Της Βάσως Μιχοπούλου
Πιστοί για μια ακόμη φορά στο ραντεβού τους με τη νέα γενιά επιστημόνων, κορυφαίοι ερευνητές της επιστήμης των υπολογιστών και των μαθηματικών έδωσαν το «παρών» το απόγευμα της Κυριακής στη γερμανική πόλη Χαϊδελβέργη, στο πλαίσιο του 7ου Heidelberg Laureates Forum (https://www.heidelberg-laureate-forum.org/), της ετήσιας «πνευματικής ανταλλαγής»- θεσμού μεταξύ διαφορετικών γενεών επιστημόνων από όλο τον κόσμο.
Από το 2013 μέχρι σήμερα, κάθε Σεπτέμβριο και για μια ολόκληρη βδομάδα, η γραφική γερμανική πόλη «πολιορκείται» από νέους ερευνητές κάθε εθνικότητας που καταφθάνουν εκεί από κάθε γωνιά του πλανήτη για να γνωρίσουν από κοντά τους δικούς τους «ηγέτες» της επιστήμης.
Αυτοί δεν είναι άλλοι από λαμπρούς μαθηματικούς και επιστήμονες υπολογιστών βραβευμένους με «Abel Prize», «Fields Medal», «Nevanlinna Prize» και «ACM A.M. Turing Award», βραβεία αντίστοιχα του Νομπέλ μαθηματικών και πληροφορικής. Στόχος του HLF είναι να δημιουργήσει μια ζωντανή πλατφόρμα επιστημονικής αλληλεπίδρασης, μέσα σε μια χαλαρή ατμόσφαιρα, ένα φόρουμ έμπνευσης και ευκαιριών, αλλά και ανταλλαγής ιδεών και εμπειριών μεταξύ των βραβευμένων “εγκεφάλων” των μαθηματικών και της επιστήμης των υπολογιστών και των πολλά υποσχόμενων «φωτεινών» μυαλών της νέας γενιάς.
CHRISTIAN FLEMMING/CHRISTIAN FLEMMING
Όπως κάθε χρόνο, συνολικά 200 νεαροί επιστήμονες, 100 από τον τομέα της πληροφορικής και 100 από το πεδίο των μαθηματικών, από περισσότερες από 50 χώρες, οι οποίοι επιλέγονται από ειδική επιτροπή του ιδρύματος που υποστηρίζει το Heidelberg Laureates Forum, θα έχουν την ευκαιρία να συναντήσουν 25 κατόχους των παραπάνω βραβείων και για ένα πενθήμερο (22-27 Σεπτεμβρίου), να παρακολουθήσουν μοναδικές διαλέξεις, να συμμετάσχουν μέσω ποικίλων δραστηριοτήτων ενεργά στον επιστημονικό διάλογο, και γιατί όχι, να εντυπωσιάσουν τους πρεσβύτερους. Να σημειωθεί πως από την εποχή έναρξης του θεσμού μέχρι σήμερα περισσότεροι από 250 βραβευμένοι επιστήμονες με τα διεθνή βραβεία «Abel Prize», «Fields Medal», «Nevanlinna Prize» και «ACM A.M. Turing Award» έχουν αποδεχτεί με χαρά την πρόσκληση να συναντήσουν την επόμενη γενιά των κορυφαίων ερευνητών.
Μια πνευματική ανταλλαγή στην πόλη των ιδεών
Η διοργάνωση του Heidelberg Laureates Forum (HLF) είναι το αποτέλεσμα μιας κοινής πρωτοβουλίας του Heidelberg Institute for Theoretical Studies, HITS (Ινστιτούτου Θεωρητικών Σπουδών της Χαϊδελβέργης) και του Klaus Tschira Stiftung (KTS). Τα δύο ιδρύματα ιδρύθηκαν με πρωτοβουλία του Γερμανού φυσικού Klaus Tschira (1940 - 2015), αποκαλούμενου και ως “τιτάνα του software”, δημιουργού της εταιρείας SAP, του μεγαλύτερου παραγωγού λογισμικού διαχείρισης επιχείρησης παγκοσμίως. Ο ίδιος, ως υποστηρικτής του αντίστοιχου ετήσιου θεσμού Lindau Nobel Laureate Meetings για Νομπελίστες Φυσικής, Χημείας και Ιατρικής, που πραγματοποιείται στην Βαυαρική πόλη Lindau εδώ και πολλά χρόνια, εμπνεύστηκε την ιδέα για τη δημιουργία ενός αντίστοιχου φόρουμ για τους δύο κρίσιμους επιστημονικούς κλάδους των μαθηματικών και της επιστήμης των υπολογιστών.
CHRISTIAN FLEMMING/CHRISTIAN FLEMMING
Η ιδέα συζητήθηκε αρχικά στα τέλη του 2011 από εκπροσώπους του “Mathematisches Forschungszentrum Oberwolfach” και του “Schloss Dagstuhl – Leibniz Center for Informatics”, αλλά και από επιστήμονες και κατόπιν υποβλήθηκε ως επίσημη πρόταση στους οργανισμούς που απονέμουν τα βραβεία, δηλαδή στην Norwegian Academy of Science and Letters που απονέμει το “Abel Prize”, στην International Mathematical Union που δίνει το “Fields Medal” και στην Association for Computing Machinery που απονέμει στο “ACM Turing Award”.
Στις 22 Μαΐου του 2012 υπογράφηκε στο Όσλο η επίσημη συμφωνία μεταξύ των διοργανωτών και των φορέων ανάθεσης, με την ευκαιρία της 10ης τελετής απονομής του “Abel Prize” και τον Μάιο του 2013 ιδρύθηκε επίσημα το Ίδρυμα Heidelberg Laureates Forum ως υποστηρικτής του αντίστοιχου ετήσιου θεσμού στη Χαϊδελβέργη, ο οποίος, με τα μέχρι τώρα δεδομένα, θα πραγματοποιείται μέχρι το 2022. Στις 18 Σεπτεμβρίου του 2013 ξεκίνησε η πρώτη συνάντηση 30 κορυφαίων επιστημόνων με νέους ερευνητές από όλο τον κόσμο. Σήμερα, το Heidelberg Laureates Forum υποστηρίζεται από ένα παγκόσμιο επιστημονικό δίκτυο ιδρυμάτων-εταίρων, το οποίο περιλαμβάνει ακαδημίες επιστημών, υπουργεία, πανεπιστημιακές σχολές και τμήματα, ερευνητικούς οργανισμούς, ιδρύματα, εταιρείες, διεθνείς οργανώσεις.
CHRISTIAN FLEMMING/CHRISTIAN FLEMMING
Ανάμεσά στους υποστηρικτές συμπεριλαμβάνεται και το Εργαστήριο Βιοπληροφορικής και Ανθρώπινης Ηλεκτροφυσιολογίας (Bihelab) του Ιονίου Πανεπιστημίου, που είναι το μοναδικό ελληνικό ερευνητικό εργαστήριο- ακαδημαϊκός συνεργάτης (academic partner) του Heidelberg Laureates Forum (HLF). Το Bihelab χρηματοδοτεί τη συμμετοχή περιορισμένου αριθμού Ελλήνων νέων ερευνητών από το χώρο των μαθηματικών και της πληροφορικής από όλα τα ερευνητικά ιδρύματα της χώρας, οι οποίοι επιλέγονται βάσει της καθορισμένης διαδικασίας από το γερμανικό ίδρυμα HLF κατόπιν της σχετικής προκήρυξης.
Η κλιματική κρίση στο επίκεντρο
Οι συμμετέχοντες στο φόρουμ καλούνται φέτος να απαντήσουν σε ανοικτά ερωτήματα αναφορικά με το «καυτό» κεντρικό θέμα συζήτησης που αφορά την κλιματική κρίση και τις δράσεις αντιμετώπισής της (“Climate crisis: facts and actions. The science of climate change and what we can do to tackle the problem”). Κατά τη διάρκεια της συζήτησης οι παρευρισκόμενοι θα ενημερωθούν για την κατασκευή και αποδοτικότητα μαθηματικών μοντέλων που μπορούν να ερμηνεύουν το κλίμα του παρελθόντος και του παρόντος και να προβλέπουν τις κλιματικές αλλαγές του μέλλοντος.
Παράλληλα θα διερευνηθεί η δυνατότητα επιτάχυνσης της ερευνητικής δραστηριότητας για το κλίμα, καθώς βασική διαπίστωση είναι πως η σχετική έρευνα κινείται πολύ αργά αναλογικά με το μέγεθος του προβλήματος. Εμπειρογνώμονες επίσης από ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, αλλά και από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC ) θα παρουσιάσουν την κλιματική κρίση από ιστορική και κοινωνικοπολιτική πλευρά, ενώ θα εκθέσουν επιστημονικά ευρήματα σχετικά με την επίδραση της αλλαγής του κλίματος στην ανθρώπινη ψυχολογία, με βάση την εξελικτική βιολογία. Βαρύτητα θα δοθεί και στην επικοινωνία της κλιματικής κρίσης, καθώς στοιχεία από τις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο δείχνουν ότι η αντίληψη του φαινομένου από το κοινό είναι μεγαλύτερη από ό, τι συνήθως τα ΜΜΕ υποθέτουν.
BERNHARD KREUTZER
Τέλος, οι επιστημονικές δημοσιεύσεις και η ανοικτή πρόσβαση (open access), αλλά και η φυλετική ανισορροπία στην ποσόστωση που παρατηρείται μεταξύ των δύο φύλων στο χώρο της επιστήμης, θα απασχολήσουν επίσης τη συζήτηση κατά τη διάρκειά του φόρουμ.
Το φετινό πρόγραμμα περιλαμβάνει ακόμη αρκετές βραβεύσεις, πολλά παράλληλα workshops, στα οποία νέοι ερευνητές μπορούν να παρουσιάσουν τις ερευνητικές τους δραστηριότητες, καθώς και μια πρωτότυπη έκθεση με τίτλο: «La La Lab – the Mathematics of Music» που παρουσιάζει με πρωτότυπο τρόπο την συναρπαστική σχέση των μαθηματικών με τη μουσική (https://imaginary.org/event/la-la-lab-the-mathematics-of-music-at-mains-in-heidelberg).
Ανάμεσα στους «σοφούς» της Χαϊδελβέργης σταθερά και ένας Έλληνας
Ανάμεσα στους 25 «σοφούς» που συμμετέχουν στο φόρουμ συγκαταλέγεται ένας εκ των κορυφαίων Ελλήνων επιστημόνων παγκοσμίως στον τομέα της πληροφορικής, ο Καθηγητής Ιωσήφ Σηφάκης. Ο ερευνητής τιμήθηκε το 2007 με το «ACM Turing Award» για την εργασία του στον έλεγχο μοντέλων, μιας μεθόδου τυπικής επαλήθευσης πληροφοριακών συστημάτων. Είναι η 7η φορά που ο Έλληνας επιστήμονας συμμετέχει σε αυτή την υψηλού κύρους διεθνή επιστημονική εκδήλωση. Η φετινή διάλεξή του που έχει τίτλο: “Can we Trust Autonomous systems? Boundaries and Risks” θα επικεντρωθεί στα αυτόνομα συστήματα.
Εκτός του καθηγητή Σηφάκη στη λίστα των κορυφαίων ομιλητών που μετέχουν στη φετινή διοργάνωση βρίσκονται ο πρωτοπόρος της Τεχνητής Νοημοσύνης Yoshua Bengio και o πολιτογραφημένος Βρετανός, Ιρανο-Κούρδος Caucher Birkar από το πανεπιστήμιο του Cambridge. Ο δεύτερος απέσπασε μεν το βραβείο Fields το 2018, αλλά απέκτησε φήμη τόσο από το συμβολισμό της πορείας της ζωής του, που ξεκίνησε από ένα κουρδικό χωριό στο βόρειο Ιράν και έφτασε στην υψηλότερη διάκριση, όσο και από την κλοπή του βραβείου του από αγνώστους λίγα λεπτά μετά την τελετή βράβευσης.
Σημαντική είναι επίσης και η παρουσία ενός εκ των «πατέρων» του Διαδικτύου, του Vinton Cerf, αλλά και του πρωτοπόρου της κρυπτογράφησης Martin Hellman. Παρών και ο πολυπράγμων καθηγητής του πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, Shwetak Patel, ο οποίος έχει διακριθεί για τις καινοτόμες ιδέες και υλοποιήσεις του στον τομέα των τεχνολογιών ιατρικής και υγείας, οι οποίες απέσπασαν την προσοχή της Google, αλλά και ο αυστριακός Martin Hairer από το Πανεπιστήμιο Γουόργουικ της Μεγάλης Βρετανίας, του οποίου η κύρια συνεισφορά στις στοχαστικές μερικές διαφορικές εξισώσεις, άνοιξε το δρόμο για τη επίλυση μαθηματικών προβλημάτων που μέχρι πρότινος θεωρούνταν άλυτα. Επίτιμος προσκεκλημένος ομιλητής από τον θεσμό Lindau Nobel Laureate Meetings είναι φέτος ο Νορβηγός Νομπελίστας Edvard Moser, ο οποίος μαζί με τη σύζυγό του May-Britt Moser και τον John O’ Keefe απέσπασαν το Νόμπελ Ιατρικής το 2014 για την έρευνά τους σχετικά με τα εγκεφαλικά κύτταρα που αποτελούν το σύστημα εντοπισμού της θέσης μας δηλ. το GPS του εγκεφάλου μας.
ANNETTE_MUECK_FOTOGRAFIE
Και λίγα λόγια για τα διεθνή βραβεία Για τα μαθηματικά και την πληροφορική δεν έχουν θεσπιστεί βραβεία Νόμπελ, ωστόσο υπάρχουν άλλα διεθνή βραβεία που τιμούν τα εξαιρετικά επιτεύγματα των επιστημόνων των συγκεκριμένων πεδίων. Αυτά είναι το Medal Fields και το βραβείο Abel για τα μαθηματικά, το βραβείο Turing για την επιστήμη των υπολογιστών και το βραβείο Rolf Nevalinna που έχει θεσπιστεί για τα αλληλεπικαλυπτόμενα μαθηματικά με την πληροφορική.
Το Βραβείο Τούρινγκ είναι ένα ετήσιο επιστημονικό βραβείο που από το 1966 απονέμεται από τον διεθνή Σύλλογο Μηχανημάτων Υπολογισμού («Association for Computing Machinery», ACM) των ΗΠΑ, σε ένα «άτομο επιλεγμένο για την τεχνικής φύσης συνεισφορά του στην κοινότητα του υπολογισμού». Θεωρείται η υψηλότερη διάκριση στους σχετικούς ακαδημαϊκούς χώρους, για αυτό και αποκαλείται «Βραβείο Νόμπελ της Πληροφορικής». Οφείλει το όνομά του στον μαθηματικό Άλαν Τούρινγκ, του αποκαλούμενου «πατέρα της πληροφορικής και της τεχνητής νοημοσύνης» και από το 2007 μέχρι σήμερα συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 250.000 δολαρίων που χορηγείται από τις εταιρείες Google και Intel.
Το Μετάλλιο Φιλντς (Fields Medal), που επισήμως είναι γνωστό ως “Διεθνές Μετάλλιο για Εξαιρετικές Ανακαλύψεις στα Μαθηματικά” ( International Medal for Outstanding Discoveries in Mathematics) απονέμεται σε δύο, τρεις ή τέσσερις μαθηματικούς κάτω των 40 ετών σε κάθε διεθνές συνέδριο της Διεθνούς Μαθηματικής Ένωσης (IMU), το οποίο διεξάγεται ανά τετραετία. Το όνομα του βραβείου οφείλεται στον Καναδό μαθηματικό Τζον Τσάρλς Φιλντς, ο οποίος το θέσπισε το 1936, σχεδίασε το μετάλλιο και χορήγησε το συνοδευτικό χρηματικό ποσό των 15.000 δολαρίων Καναδά. Το Μετάλλιο Φιλντς θεωρείται από πολλούς ως η σπουδαιότερη διάκριση που μπορεί να λάβει ένας μαθηματικός.
Το Βραβείο Άμπελ είναι διεθνές βραβείο που απονέμεται από τον Βασιλιά της Νορβηγίας κάθε χρόνο σε έναν ή περισσότερους εξαίρετους μαθηματικούς. Φέρει το όνομα του Νορβηγού μαθηματικού Νιλς Χένρικ Άμπελ (1802–1829). Συχνά περιγράφεται σαν "το Νομπέλ των Μαθηματικών" και αποτελεί ένα από τα πιο πολύτιμα βραβεία στον χώρο των μαθηματικών. Συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 6 εκατ. Νορβηγικών κορόνων (περίπου 740.000 ευρώ).
Το Βραβείο Rolf Nevanlinna, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Φιλανδού μαθηματικού Rolf Nevanlinna, πρύτανη του πανεπιστημίου του Ελσίνκι, από το 1983 απονέμεται μία φορά κάθε τέσσερα χρόνια στο Διεθνές Συνέδριο Μαθηματικών, για εξαιρετική συνεισφορά στις μαθηματικές πτυχές της πληροφορικής επιστήμης. (Πηγή: Wikipedia)
Περισσότερες πληροφορίες για το φόρουμ: https://www.heidelberg-laureate-forum.org/
Picture credits: @Heidelberg Laureate Forum Foundation
