Πριν από πενήντα ένα χρόνια, μία από τις πιο υπερήφανες χώρες της Ευρώπης, που είχε υποστεί δύο καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους και είχε υποταχθεί στην ισχύ της Σοβιετικής Ενωσης, αποφάσισε ότι δεν άντεχε άλλο.
Η εξέγερση στην Ουγγαρία ήταν μια εφαρμογή της αρχής του Αλέξις ντε Τοκβίλ ότι «η πιο επικίνδυνη στιγμή για μια κακή κυβέρνηση είναι όταν ξεκινά μια μεταρρύθμιση». Μετά την καταγγελία του Στάλιν από τον Χρουστσόφ, τον Φεβρουάριο του 1956, ο σκληροπυρηνικός Ματίας Ρακόζι έπεσε σε δυσμένεια στην Ουγγαρία και άρχισε η αποκατάσταση των πιο φιλελεύθερων κομμουνιστών. Οι φοιτητές και οι διανοούμενοι συγκρότησαν ομάδες για να συζητήσουν τα προβλήματα της χώρας.
Οι Ρώσοι απελευθέρωσαν την Ουγγαρία στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και συμφώνησαν με τον Τσώρτσιλ να έχουν μερίδιο 50% στη διακυβέρνηση της χώρας. Η αναλογία αυτή μεγάλωνε συνεχώς όμως ως αποτέλεσμα των τακτικών του Ρακόζι και μέσα σε λίγα χρόνια οι πράκτορες του Στάλιν βρίσκονταν παντού. Ακολούθησαν εθνικοποιήσεις και κολεκτιβοποιήσεις, που οδήγησαν σε πτώση της παραγωγικότητας και οικονομική στασιμότητα.
Αλλά τώρα υπήρχε διάχυτη η ελπίδα ότι όλα αυτά θα άλλαζαν. Για να διατρανώσουν την αλληλεγγύη τους προς τους πολωνούς εξεγερμένους, 20.000 διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στις 23 Οκτωβρίου 1956 γύρω από το άγαλμα ενός ήρωα του Πολέμου της Ανεξαρτησίας, του στρατηγού Μπεμ, που ήταν πολωνικής καταγωγής. Ορισμένοι τραγούδησαν τον απαγορευμένο εθνικό ύμνο, κάποιος έκοψε το σφυροδρέπανο από τη σημαία αφήνοντας μια τρύπα στη μέση. Μέχρι τις 6 το απόγευμα, οι συγκεντρωμένοι είχαν φτάσει τους 200.000, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων χιλιάδων εργατών. Ολα ήταν ήσυχα.
Κάπου εκεί το καθεστώς αποφάσισε να αντιδράσει. Ο Ερνο Γκέρο, ΓΓ του Κομμουνιστικού Κόμματος, βγήκε στο ραδιόφωνο και χαρακτήρισε τους διαδηλωτές αντεπαναστάτες και φασίστες. Εκείνοι εξοργίστηκαν και κατευθύνθηκαν στο κτήριο του ραδιοφώνου. Τριακόσιοι φοιτητές μπήκαν μέσα με στόχο να διαβάσουν τα αιτήματά τους στον αέρα, αλλά συνελήφθησαν. Ανδρες της αστυνομίας άρχισαν να ρίχνουν δακρυγόνα. Στην περιοχή έφτασαν στρατιώτες, σύντομα όμως θα ξεκολλούσαν το κόκκινο αστέρι από τα πηλίκιά τους και θα ενώνονταν με το πλήθος.
Το καθεστώς αποφάσισε να ζητήσει τη βοήθεια της Σοβιετικής Ενωσης. Το επόμενο πρωί, σοβιετικά άρματα έπαιρναν θέση έξω από το κοινοβούλιο και στις μεγάλες γέφυρες και διασταυρώσεις. Αλλά οι εξεγερμένοι δεν έκαναν πίσω. Οπως είχε συμβεί με τους ούγγρους στρατιώτες, πολλοί σοβιετικοί στρατιώτες αγκάλιασαν τότε την επανάσταση. Οι διαδηλωτές, συνοδευόμενοι από άρματα μάχης που είχαν πάρει το μέρος τους, κατευθύνθηκαν προς το κτίριο του κοινοβουλίου. Αλλά εκεί τους περίμεναν άνδρες της ασφάλειας, που έβαλαν κατά του πλήθους, σκοτώνοντας 30 άτομα. Τότε οι εξελίξεις επιταχύνθηκαν. Η κυβέρνηση κατέρρευσε, οι ηγέτες της έφυγαν στη Μόσχα, οι επαναστάτες ανέλαβαν προς στιγμήν τον έλεγχο, στις 28 Οκτωβρίου υπεγράφη κατάπαυση του πυρός.
«Η κυβέρνηση θα κρατήσει από τα σοσιαλιστικά επιτεύγματα όλα όσα μπορούν να αποβούν χρήσιμα σε μια ελεύθερη, δημοκρατική και σοσιαλιστική χώρα», διακήρυξε στις 3 Νοεμβρίου ένα μέλος της νέας κυβέρνησης. Αλλά η Μόσχα δεν ενδιαφερόταν για τον δημοκρατικό σοσιαλισμό. Οι σκληροπυρηνικοί του Κρεμλίνου ήθελαν αυτό το επικίνδυνο πείραμα να σταματήσει. Την 1η Νοεμβρίου, εισέβαλαν στην Ουγγαρία 12 νέες σοβιετικές μεραρχίες και μέσα σε δύο ημέρες είχαν περικυκλώσει τη Βουδαπέστη. Το επόμενο πρωί ακούγονταν πυροβολισμοί σε όλη την πόλη. Η «Επιχείρηση Ανεμοστρόβιλος» βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη. Σύντομα η πόλη θα δεχόταν πυρά από παντού, πεζικό, πυροβολικό και αεροπορία. Ηταν μια άνιση μάχη.
Από το αρχείο της βρετανικής εφημερίδας «Independent»
