Ισως να είναι το πιο εκρηκτικό σημείο της Ευρώπης. Παρά ταύτα, ο κόσμος δεν δίνει μεγάλη σημασία στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, έναν ορεινό θύλακα που διεκδικούν τόσο οι Αρμένιοι όσο και οι Αζέροι. Πρόκειται, λένε, για μια «παγωμένη σύγκρουση». Το πρόβλημα είναι ότι ο πάγος μπορεί να λιώσει.
Το 1994 αποφασίστηκε κατάπαυση του πυρός σε έναν πόλεμο που είχε στοιχίσει 25.000 ζωές. Οι Αρμένιοι έχουν στην κατοχή τους το Ναγκόρνο-Καραμπάχ (που τη σοβιετική εποχή κατοικούνταν κατά πλειοψηφία από Αρμενίους, αλλά αποτελούσε μέρος του Αζερμπαϊτζάν), μαζί με μια μακρά λωρίδα εδάφους του Αζερμπαϊτζάν, η οποία θεωρείται «ουδέτερη ζώνη». Το κακό είναι ότι αυτή η ζώνη συρρικνώνεται διαρκώς και ανταλλάσσονται πυρά: φέτος έχουν σκοτωθεί 30 στρατιώτες. Κυανόκρανοι δεν υπάρχουν, μονάχα μια μικρή ομάδα άοπλων διεθνών παρατηρητών. Αλλά κι εκείνοι δεν εποπτεύουν πλέον την κατάπαυση του πυρός.
Η καχυποψία που επικρατεί στις δύο χώρες εμποδίζει τη διεξαγωγή ειρηνευτικών συνομιλιών. Και οι δύο αυξάνουν συνεχώς τις αμυντικές τους δαπάνες. Ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ υποσχέθηκε ότι ο αμυντικός προϋπολογισμός της χώρας του, που σήμερα φτάνει το 1 δισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο, θα ξεπεράσει το σύνολο των δημοσίων δαπανών της Αρμενίας. «Πρέπει να είμαστε ανά πάσα στιγμή έτοιμοι να απελευθερώσουμε τα κατεχόμενα εδάφη με στρατιωτικά μέσα», τόνισε.
Ενας ολομέτωπος πόλεμος είναι απίθανο να ξεσπάσει στο προσεχές μέλλον, επισημαίνει ο Εκόνομιστ. Σύμφωνα με έκθεση του ιδρύματος International Crisis Group, που εδρεύει στις Βρυξέλλες, η πιο επικίνδυνη στιγμή θα είναι ενδεχομένως το 2012. Τα εισοδήματα του Αζερμπαϊτζάν από το πετρέλαιο, που σήμερα φτάνουν τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο, αναμένεται ότι τη χρονιά εκείνη θα αρχίσουν να μειώνονται. Και η κυβέρνηση του Αλίεφ ενδέχεται να αισθανθεί ότι η στρατιωτική της υπεροχή έναντι της Αρμενίας θα βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της.
Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ βρίσκεται σε μια στρατηγική περιοχή, καθώς περιβάλλεται από τη Γεωργία, τη Ρωσία, το Ιράν και την Τουρκία. Ο αγωγός Μπακού-Τμπίλισι-Τσεϊχάν περνά κοντά στη γραμμή κατάπαυσης του πυρός. Μια απλή σπίθα είναι αρκετή για να ξεφύγει η κατάσταση από τον έλεγχο. Οπως έλεγε ο Αντον Τσέχοφ, αν ένα όπλο είναι κρεμασμένο στον τοίχο στην πρώτη σκηνή, είναι βέβαιο ότι μέχρι να τελειώσει το έργο θα έχει εκπυρσοκροτήσει.
Λίγο πιο βόρεια υπάρχει και μια δεύτερη εστία έντασης, που κατά παράδοξο τρόπο συνδέεται με τις εξελίξεις στα Βαλκάνια. Στην περίπτωση που το Κόσοβο κηρύξει την ανεξαρτησία του, υπάρχει κίνδυνος να ακολουθήσουν και δύο θύλακες στη Γεωργία. Οπως δήλωσε ο πρόεδρος Πούτιν: «Αν δοθεί ανεξαρτησία στο Κόσοβο, γιατί να μη γίνει το ίδιο με την Αμπχαζία και τη Νότια Οσετία;»
Οι θύλακες αυτοί έχουν ουσιαστικά αποσχιστεί από τη Γεωργία από τις αρχές της δεκαετίας του '90, αλλά καμιά χώρα δεν έχει αναγνωρίσει την ανεξαρτησία τους. Μαζί με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και την Υπερδνειστερία, που αποσχίστηκε από τον Μόλδοβα, αυτές οι τέσσερις «παγωμένες συγκρούσεις» αποτελούν την κληρονομιά της διάλυσης της Σοβιετικής Ενωσης.
«Οι κανόνες που ισχύουν για το Κόσοβο θα ισχύσουν και για τη Νότια Οσετία», τονίζει ο υφυπουργός Εξωτερικών της τελευταίας Αλαν Πλίεφ. Αλλά η κατάσταση είναι διαφορετική σε κάθε χώρα. Το Κόσοβο έχει 2 εκατομμύρια κατοίκους, το 90% των οποίων είναι Αλβανοί. Η Αμπχαζία έχει μόνο 200.000 κατοίκους, από τους οποίους Αμπχάζιοι δεν είναι πάνω από 45%. Οι υπόλοιποι είναι Αρμένιοι, Ρώσοι και Γεωργιανοί. Πάνω από 200.000 Γεωργιανοί από την Αμπχαζία είναι πρόσφυγες στη Γεωργία: η τελευταία έχει κατηγορήσει τους Αμπχάζιους για εθνοκάθαρση. Η Ρωσία στηρίζει τους Αμπχάζιους και τους Νότιους Οσετούς με χρήματα, όπλα και διαβατήρια. Αλλά δύσκολα θα αναγνωρίσει την ανεξαρτησία τους, ακόμη κι αν αναγνωριστεί η ανεξαρτησία του Κοσόβου. Γιατί αυτό θα ενθάρρυνε κάποια τμήματα της Ρωσίας που θέλουν κι αυτά την ανεξαρτησία τους.
Παρά ταύτα, οι Γεωργιανοί είναι ανήσυχοι. «Αυτό που μας ανησυχεί δεν είναι το Κόσοβο», δήλωσε πρόσφατα ο Νταβίντ Μπακράτζε, υπουργός αρμόδιος για την επίλυση συγκρούσεων, «αλλά η κατάχρηση της περίπτωσης του Κοσόβου».
Πηγή: The Economist, ΑΠΕ-ΜΠΕ
