Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Το νέο έργο της Μαρίας Γοργία παρουσιάζεται στον Χώρο «Αμάλγαμα» [Μενάνδρου 47, 5ος όροφος, Αθήνα]. Η παράσταση «Κι αν καταβροχθίζαμε ο ένας τον άλλον;», φέρνει στο προσκήνιο το πλέον αγαπημένο θέμα της χορογράφου, τον ίδιο τον έρωτα.
Μιλήσαμε μαζί της.
Θα θέλατε να μας συστήσετε το νέο σας έργο;
«Το νέο έργο μιλάει για το αγαπημένο μου θέμα, τον έρωτα. Αναφέρεται κυρίως στη “φυσιολογία” του έρωτα, στην πάλη των φύλων, η οποία πηγάζει από την ανισότητά τους ως αποτέλεσμα της πατριαρχίας, ή από τον εγωκεντρικό τρόπο ανατροφής του ατόμου στη δυτική, νεοφιλεύθερη κοινωνία του 20ού και 21ου αιώνα -η ανατροφή και ο εγωκεντρισμός δεν έχουν φύλο βέβαια, ή τη σχέση του παιδιού με τους γονείς του από τα βρεφικά και πρώτα παιδικά χρόνια ή και άλλους λόγους...
Το αδιέξοδο των ερωτικών σχέσεων, η τάση για εξουσία ή καταδυνάστευση του άλλου, ή σχέση θύτη-θύματος, όλα συνυπάρχουν στον καμβά του έργου... Η πρωταρχική έμπνευση, βέβαια, προέρχεται από τα προσωπικά μου βιώματα, αν και στόχος μου ήταν -και νομίζω τον καταφέραμε, το έργο να αγγίζει και να μιλά για τα ζητήματα των διαπροσωπικών σχέσεων του σημερινού δυτικού ανθρώπου».
Τι διαπραγματεύεται στον πυρήνα του;
«Στον πυρήνα του, το έργο πραγματεύεται την ερωτική σχέση, το αδιέξοδο στο οποίο αυτή καταλήγει, μη μπορώντας να εκπληρώσει το όνειρο της απόλυτης ένωσης που επιθυμούν οι δύο ερωτευμένοι: “όνειρο της απόλυτης ένωσης, οι πάντες το θεωρούν ανέφικτο όμως εγώ επιμένω...”, μας λέει ο Ρόλαν Μπαρτ στο κεφάλαιο “Ένωση”, αποσπάσματα του οποίου χρησιμοποιώ στο έργο. Πραγματεύεται, όμως, και το πάθος, τη σχέση της σωματικότητας με το συναίσθημα, την αγωνία των ερωτευμένων, τη συγκρουσιακή σχέση, την αντιπαλότητα ανάμεσα στους ερωτευμένους, η οποία εμφανίζεται και ως πάλη του ενός ατόμου να ενσωματωθεί με το άλλο, ή πάλη του ενός ατόμου να καταδυναστεύσει το άλλο, ή ακόμα πιο γενικά την πάλη των ατόμων να συνυπάρξουν μαζί. Πίσω από όλα αυτά, βέβαια, κρύβεται η ομοιότητα της ερωτικής σχέσης με τη σχέση μητέρας-μωρού ή τροφού-μωρού.Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι αυτή η πρωταρχική σχέση επηρεάζει ασυνείδητα τον τρόπο που επιλέγουμε τους συντρόφους -ψάχνουμε είτε τους γονείς μας, είτε τα φαινομενικά αντίθετά τους- αλλά και το γεγονός ότι ασυνείδητα προσπαθούμε να ξυπνήσουμε παλαιά τραύματα μέσω των ερωτικών σχέσεών μας, ώστε αναβιώνοντάς τα ίσως να τα επηρεάσουμε, λύσουμε, καταλαγιάσουμε...». Συνδυάζετε μεταξύ άλλων, Χάινερ Μίλερ, Ρόλαν Μπαρτ, Γιάννη Ρίτσο, Ρίχαρντ Βάγνερ. Σε ποια βάση επιλέξατε αυτή την «ένωση»;
«Αρχικά, η πρώτη ιδέα για το έργο ήταν να χρησιμοποιηθεί μόνο το κουαρτέτο του Χάινερ Μίλερ. Καθώς σκεφτόμουν όμως το κουαρτέτο, σχεδόν αμέσως μου ήρθε στον νου η όπερα “Τριστάνος και Ιζόλδη” του Βάγκνερ, η οποία τόσο για μένα όσο κατά τη γενική θεώρηση, αποτελεί ένα από τα πλέον ερωτικά έργα που έχουν γραφτεί στην ιστορία της κλασσικής μουσικής. Κάποια σημεία του, κυρίως αυτά έχω εντάξει στο έργο -εισαγωγή, η τελική άρια “Liebestod”, το ντουέτο στη μέση του έργου-, είναι πάρα πολύ αγαπημένα. Αυτά, λοιπόν, συνυπάρχουν/συνδημιουργούν τις σκηνές που έχω φτιάξει θέλοντας να μιλήσω για τον ρομαντικό έρωτα και την εξιδανικευμένη μορφή του, που είναι γεμάτη πάθος και θετικά στοιχεία, όπως η αυτοθυσία για τον άλλο, και που υπερβαίνει τη ζωή πορευόμενος σε μία ένωση μέχρι και τον θάνατο. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα εξαιρετικής συνθετικής εφυίας λάιτ μοτίβ του Βάγκνερ δημιουργούν μία αίσθηση ενός πάθους, το οποίο κλιμακώνεται σταδιακά, κάθε τόσο παραμένει στοχευμένα αλύτρωτο, μέχρι που η ένταση συσσωρεύεται και μοιάζει να να “εκσπερματώνει” το συναίσθημα προς τον ουρανό.... Γι’ αυτό και εγώ ονομάζω κάποια σημεία αυτής της όπερας οργασμικά...
Το πλέον οργασμικό για μένα είναι η τελική άρια “Liebestod”. Εδώ, έβαλα τη στιχουργική από το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου “Σάρκινος Λόγος”. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό, λυρικό και πολύ δυνατό ποίημα, το οποίο μιλάει επίσης για μια “παγκόσμια ένωση” πέρα από τον θάνατο, την ένωση των δύο ερωτευμένων... Με παρόμοια έννοια μιλά για τον έρωτα και ο Εμπειρίκος –“πλήρης, ενιαία και αδιαίρετη ουσία, όχι μόνο του ατόμου, αλλά και της καθολικής υπάρξεως του κόσμου” / Σάββας Μιχαήλ “Πλους και Κατάπλους του Μεγάλου Ανατολικού”, Εκδόσεις Άγρα.
Όσον αφορά τα εξαιρετικά κείμενα του Ρολάν Μπαρτ , μου ήρθαν στο μυαλό έπειτα από δύο μήνες, αφότου ξεκίνησε η σύνθεση του έργου. Ο Μπαρτ είναι ο μαέστρος-ποιητής της σημειολογίας του λόγου και στα “αποσπάσματα του ερωτικού λόγου” αναλύει όλα τα στάδια της κατάστασης του φαινομένου του έρωτα. Επέλεξα, λοιπόν, κάποια σημεία από το έργο του θέλοντας να αναφερθώ σε κάποια από τα στάδια του φαινομένου αυτού. Η μοναδική, λεπτομερής ανάλυσή του και η ιδιαίτερη γραφή του συνδράμει και εμπλουτίζει σημαντικά τις σκηνές, που είχα σχεδιάσει να έχουν μία χιουμοριστική και αφηγηματική ατμόσφαιρα.
Από την άλλη μεριά έχουμε το κουαρτέτο, κείμενο που αποτέλεσε την αφετηρία της έμπνευσής μου. Είναι ένα πάρα πολύ δυνατό, καυστικό και πικρόχολο κείμενο που μέσα του φέρει το υπαρξιακό ζήτημα ζωής - θανάτου, συνεπώς και τη σχέση του έρωτα με τον θάνατο, αλλά και την πάλη των δύο φύλων και τον ρόλο της εξουσιαστικής συμπεριφοράς σε σχέση με την ερωτική επιθυμία. Ίσως είναι σημαντικό να αναφερθεί, ότι ενώ ο Χάινερ Μύλλερ εμπνεύστηκε το Κουαρτέτο από τις “Επικίνδυνες Σχέσεις” του Λακλό, βιβλίο που είναι γραμμένο δύο αιώνες πριν την εποχή που γράφει ο ίδιος και όπου η κοινωνική διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα είναι πολύ πιο μεγάλη, κατάφερε να μεταφέρει στα τέλη του 20ού αιώνα, αυτή τη συσσωρευμένη πληγή που μπορεί να φέρει μία γυναίκα από έναν άνδρα, και την “εμπόλεμη” κατάσταση που μπορεί να υπάρχει μεταξύ τους. Όλα τα παραπάνω, βεβαίως, συσχετίζονται και χρησιμοποιούνται με κεντρικό ερέθισμα τα δικά μου προσωπικά βιώματα, τα οποία αποτέλεσαν και τον άξονα της δημιουργίας της μη γραμμικής αφηγηματικής πορείας του έργου».
Λίγα λόγια για την απουσία θεατρικού σκηνικού στο έργο σας. «Από τα τέλη του 2014, έχω φύγει από τους θεατρικούς χώρους. Αρχικά, τα δύο πρώτα χρόνια έφτιαξα δύο έργα για τον χώρο “Μπαγκλαντές” -έναν πολύ ιδιαίτερο χώρο που είχαν πάρει τότε ο Βασίλης Νούλας ο Κώστας Κουτσολέλος και η Βάσω Καμαράτου, και τον οποίο νοίκιασα εγώ προς το τέλος του 2016-, το “Στην άκρη του βατήρα” -έργο που έκανε 62 παραστάσεις με πολύ μεγάλη επιτυχία, και το “Νηπιαγωγείο” -έργο που έκανε 53 παραστάσεις αν θυμάμαι σωστά, και εκτός της επιτυχίας ήταν, κατά την άποψή μου, ακόμα πιο avant guarde και από το “Στην άκρη του βατήρα” σε σχέση με το “σπάσιμο των ορίων θεατή-performer”. Και στα δύο έργα, όπως και στα επόμενα, αντλώ πολλά στοιχεία από τον χώρο, ο οποίος εννοείται πως χρησιμοποιείται ως site specific… Το 2017, βρήκα τον χώρο στη Μενάνδρου 47, έναν επίσης μη θεατρικό και ιδιαίτερο χώρο, που έγινε και ο Χώρος του “Αμάλγαμα”. Εδώ έχουν ανέβει μέχρι στιγμής το “Μονόπετρο του Πύργου”, το παλιότερο έργο “Tο στρώμα”, το “Aπό τι υποφέρετε; από Ύπαρξη” και το φετινό “Kι αν καταβροχθίζαμε ο ένας τον άλλον;”. Στον χώρο αυτό, μπαίνουν βέβαια πιο πολλά άτομα, 45 έως 50. Σε αυτούς λοιπόν τους μη θεατρικούς και πολύ λιτούς χώρους, η απόσταση με το κοινό είναι πολύ κοντινή, τίποτα δεν “κρύβεται”, τίποτα δεν ωραιοποιείται! Με ενδιέφερε και με ενδιαφέρει ακόμα πάρα πολύ αυτή η αισθητική και αυτή η εγγύτητα με το κοινό! Μου αρέσει, έτσι κι αλλιώς, να μπερδεύονται τα όρια μεταξύ πραγματικού και παραστασιακού ή το παραστασιακό να γίνεται όσο πιο πολύ μπορεί “πραγματικό”... Είναι σα να κάνω ένα ντοκιμαντέρ, μόνο που έχει το δικό μου σενάριο και χρονικά αποτελεί μια θεατρική σύνθεση σε site specific χώρο.
Πάνω σε αυτή τη βάση, επιλέγω συνήθως υλικά από τον ίδιο τον χώρο, ή υλικά από την καθημερινότητα, αλλά και κοστούμια που δεν είναι θεατρικά. Φέτος, για παράδειγμα, έχουμε τις καρέκλες των θεατών να πρωταγωνιστούν και κάποια σεντόνια που φέρουν διάφορους συμβολισμούς και συνδέονται φυσικά τόσο με την ερωτική πράξη όσο και με ένα συμβολικό πλοίο που επανέρχεται συνεχώς στο έργο σε διάφορες σκηνές ως πλοίο αγάπης, πλοίο υπό επισκευή σε ένα καρνάγιο, πλοίο που βουλιάζει σε φουρτούνα, διάφορα ψηλά σημεία όπου ανεβαίνουν οι ερωτευμένοι ώστε να παίξουν το “παιχνίδι του φιλιού” με τον σύντροφό τους και άλλα που, ίσως, ανακαλύψετε βλέποντας το έργο.Τα σεντόνια αναφέρονται ενίοτε στην ερωτική πράξη, άλλοτε σε πανιά πλοίου, σε σάβανα που σκεπάζουν τις μνήμες των παλιών εραστών, και σε διάφορους άλλους συμβολισμούς και αναφορές στην καθημερινότητα. Μία σκηνή, για παράδειγμα, αρκετά δυσνόητη, αφού έχει να κάνει με μία άλλη κουλτούρα, είναι εκείνη όπου βλέπουμε δύο γυναίκες να σκεπάζουν τους άνδρες και να κάνουν σεξ πάνω τους. Είναι η πρωταρχική έμπνευση που είχα για τα σεντόνια και είναι εμπνευσμένη από μια πληροφορία που μου μετέφερε ένας φίλος για τους πάρα πολύ συντηρητικούς Ραβίνους, οι οποίοι για να κάνουν έρωτα, ακόμα και με την ίδια τους τη γυναίκα, τη σκεπάζουν ολόκληρη με ένα ειδικό σεντόνι -έχει μία τρύπα στην περιοχή του πέους, και έτσι κάνουν σεξ...».
«Κι αν καταβροχθίζαμε ο ένας τον άλλον;» -λίγα λόγια σας για την επιλογή του συγκεκριμένου τίτλου; «Ο τίτλος είναι από το “Κουαρτέτο” του Μύλλερ. Η Μερτέιγ λέει στον Βαλμόν: “Και αν καταβροχθίζαμε ο ένας τον άλλο, Βαλμόν, προτού καταντήσετε ολότελα άγευστος...;”. Θεωρώ ότι ταιριάζει πολύ στο έργο που έχει μία τόσο έντονα ερωτική, σωματική ενέργεια. Παραπέμπει δε και σε κάτι τόσο στοματικό, εξού και το “στοματικό στάδιο” για το οποίο κάνει λόγο η ψυχανάλυση, όπου το μωρό, κατά την περίοδο του θηλασμού τον πρώτο καιρό, αισθάνεται να είναι ένα με το σώμα της μάνας... Και, βεβαίως, αυτή η εικόνα-αίσθηση, δεν είναι παρά η αίσθηση που αναζητούν οι ερωτευμένοι: “το όνειρο της απόλυτης ένωσης” που λέει και ο Μπαρτ..., μια ανέφικτη κατάσταση, για την οποία μίλησα παραπάνω...»
Αγαπημένο θέμα στην εργογραφία σας, ο έρωτας. Μία σκέψη σας για αυτόν;
«Το έχω ξαναπεί κάπου ότι ο έρωτας είναι για μένα σαν τον αέρα που αναπνέω. Βέβαια, με ενδιαφέρουν και με αφορούν και άλλα θέματα, κυρίως πολιτικοκοινωνιά ή υπαρξιακά, καθώς και θέματα που αφορούν τις έμφυλες ταυτότητες. Ο έρωτας για μένα αφορά όχι μόνο στη σχέση αλλά στα πάντα. Θέλω να δίνομαι, να παθιάζομαι, μ’αρέσει αυτό πολύ! Είναι κάτι δημιουργικό, που σε βγάζει από τα όριά σου. Αυτό μπορεί κάποιες φορές να είναι καταστροφικό και να χτυπάς το κεφάλι σου στον τοίχο... Παρ’ όλα αυτά, είναι και κάτι που για μένα σφύζει από ζωή, κάτι πολύ ενεργό, σαν ένα ηφαίστειο, το οποίο όταν εκρύγνειται μεταμορφώνει την ύλη από κάτι σε κάτι άλλο... Είναι μία δυναμική μεταμόρφωση ο έρωτας, αυτό είναι».
Τι λειτουργεί ως πηγή έμπνευσης για εσάς;
«Ως πηγή έμπνευσης λειτουργούν πάρα πολλά πράγματα. Τα προσωπικά βιώματα για παράδειγμα ή εικόνες που μου έρχονται συχνά λίγο πριν κοιμηθώ ή λίγο πριν ξυπνήσω, κάποια εικόνα που είδα στον δρόμο, μια λέξη/φράση που κάποιος είπε, ένα βιβλίο που διάβασα, ένα συμβάν... Μπορεί να είναι ένα μεσημέρι ή απόγευμα που είμαι στη θάλλασα και την κοιτώ, και μου έρχονται εικόνες. Πίσω από την έμπνευση και το πώς την τροφοδοτώ, πάντα το σημαντικό είναι να αισθανθώ τι είναι αυτό που με καίει πιο πολύ και με προβληματίζει. Έπειτα, η επιθυμία να το βγάλω προς τα έξω και να εκφραστώ, δημιουργεί ίσως και τους τρόπους ώστε να αναδυθεί η έμπνευση». Κάτι που σας φτιάχνει τη διάθεση;
«Ο χορός, το κολύμπι ή η βόλτα στη θάλασσα, η παρέα με ανθρώπους, η αγκαλιά, το καλό θέατρο, η μουσική και γενικά όποιο είδος τέχνης έχει κάτι ρηξικέλευθο να μου πει, να κάνω έρωτα, ο ήλιος, τα ταξίδια, τα θερμά λουτρά, το σκι στο βουνό, όλα αυτά και αρκετά άλλα».
Κάτι που σας την χαλά;
«Ο θόρυβος, η έλλειψη ύπνου, το άγχος, όταν αλλιώς έχω προγραμματίσει κάτι ή άλλα περιμένω από κάποιους και άλλα μου έρχονται. Το να μην προσπαθεί ο άλλος για κάτι καλύτερο και να μοιρολατρεί ή να φυγοπονεί... και επίσης ο παρτακισμός.... Με θυμώνουν, επίσης, και οι πολύ φοβισμένοι άνθρωποι, όπως και οι πολύ ανώριμοι...».
Μία αγωνία σας;
«Έχω διάφορες αγωνίες... βιώνοντας τόσους θανάτους φίλων και γνωστών, δεν μπορώ να μην αναρωτιέμαι για το πώς θα είναι η ζωή μου από εδώ και μπρος, τι θα γίνει στη συνέχεια, πιο μετά, θα υπάρξει πιο μετά... Επίσης, έχω μία κοινωνικοπολιτική αγωνία όπως όλοι για το πότε θα βγούμε από την κρίση, τι θα γίνει επιτέλους με την κοινωνική αδικία που δημιουργεί ολοένα και μεγαλύτερη ταξική διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους...». Μία ευχή σας;
«Εύχομαι για τον εαυτό μου πρώτα και για τους άλλους όμως, όσο περνούν τα χρόνια, να μαθαίνω να τον ακούω περισσότερο και να μην πανικοβάλομαι στις δύσκολες καταστάσεις που φαίνονται να έρχονται με το πέρασμα των χρόνων. Επίσης, μία μεγαλύτερη και ουσιαστικότερη σύνδεση με τους ανθρώπους γύρω μου, όχι με όλους μα με αυτούς που γίνεται να συμβεί».
Ταυτότητα Παράστασης
Σύλληψη-Ιδέα/Χορογραφία/Σκηνοθεσία/Σκηνογραφία/Δραματουργία: Μαρία Γοργία
Βασικά Κείμενα: «Κουαρτέτο» του Χάινερ Μύλλερ και «Αποσπάσματα του Ερωτικού Λόγου» του Ρολάν Μπαρτ
Ποίημα: «Σάρκινος Λόγος» του Γιάννη Ρίτσου
Άλλα Κείμενα: Μαρία Γοργία
Μουσική: Επιλεγμένα μέρη από το έργο «Τριστάνος και Ιζόλδη» του Ρίχαρντ Βάγκνερ
Οπερατική Φωνή: Νάνσυ Παπακωνσταντίνου
Ερμηνεύουν: Μαρκέλλα Μανωλιάδη, Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Νάνσυ Παπακωνσταντίνου, Γιάννης Σταυρόπουλος, Μαρία Γοργία.
Υποκριτική λόγου: Αγγελική Καριστινού
Σύμβουλος Δραματουργίας: Μιράντα Βατικιώτη
Σκηνογράφος - Ενδυματολόγος: Μαρία Αλεκτορίδου
Το έργο είναι ακατάλληλο για παιδιά κάτω των 13 ετών
Τηλ. κρατήσεων: 6944686991, 6944739841 - Απαραίτητη η Κράτηση Θέσης. 