Της Μάρως Βακαλοπούλου
[email protected]
Δύο συμφωνίες που υπεγράφησαν από την Τουρκία και τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση στη Λιβύη για τα θαλάσσια σύνορα και τη στρατιωτική συνεργασία έχουν εξαγριώσει τους περιφερειακούς γείτονες και έχουν κλιμακώσει την ένταση στη Μεσόγειο. Η Άγκυρα φαίνεται διατεθειμένη να σχοινοβατήσει μέχρι τελικής πτώσεως πέριξ της Κύπρου, καθώς θεωρεί ότι οι φυσικοί πόροι του νησιού και η στρατηγική του θέση είναι κρίσιμης σημασίας για την αντιμετώπιση των αντιπάλων της και την εξασφάλιση των συμφερόντων της στην περιοχή. Σε αντίθεσή με τους προκατόχους του, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αισθάνεται προφανως ότι είναι εξουσιοδοτημένος να επιδιώξει μονομερώς τα συμφέροντα της Τουρκίας, έστω και αν το τίμημα είναι η περιφερειακή απομόνωση.
Η χρονική συγκυρία των συμφωνιών Τουρκίας - Λιβύης δεν είναι ασφαλώς τυχαία. Πραγματοποιούνται σε μία περίοδο που ο πρωθυπουργός της αναγνωρισμένης από τον ΟΗΕ Κυβέρνησης Εθνικής Συμμαχίας της Λιβύης (GNA) και σύμμαχος της Τουρκίας, ο Φαγέζ αλ Σάραζ, χρειάζεται όντως στήριξη για να αντεπεξέλθει στην οκτάμηνη επίθεση στην Τρίπολη από τις ανατολικές δυνάμεις του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ - οποίος στηρίζεται από την Αίγυπτο, τη Ρωσία και τα Εμιράτα. Σύμφωνα με την Άγκυρα, η στρατιωτική συμφωνία «θα συμβάλει στη βελτίωση της ασφάλειας». Μένουν βέβαια να γίνουν γνωστές οι λεπτομέρειες του μνημονίου για τις θαλάσσιες ζώνες.
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας χαρακτήρισε κάθε συζήτηση για καθορισμό τουρκικής αποκλειστικής ζώνης μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης «τελείως αδόκιμη». «Μια τέτοια προσπάθεια είναι παντελώς αγεωγράφητη, γιατί αντιβαίνει κάτι το οποίο ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει, ότι ανάμεσα στις δυο χώρες υπάρχει ο μεγάλος όγκος της Κρήτης», τόνισε. Έντονη υπήρξε επίσης η αντίδραση της Κύπρου, η οποία χαρακτήρισε το μνημόνιο «παράνομο».
Επίσης, σε επιστολή του Τούρκου Μονίμου Αντιπροσώπου στον ΟΗΕ, Φεριντούν Σινιρλίογλου, για τις θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκία προβάλλει τις πάγιες θέσεις της για το ζήτημα της οριοθέτησης ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, ισχυριζόμενη ότι διαθέτει θαλάσσια σύνορα στην Ανατολική Μεσόγειο με την Αίγυπτο, παραβλέποντας τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας, την οποία δεν αναγνωρίζει.
Κάνει ακόμη λόγο για νομικά και κυριαρχικά δικαιώματα στις θαλάσσιες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου που βρίσκονται δυτικά του μεσημβρινού 32 ° 16’18 “E, ενώ απορρίπτει τον χάρτη με συντεταγμένες που κατέθεσε η κυπριακή κυβέρνηση στις 25 Απριλίου 2019 και τονίζει ότι η οριοθέτηση με το «δυτικό τμήμα της ελληνοκυπριακής Διοίκησης», όπως αποκαλεί την Κυπριακή Δημοκρατία, θα ήταν δυνατή μόνο μετά από μια συνολική πολιτική διευθέτηση του Κυπριακού.
Η ένταση για τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Κύπρου έχει φτάσει στο ζενίθ της τους τελευταίους μήνες με τις τουρκικές επιχειρήσεις γεώτρησης στην ανατολική Μεσόγειο και της κατηγορίες της Άγκυρας περί «μπούλινγκ» εκ μέρους της Κύπρου και της Ε.Ε., λόγω των οικονομικών κυρώσεων για τις παράνομες ενέργειες στην ΑΟΖ της Κύπρου.
Η προκλητική πολιτική της Άγκυρας πηγάζει εν μέρει από τις ανησυχίες της για τους ανταγωνιστές της στην Ανατολική Μεσόγειο, κάποιους παλιούς (Ελλάδα και Κύπρο) και κάποιους νέους (Ισραήλ και Αίγυπτος). Ο Ερντογάν πιστεύει ότι μπορεί να υπονομεύσει αυτόν τον υποτιθέμενο «αντιτουρκικό άξονα» δημιουργώντας προκλήσεις στις θαλάσσιες ζώνες γύρω από τον πιο αδύναμο κρίκο, την Κύπρο, ενώ παράλληλα συνεχίζει την πιο επιθετική εξωτερική πολιτική του στην περιοχή, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την επιχείρηση στη Συρία.
Δεδομένων των ψυχρών ή και εχθρικών σχέσεών της με αυτά τα κράτη και την Κύπρο, η Άγκυρα ανησυχεί για τις στρατηγικές συνεργασίες των τελευταίων ετών, περιλαμβανομένων των κοινών διπλωματικών, ενεργειακών και στρατιωτικών πρωτοβουλιών. Ακόμα και ένας παίκτης του Περσικού Κόλπου, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, συμμετέχει σε ορισμένες από τις πρωτοβουλίες αυτές, λόγω της υποστήριξης του Ερντογάν στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, επισημαίνει στη «Washington Post» ο Σόνερ Καγκαπτάι, διευθυντής του τουρκικού προγράμματος στο Washington Institute.
Απέναντι σε αυτό το αναδυόμενο μπλοκ και χωρίς συμμάχους στην περιοχή, η Τουρκία πιθανότατα θα συνεχίσει να διεκδικεί μονομερώς στην Ανατολική Μεσόγειο, προκειμένου αφενός να υπερασπιστεί τα ενεργειακά της συμφέροντα και αφετέρου την ασφάλειά της, έστω και αν η στάση της αυτή επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τις σχέσεις της με την Ουάσιγκτον.
