Από την έντυπη έκδοση
Του Α.Δ. Παπαγιαννίδη
[email protected]
Ακόμη αργεί να συνειδητοποιηθεί η έκταση της οικονομικής επίπτωσης που έχει ήδη καταγραφεί, πολύ περισσότερο της επίπτωσης που θα προκύψει όσο οι οικονομίες η μία μετά την άλλη πορεύονται στην κατεύθυνση του lock-down, με το πέρασμα του κορονοϊού από τις κοινωνίες και τις οικονομίες μας. (Το «μας» θέλει μεγάλη επιφυλακτικότητα, όσο χρησιμοποιείται. Η ταχύτατη επανεμφάνιση των συνόρων για λόγους υγειονομικού αποκλεισμού/κοινωνικής άμυνας, η προς τα μέσα στροφή σε αναζήτηση ασφάλειας -ακόμη και στη Ζώνη Σένγκεν, ακόμη και με τις προσπάθειες τουλάχιστον η κυκλοφορία των εμπορευμάτων και η παροχή υπηρεσιών στην εσωτερική αγορά της Ε.Ε. να μην οδηγηθούμε σε πολυδιάσπαση της «Ευρώπης»- δείχνει πόσο εύκολα μπορεί να προκύψει αδρανοποίηση των συλλογικών αντανακλαστικών που θεωρούσαμε δεδομένα.)
Η πολύ ενδιαφέρουσα διατύπωση «ο κορονοϊός είναι σοσιαλιστής», μπορεί σε πρώτο επίπεδο να υποδήλωνε την προώθηση (και αποδοχή) μέτρων κοινωνικής ευθυγράμμισης στις επιταγές υγειονομικής περιφρούρησης για συγκράτηση (ακριβέστερα: για προσπάθεια ανακοπής) της πανδημίας καθώς και «πρώτων βοηθειών» οικονομικής στήριξης. Όμως στις οικονομίες τα πράγματα θα πάνε -πάνε, ήδη, γρήγορα- πολύ βαθύτερα.
Ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης Μπιλ Ντε Μπλάζιο έδωσε κλασική αμερικανική περιγραφή λέγοντας ότι ο Covid-19 «άρπαξε τη χώρα και την ταρακούνησε και τη γύρισε πάνω-κάτω». Στον Γκάρντιαν, άρθρο των Εμάνουελ Σαέζ και Γκάμπριελ Ζουκμάν, του Μπέρκλεϊ, αρχιτεκτόνων του οικονομικού προγράμματος των Μπέρνι Σάντερς και Ελίζαμπεθ Ουόρεν (ριζοσπαστικότερων υποψηφίων των Δημοκρατικών, μέχρι τη στιγμή που ο μετριοπαθής Τζο Μπάιντεν επεκράτησε ως «απέναντι» στον πέραν χαρακτηρισμών Ντόναλντ Τραμπ) προσεγγίζει ευθέως όχι πλέον τα μέτρα άμεσης αντιμετώπισης του σοκ, αλλά τις μεσομακροπρόθεσμες επιπτώσεις από τα μέτρα «κοινωνικής απόστασης» όπως αυτά βαθμιαία κυριαρχούν. Γιατί μπορεί η πτώση της ζήτησης, η συνεπαγόμενη υποχώρηση της παραγωγής (και ως εκ τούτου του ΑΕΠ) να ελπίζεται βραχύβια, όμως η έντονη αλλά πρόσκαιρη υποχώρηση /κάμψη κινδυνεύει να μετατραπεί -αν δεν υπάρξουν μέτρα «βάθους»- σε μακροπρόθεσμη ύφεση. Η πρόταση Σαέζ-Ζουκμάν: οι κυβερνήσεις να λειτουργήσουν ως «πληρωτές έσχατης ανάγκης» ώστε οι επιχειρήσεις εκείνες που θα βρεθούν σε χειμέρια νάρκη να κρατήσουν το εργατικό δυναμικό τους, αλλά και να μπορούν να συνεχίσουν να πληρώνουν τους λογαριασμούς ενοικίου, κοινής ωφέλειας και τόκων προς τράπεζες, αντί να χρεοκοπήσουν. Οι εργαζόμενοι σε καθεστώς αυτοαπασχόλησης -τα δικά μας «μπλοκάκια»- με ιδιαίτερο μηχανισμό να περνούν σε αντίστοιχα ιδιαίτερο καθεστώς στήριξης της δικής τους ανεργίας. Οι προτάσεις των Σαέζ-Ζουκμάν θεωρούν ότι (στις ΗΠΑ) ένα γενικευμένο lock-down θα έφερνε 30% υποχώρηση της συνολικής ζήτησης, με κάτι σαν 7,5% υποχώρηση του εκεί ΑΕΠ (σε προεκλογική χρονιά, σημειώνουμε). Η δε προσέγγισή τους -σημειώνουν οι ίδιοι- θα είχε το βασικό πλεονέκτημα ότι δεν θα επέτρεπε διαφοροποιημένη επίπτωση της κρίσης στις δομές κάθε οικονομίας (διαφορετικοί κλάδοι, διαφορές δημοσίου/ ιδιωτικού τομέα), ενώ σαφώς θα μπορούσε να λειτουργήσει μόνο για περιορισμένο χρόνο, π.χ. ένα 3μηνο, ακριβώς ώστε να μη «σπαρεί» στις οικονομίες ύφεση η οποία στη συνέχεια δεν θα μπορεί να αναστραφεί. [Ειρωνεία της μικρής μας ιστορίας: το βιβλίο των Saez-Zuckman, «Ο θρίαμβος της αδικίας», για την αποσάθρωση των φορολογικών συστημάτων και την παγίωση των ανισοτήτων, θα κυκλοφορούσε αρχές Απριλίου στα ελληνικά. Τώρα, ο Covid-19 το φρέναρε κι αυτό.]
Γιατί ξεκινήσαμε με αμερικανικές/αγγλοσαξωνικές αναγωγές, τη στιγμή που έχουμε τόσο πρόσφατη τη σύνοδο του Eurogroup για την προσέγγιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο; Που τα αποτελέσματά της κρίθηκαν -κατά Χρ. Σταϊκούρα- ότι «καλύπτουν πλήρως τις ελληνικές θέσεις και προτεραιότητες». Άλλωστε, αν στη συζήτηση για την Ευρωζώνη αποφασίστηκε, ακριβέστερα: διατυπώθηκε η πρόθεση ώστε 1% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης να είναι προοπτικά διαθέσιμο για μέτρα στήριξης, δηλαδή 1,5 τρισ. ευρώ, τα μέτρα που από πλευράς ελληνικής κυβέρνησης ανακοινώθηκαν αφορούν 2 δισ., δηλαδή λίγο πάνω από 1% του δικού μας ΑΕΠ [Από Βαρουφάκη μνημονεύονταν 3,5 δισ. Από Τσίπρα 5 δισ.]
Με μια διαφορά: η άμεση κινητοποίηση ευρωπαϊκών πόρων φαίνεται ότι θα είναι κάτι σαν 150 δισ., δηλαδή γύρω το 10% του συνολικού ευρωστόχου. Ενώ και το σύνολο των διαθεσίμων πόρων του ESM (το 82% των συνολικά 500 δισ.) αν στραφεί προς στήριξη στις οικονομίες της Ευρωζώνης, θα είναι βραδύτατης ωρίμανσης. Όσο κι αν, λοιπόν, τα «αντανακλαστικά Σόιμπλε» θάφτηκαν για την ώρα στο Eurogroup σε υπόγειο, το μήνυμα του «οτιδήποτε χρειαστεί» που πήγε να δοθεί, πολιτικά, στην Ευρώπη με εμάς ακροατές δεν θα είναι απλή υπόθεση. Στα δικά μας, το καίριο είναι τι ύφεση θα προκύψει - πάλι! Και τι κοινωνικές ανισότητες θα βαθύνουν - πάλι. Αυτά, σε επόμενο σημείωμα.
