μισθοί των εκπαιδευτικών ποικίλλουν πολύ: μισθοί καθηγητών γυμνασίου με 15ετή εμπειρία κυμαίνονται από λιγότερο από 16.000 δολάρια στην Ουγγαρία μέχρι 51.000 ή και άνω σε Γερμανία, Κορέα και Ελβετία (Ελλάδα 30.000, Λουξεμβούργο 90.000).
Οι δαπάνες (2000-2007) από τον κρατικό προϋπολογισμό για τα ΑΕΙ ανά κατηγορία, αριθμός εισακτέων ανά Τμήμα και ΑΕΙ στο http://www.ntua.gr/posdep/Epitroph/Pub-Univ-Funds.htm .
