Ο αποκαλούμενος «τραπεζίτης των πτωχών» και κάτοχος του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης το 2006, πιστεύει και αποδεικνύει εμπράκτως ότι η φτώχεια καταπολεμάται με την στήριξη και προώθηση της επιχειρηματικότητας.
«Η έξοδος από τη φτώχεια και η ανάπτυξη των φτωχών δεν είναι θέμα ούτε ελεημοσύνης, ούτε όλων αυτών των δικτατόρων που έχουν αναλάβει εργολαβικά την προστασία των λαών του αναπτυσσόμενου κόσμου. Το θέμα έγκειται στο πώς οι φτωχοί μπορούν να μάθουν να επιχειρούν και να αυτενεργούν, ώστε να ξεφεύγουν από τον φαύλο κύκλο της φτώχειας. Είμαι λοιπόν υπέρ της ενδυναμώσεως της ελεύθερης οικονομίας, αλλά υπό άλλους όρους και πέρα από τις σημερινές μονοδιάστατες οριοθετήσεις. Οι επιχειρήσεις και οι επιχειρηματίες δεν πρέπει να λειτουργούν μόνον με στόχο την μεγιστοποίηση των κερδών τους. Αν η τελευταία αποτελεί στόχο, τότε θα πρέπει να συνοδεύεται και από κοινωνικό περιεχόμενο: αυτό της προσφοράς για το καλό του ανθρώπου και του κόσμου μέσα στον οποίον ζούμε».
Αυτά μάς είπε, απαντώντας σε ερώτημά μας, ο νομπελίστας του 2006 για την Ειρήνη, ο οποίος τα τριάντα τελευταία χρόνια έκανε πράξη τα λόγια του για τους «σωτήρες» του Τρίτου Κόσμου, με θεαματικά αποτελέσματα -τα οποία, βεβαίως, ελάχιστα συγκινούν τους εχθρούς της οικονομικής ελευθερίας.
Προσκεκλημένος του Forum 2007, το οποίο διοργάνωσαν η Ελληνική Εταιρεία Διοίκησης Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ) και το Ευρωπαϊκό Φόρουμ για το Ποιοτικό Μάνατζμεντ (EFQM), ο δρ. Muhammad Yunus, οικονομολόγος και ιδρυτής το 1983 της τράπεζας Grameen, η οποία δανειοδοτεί μόνον φτωχούς στο Μπαγκλαντές, έκανε μία συγκλονιστική ομιλία, το φιλοσοφικό περιεχόμενο της οποίας είναι ιδιαιτέρως σημαντικό στην εποχή μας. Διότι, μέσα από κοινές αλήθειες καταρρίπτονται μύθοι και θεωρητικές κατασκευές που μόνον δεινά προκαλούν στους φτωχούς του πλανήτη μας.
Συγκλονισμένος από τη φτώχεια και την πείνα στη χώρα του, το Μπαγκλαντές, ο δρ. Muhammad Yunus αποφασίζει να δανείσει με δική του εγγύηση 27 δολάρια από τράπεζες, σε 42 συνανθρώπους του στους οποίους οι τράπεζες αρνούνταν να δανείσουν το ποσόν αυτό. «Η ευτυχία που προκάλεσα στους ανθρώπους αυτούς με κατέπληξε», είπε ο νομπελίστας οικονομολόγος στο κοινό που παρακολούθησε την ομιλία του στο Μέγαρο Μουσικής.
«Δυστυχώς», πρόσθεσε, «οι τράπεζες, όπως και οι ίδιες ομολογούν, δανείζουν μόνον σε αυτούς που έχουν. Οι φτωχοί τις αφήνουν παγερά αδιάφορες. Έτσι, αν οι φτωχοί θελήσουν να δημιουργήσουν μία μικροεπιχείρηση για να ξεφύγουν από τη φτώχεια, το τραπεζικό σύστημα τούς το απαγορεύει. Αυτή η στάση των τραπεζών με οδήγησε στη σκέψη της χορήγησης μικροδανείων σε πτωχούς και αντέγραψα την ισχύουσα τραπεζική λογική. Αντί μία τράπεζα να δανείζει σε λίγους που έχουν, γιατί να μην κάνει το ίδιο και για τους πολλούς που δεν έχουν. Έτσι, το 1983 ίδρυσα την Grameen Bank. Σήμερα, η τράπεζα αυτή έχει χρηματοδοτήσει 7,5 εκατομμύρια φτωχούς στη χώρα μου, από τους οποίους το 97% είναι γυναίκες οι οποίες κατοικούν σε 73.000 χωριά. Γι αυτό, η τράπεζα είναι γνωστή και με το όνομα Village Bank. Η τράπεζα αυτή χορηγεί άτοκα μικροδάνεια σε φτωχές οικογένειες και τις βοηθά έτσι να αποκτήσουν στέγη, να μορφώσουν τα παιδιά τους και να δημιουργήσουν μικρο-επιχειρήσεις. Επειδή δε οι δανειολήπτες είναι και μέλη της τράπεζας, δημιουργήσαμε γι αυτούς ένα ειδικό συνταξιοδοτικό και ασφαλιστικό ταμείο. Αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών ήταν να κατασκευαστούν στο Μπαγκλαντές, από το 1984, περίπου 650.000 κατοικίες των οποίων νόμιμοι ιδιοκτήτες είναι μόνον γυναίκες. Έχουμε επικεντρώσει την προσοχή μας στις γυναίκες διότι πιστεύουμε ότι η δανειοδότησή τους είναι πολύ ωφέλιμη για την οικογένεια».
Στο πλαίσιο αυτής της λογικής, η Grameen Bank έχει μέχρι σήμερα χορηγήσει, κατά τον ιδρυτή της, 6 δισ. δολάρια και το ποσοστό επιστροφής αυτών των δανείων φθάνει το 99%. Με ανύπαρκτη γραφειοκρατία και μηδενικά έξοδα επικοινωνίας, η τράπεζα είναι κερδοφόρα, αυτάρκης σε κεφάλαια και έχει να δεχθεί δωρεές από το 1995. Οι καταθέσεις των μελών της τράπεζας ξεπερνούν το 143% των χορηγηθέντων δανείων και, με βάση πρόσφατη έρευνά της, το 58% των δανειοληπτών της έχει ξεπεράσει την γραμμή της φτώχειας.
Τεράστια είναι επίσης η έμφαση που δίνει η τράπεζα στην εκπαίδευση. «Πιστεύουμε ότι το επιχειρείν, σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, είναι συνδεδεμένο με τη γνώση. Γι αυτό, φροντίζουμε τα παιδιά των δανειοληπτών μας να μορφώνονται. Σλόγκαν μας είναι «Μόρφωση πρώτα, εργασία μετά». Ενθαρρύνουμε τις μητέρες να στέλνουν τα παιδιά τους στα σχολεία, ενώ η τράπεζα προσφέρει κάθε χρόνο 30.000 υποτροφίες. Από τους υπότροφους αυτούς, εξάλλου, έχουν αναδειχθεί και οι 26.000 εργαζόμενοι στην τράπεζά μας, οι οποίοι έχουν καθήκον να επισκέπτονται καθημερινά τους φτωχούς στα χωριά και να τους συμβουλεύουν. Αντί οι πελάτες να έρχονται σε εμάς, πηγαίνουμε εμείς σε αυτούς και τους προσεγγίζουμε με την καρδιά και όχι με ψυχρή τραπεζική λογική», είπε ο δρ. M. Yunus. Επεσήμανε δε ότι, από τους νέους και τα παιδιά που έχουν φοιτήσει με δαπάνες της τράπεζας, οι 20.000 έχουν πάρει εκπαιδευτικά δάνεια και σήμερα σπουδάζουν ιατρική, μηχανική και διοίκηση επιχειρήσεων.
«Δημιουργούμε μια νέα γενιά εντελώς, η οποία θα διαθέτει όλα τα εφόδια για να βοηθήσει χιλιάδες οικογένειες να ξεφύγουν από την φτώχεια και όχι μόνον. Θέλουμε κυριολεκτικά να σπάσουμε την αλυσίδα της φτώχειας και αυτό μπορούμε να το καταφέρουμε αν πείσουμε τον κάθε φτωχό ότι μπορεί να βγει από το κελί του και να γίνει δημιουργός. Οι φτωχοί δεν χρειάζονται ελεημοσύνη, διότι αυτή διαιωνίζει τη φτώχεια. Χρειάζονται τα μέσα για να δημιουργήσουν και να αναπτύξουν τα αμέτρητα προσόντα που διαθέτει ο άνθρωπος. Υπό αυτήν την έννοια, κάνουμε το παν για να ωθήσουμε τους ζητιάνους να γίνουν επιχειρηματίες. Αντί να ζητιανεύουν, ας μάθουν να πωλούν -μικροπράγματα στην αρχή. Για να πετύχουν αυτόν τον στόχο, τους προσφέρουμε δάνεια 12 δολαρίων και εφαρμόζουμε ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης στο οποίο συμμετέχουν 85.000 ζητιάνοι. Ήδη, οι 6.000 από αυτούς σταμάτησαν να ζητιανεύουν και ασχολούνται με αυτό που αποκαλώ μικροεπιχειρείν. Η εξέλιξη αυτή μού προκαλεί μεγάλη αισιοδοξία. Είναι η έμπρακτη απόδειξη ότι, για να ξεφύγει ο άνθρωπος από την ένδεια και την πείνα, πρέπει να βοηθηθεί να πάρει τον εαυτό του στα χέρια του και να αναδείξει όλες τις δημιουργικές του δυνατότητες», μάς είπε ο δρ. Muhammad Yunus.
Από θεσμικής πλευράς, κατά την άποψή του, η οικονομική ελευθερία πρέπει να γίνει και κοινωνική ελευθερία. «Πρέπει να δημιουργήσουμε κοινωνικές επιχειρήσεις, κοινωνικά σχολεία και, γιατί όχι, και κοινωνικά χρηματιστήρια. Αν θέλουμε ειρήνη και ανθρώπινα δικαιώματα που να προστατεύονται, είναι πλέον ζωτική ανάγκη να δώσουμε άλλο περιεχόμενο στην παγκοσμιοποίηση -η οποία έχει και πολλές θετικές πλευρές που μπορούν να γίνουν κοινωνικό εφαλτήριο, αρκεί να το θελήσουμε. Η Grameen δημιούργησε ήδη δύο κοινωνικές επιχειρήσεις, η μία από τις οποίες, σε συνεργασία με τη γαλλική Danone, παράγει ειδικά πολυβιταμινούχα γιαούρτια, κατάλληλα για παιδιά που πάσχουν από κακή σίτιση. Δημιουργήσαμε επίσης στο Μπαγκλαντές και μία οφθαλμολογική κοινωνική επιχείρηση, η οποία μπορεί να χειρουργεί ετησίως έως 10.000 άτομα τα οποία πάσχουν από καταρράκτη. Πρόθεσή μας είναι αυτό το μοντέλο της κοινωνικής επιχείρησης, τα οποίο μπορεί άνετα να χρηματοδοτείται από χορηγίες, να αποκτήσει πολυεθνικό χαρακτήρα και να γίνει βασικό εργαλείο καταπολέμησης της φτώχειας, μέσα από μια νέα αντίληψη για τον άνθρωπο και το επιχειρείν.
«Στη ζωή έχουμε αυτό που θέλουμε, ή αυτό που δεν αρνούμεθα. Έχουμε φτωχούς στον κόσμο γιατί είμαστε πεπεισμένοι ότι η φτώχεια είναι μέρος του ανθρώπινου πεπρωμένου. Η αντίληψή μας αυτή δεν κάνει τίποτε περισσότερο από το διαιωνίζει τη φτώχεια. Αν λοιπόν θεωρούμε τη φτώχεια απαράδεκτη, πρέπει να δημιουργήσουμε έναν κόσμο απελευθερωμένο από αυτήν, στον οποίον το επιχειρείν θα αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα. Αν το καταφέρουμε, είναι πολύ πιθανόν σε είκοσι με τριάντα χρόνια η φτώχεια να είναι κατάλληλη μόνον για τα μουσεία». Αυτά μάς είπε, μεταξύ άλλων, ο δρ. Muhammad Yunus και σίγουρα στο άκουσμα των λόγων του αρκετοί είναι αυτοί που θα βγάλουν εξανθήματα...
Aρθρο του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Χ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
