«Ο Κεμάλ δημιούργησε μια ημιαστική τάξη που πλούτισε μοιραζόμενη την εξουσία με τη γραφειοκρατία. Η ελίτ αυτή έπρεπε να δυτικοποιηθεί σε μια χώρα, όπου η κυρίαρχη παράδοση είναι ισλαμική. Ναι, προέρχομαι από μια χώρα που είναι ουσιαστικά ισλαμική, και ανήκω σε μια μειονότητα, μια δυτικοποιημένη αστική οικογένεια. Η κυρίαρχη ελίτ, παρόλο που χάνει κάθε μέρα ένα κομμάτι της εξουσίας λόγω της δημοκρατίας, εξακολουθεί να ασκεί ισχυρή επιρροή στο λαό».
Αυτά λέει σε αποκλειστική του συνέντευξη στο περιοδικό «Paris Match» ο τούρκος συγγραφέας και Νομπελίστας λογοτεχνίας Ορχάν Παμούκ. Πιστεύει λοιπόν ότι στην Τουρκία το πολιτικό ισλάμ πήρε τη θέση του μαρξισμού; «Ας ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα», απαντά. «Στην Παλαιστίνη, πολιτικό ισλάμ σημαίνει Χαμάς. Στην Αίγυπτο, είναι οι Αδελφοί μουσουλμάνοι. Στο Αφγανιστάν, οι Ταλιμπάν. Στην Τουρκία, πρόκειται για πολιτικά κόμματα που προς το παρόν δεν είναι πιο ριζοσπαστικά από τους χριστιανοδημοκράτες. Πριν από δέκα χρόνια, οι άνθρωποι που έχουν σήμερα την εξουσία έμοιαζαν πολύ με φονταμενταλιστές. Πείτε το βελτίωση ή μετασχηματισμό, αλλά δεν μπορείτε να αρνηθείτε ότι άλλαξαν».
Στις τελευταίες εκλογές, συνεχίζει ο Παμούκ, έλαβαν μέρος δύο ισλαμικά κόμματα. Το ένα ήταν φονταμενταλιστικό, βαθειά αντιδυτικό και θρήσκο: έλαβε λιγότερο από 2%. Το άλλο, με το οποίο κατέβαιναν πολλά στελέχη που προέρχονταν από το πρώτο, ήταν φιλοδημοκρατικό και φιλοευρωπαϊκό. Ελαβε 48%. Ο λόγος που κέρδισε τις εκλογές ήταν ότι στράφηκε προς το κέντρο, όχι προς το ισλάμ. «Δεν φοβάμαι το πολιτικό ισλάμ. Εχω φίλους που τη δεκαετία του '70 ήταν αριστεροί και τώρα ανήκουν στο πολιτικό ισλάμ. Ενας λόγος είναι η αντίθεσή τους στη Δύση. Οταν είσαι μαρξιστής, αυτό λέγεται αντι-ιμπεριαλισμός. Μαρξιστές και ισλαμιστές διάκεινται εχθρικά απέναντι στους χριστιανούς, ένα συναίσθημα που πλησιάζει την ξενοφοβία. Τους ενώνει επίσης ο σεβασμός προς τον ηγέτη, ο αυταρχισμός, οι απλουστευτικές θεωρίες συνωμοσίας, η παράνοια. Οπως και μια τάση προς τον εθνικισμό».
Αναφερόμενος στη διαμάχη για την εκλογή του Αμπντουλάχ Γκιούλ στην προεδρία, ο τούρκος Νομπελίστας θεωρεί πως δεν υπάρχει κίνδυνος εμφυλίου πολέμου στη χώρα του. «Αν αποκαλέσεις σήμερα τον τούρκο πρόεδρο ισλαμιστή, δεν θα του αρέσει. Κι όμως, πριν από δέκα χρόνια ο όρος δεν θα τον ενοχλούσε. Αν δεχόμαστε ότι ένας πρώην μαρξιστής έγινε σοσιαλδημοκράτης, γιατί δεν μπορούμε να δεχθούμε ότι ένας ισλαμιστής έγινε μετριοπαθής;»
Ο Παμούκ αποκαλύπτει ότι αισθανόταν απειλούμενος σε όλη τη διάρκεια των νεανικών του χρόνων. «Μετά την επανάσταση στο Ιράν, όταν μαινόταν ο ψυχρός πόλεμος και οι Ηνωμένες Πολιτείες μιλούσαν για "πράσινη ζώνη" κατά του κομμουνισμού, οι τούρκοι στρατηγοί που είχαν καταλάβει την εξουσία το 1980 προώθησαν το ισλάμ. Είναι ενδιαφέρον ότι το πολιτικό ισλάμ στην Τουρκία ενθαρρύνθηκε αρχικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αργότερα μετατράπηκε σε διαρκή κίνδυνο. Αν αισθάνομαι λοιπόν απειλούμενος; Φυσικά! Η Τουρκία δεν έχει μακρά εμπειρία από τη δημοκρατία. Με το παραμικρό πρόβλημα, βγαίνουν από το κουτί όλη η οργή και η δυσαρέσκεια. Πριν από δύο χρόνια, όταν ανέφερα τι είχε συμβεί το 1915 στους Αρμένιους, μου επιτέθηκαν τόσο οι κοσμικοί εθνικιστές όσο και ισλαμιστές».
Εχει θέση λοιπόν η Τουρκία στην Ευρώπη; «Αν η Ευρώπη προσδιορίζεται από την ιστορία της και τη θρησκεία της, η Τουρκία δεν έχει θέση σ'αυτήν αφού δεν είναι χριστιανική χώρα. Αν η Ευρώπη προσδιορίζεται από τις αρχές της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης, και αν η Τουρκία ανταποκριθεί σ' αυτές τις αξίες, τότε έχει θέση».
Πηγή: Paris Match, ΑΠΕ-ΜΠΕ
