Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
ΑΠΕ-ΜΠΕ
Ο Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλος
Ο καθηγητής Ραγκουράμ Ράγιαν (Raghuram Rajan), πρώην διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας, από το 2013 έως και το 2016, συγγραφέας επίσης του βιβλίου «Ο Τρίτος Πυλώνας», είναι κατηγορηματικός: «Ο λαϊκισμός, μας λέει, θα πρέπει να αφυπνίσει τις φιλελεύθερες κυβερνήσεις και τους φιλελεύθερους πολιτικούς και να τους κάνει να καταλάβουν ότι η εμμονή τους να στηρίζουν συντεχνιακές δομές και μονοπωλιακές καταστάσεις θα καταλήξει εις βάρος τους».
Το σημερινό και σοβαρό πρόβλημα της παγκόσμιας οικονομίας δεν είναι οι συχνότητες που έχουν δημιουργηθεί, αλλά η μη καταπολέμηση των αιτίων που τις προκαλούν και τις αναπαράγουν. Και από αυτήν την οπτική γωνία, μια βασική αιτία είναι η συγκέντρωση οικονομικής εξουσίας και πολιτικής επιρροής σε λίγες παγκόσμιες επιχειρήσεις, που είναι και οι πραγματικοί προμηθευτές της παγκοσμιοποίησης».
Από την πλευρά της, η πρώην πρέσβειρα των ΗΠΑ στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) Κάρεν Κόρνμπλου (Karen Kornhluh), ειδική σε θέματα ψηφιακής πολιτικής, μας τονίζει ότι «οι ανισότητες οφείλονται εν μέρει και στη χαμένη υπόσχεση του Διαδικτύου». Κατά την άποψή της, στην Κίνα οι Αρχές εκμεταλλεύονται τη δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης για να τελειοποιήσουν ένα Οργουελιανό σύστημα on line και πραγματικής επιτήρησης για να παρακολουθούν κάθε κίνηση ίων πολιτών.
Στη Μιανμάρ, ένας απεσταλμένος του ΟΗΕ διαπίστωσε ότι το Facebook είχε συμβάλει στην εξάπλωση ρητορικής του μίσους, συμβάλλοντας στην εθνοκάθαρση των μουσουλμάνων Rohingya. Σε μια εποχή όπου το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού συνδέεται με το Διαδίκτυο, είναι δύσκολο να ξεφύγουμε από το συμπέρασμα ότι η τεχνολογία που υποσχέθηκε να δώσει ισχύ στους αδύναμους έχει καταλήξει επίσης να βλάπτει τους ίδιους τους ανθρώπους που έπρεπε να βοηθήσει.
Η ανοικτότητα επέτρεψε στο Διαδίκτυο να καταστεί ένα παγκόσμιο δίκτυο που ενθάρρυνε την καινοτομία και ενίσχυε επιχειρηματίες, καταναλωτές και πολιτικούς νεωτεριστές. Αλλά στην πορεία χάθηκε μέρος αυτής του της ανοικτότητας και μέσα του ρίζωσαν σκοτεινές δυνάμεις, επικίνδυνες για τη δημοκρατία και τις θετικές πλευρές της ανοικτής οικονομίας.
Σήμερα, μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας έχουν φτάσει να κυριαρχούν στην ηλεκτρονική εμπειρία, συλλέγοντας συνεχώς τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών, συχνά χωρίς εκείνοι να το γνωρίζουν και τα τροφοδοτούν μέσω ιδιόκτητων αλγορίθμων, για να οργανώνουν αποτελέσματα αναζήτησης, συστάσεις και ειδήσεις.
Οι προπαγανδιστές και οι εξτρεμιστές που επιθυμούν να αποκρύψουν την ταυτότητά τους χρηματοδοτούν στοχευμένες διαφημίσεις και μπορούν να δημιουργήσουν στρατούς [διαδικτυακών] ρομπότ (bots) στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να προωθήσουν παραπλανητικά ή καταφανώς ψευδή περιεχόμενα, αποστερώντας έτσι τους πολίτες από μια βασική κατανόηση της πραγματικότητας.
Είναι σαφές ότι έχει έλθει στο προσκήνιο ένα σοβαρότατο πρόβλημα, το οποίο κατά τη γνώμη μας βρίσκεται μόνον στην αρχή του. Διότι πέρα από τις άυλες και ηθικο-πολιτικές επιδράσεις του Διαδικτύου στην παγκόσμια καθημερινή ζωή, τεράστιος είναι ο ρόλος του και στη διεθνή παραγωγή πλούτου. Υπό αυτή την έννοια, το Διαδίκτυο και γενικότερα η ψηφιακή οικονομία είναι νόμισμα με δυο όψεις. Από τη μια πλευρά προωθούν νέες παραγωγικές δραστηριότητες και ελευθερία του επιχειρείν.
Παράλληλα όμως συμβάλλουν και στην ανάπτυξη αυταρχικών καθεστώτων και τη διάδοση εγκληματικών ιδεολογιών. Προωθούν επίσης νέες και μη ανταγωνιστικές ενίοτε μορφής κεφαλαιακής συσσώρευσης, οι οποίες έχουν ήδη προσλάβει διαστάσεις. Όταν μια εταιρεία όπως η Amazon του Τζεφ Μπέζος, ξεκίνησε το 1993 με ετήσιο τζίρο 36 εκατ. δολάρια και σήμερα, 26 χρόνια μετά, οδεύει προς τα 320 δισ. δολάρια, αυτό κάτι λέει. Με τον Μπέζος αυτάρεσκα να δηλώνει ότι έως το 2025 θα έχει γίνει ο μεγαλύτερος λιανέμπορος στον κόσμο και θα πουλάει παν το επιστημόνων.
Τις ίδιες φιλοδοξίες όμως έχει και ο Κινέζος Ren Zhangjei (Ρεν Ζενκζάι), ιδρυτής του κολοσσού Huawei, ο οποίος χωρίς περιστροφές δηλώνει ότι «θέλει να αλλάξει την παγκόσμια ιστορία». Ναι, καλά το διαβάσατε! Μιλώντας στο γαλλικό περιοδικό «Λε Πουέν» (Le Point) ο ιδρυτής της Huawei, που σήμερα είναι και ο επικεφαλής της, είπε μεταξύ άλλων: «Φιλοδοξία μας στον Όμιλο που διευθύνω είναι να βρεθούμε στην κορυφή της παγκόσμιας πυραμίδας. Θέλουμε στην ιστορία που σήμερα ξεκίνησε να γράφετε, η Κίνα και οι επιχειρήσεις της να είναι μαζί με Αμερικανούς και Ευρωπαίους στις πρώτες θέσεις του παγκόσμιου γίγνεσθαι. Κατά συνέπεια όσο πιο πολύ μας επιτίθεται ο Τραμπ, τόσο καλό μας κάνει. Διότι μας δείχνει ότι υπάρχουμε ως υπολογίσιμη δύναμη και αυτό χαλυβδώνει τη θέλησή μας να πετύχουμε… Ο παγκόσμιος πλούτος ξαναμοιράζεται και είναι θεμιτό να θέλουμε και εμείς ένα κομμάτι του».
Μέσα, λοιπόν, σε αυτό το πρωτόγνωρο τοπίο, όσοι πιστεύουν ότι μπορεί στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και της 5G να αναβιώνει η παλαιά τάξη πραγμάτων, καλά θα κάνουν να ανοίξουν τα μάτια τους...
Σημαντικές και σοβαρές θα είναι για την Ευρώπη οι επιπτώσεις του νέου διεθνούς καταμερισμού της εργασίας και των απαιτήσεων των αναδυόμενων χωρών για μεγαλύτερη συμμετοχή στον διεθνή πλούτο.
