Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Η παράσταση με τίτλο «Βάσσα» του Μαξίμ Γκόρκι, σε σκηνοθεσία Ένκε Φεζολλάρι, παρουσιάζεται στον Πολυχώρο Vault [Μελενίκου 26, Γκάζι, Βοτανικός].
Ο πατέρας πεθαίνει και η κληρονομιά, η επιχείρηση αναζητά ηγέτη. Ο γιος κατασκοπεύει. Η νύφη απατά. Η μάνα μηχανορραφεί. Ο θείος κλέβει. Η σύζυγος απατά. Μια δυναστεία καταρρέει. Στο επίκεντρο του έργου, η Αγία Οικογένεια σε σήψη. Το έργο ακροβατεί ανάμεσα στο δράμα και τη μαύρη κωμωδία.
Τη Βάσσα ερμηνεύει η Αθηνά Τσιλύρα. Είχαμε τη μεγάλη χαρά να μιλήσουμε μαζί της.
Λίγα λόγια σας για το έργο;
«Το έργο του Γκόρκι είναι ένα έργο γεμάτο αναπάντεχες αντιθέσεις, με ήρωες σκληρούς ανθρώπους, ανασφαλείς που πρέπει να δουλεύουν και να μοχθούν σ’ ένα κυνήγι για την επιβίωση. Μόνο αυτό γνωρίζουν. Άνθρωποι που δεν νιώθουν τη γαλήνη στην οικογενειακή εστία, γιατί δεν το έμαθαν ποτέ. Ποτέ δεν κατάλαβαν ότι αυτό που έχει πραγματική αξία, είναι αυτό το δώρο που βρίσκεται μέσα σου, κυνηγώντας πάντα κάτι έξω από αυτούς. Οι ήρωες του Γκόρκι μονίμως λογομαχούν, έχοντας στο μυαλό τους μόνο το συμφέρον τους, χωρίς ποτέ να έχουν πραότητα ή ηρεμία. Απεγνωσμένοι, ζουν σ’ αυτό το σκληρό τοπίο του Βόλγα, έχοντας μια πέτρα για καρδιά -το ίδιο υλικό που είναι φτιαγμένα και τα σπίτια τους. Το έργο του Γκόρκι είναι ένας σπαραγμός μιας οικογένειας που βουλιάζει, μιας οικογένειας που καταρρέει, με ανθρώπους αβοήθητους και μόνους, ζώντας με μόνο κίνητρο να αρπάξουν ό,τι μπορούν και να εξαφανιστούν».
Μέσα από ποια στοιχεία -με την πρώτη εκδοχή να έχει γραφτεί το 1910- παρουσιάζει διαχρονικό ενδιαφέρον;
«Η πρώτη εκδοχή του έργου του ήταν με τον τίτλο “Η μάνα” και, αργότερα, επηρεασμένος ο Γκόρκι από το πρόσωπο της γιαγιάς του, μιας πολύ σκληρής γυναίκας, συνέθεσε τη δεύτερη εκδοχή με τον τίτλο “Βάσσα”. Έχει τεράστιο ενδιαφέρον και σήμερα. Ειδικά σήμερα, που η ηθική των αξίων έχει εκλείψει κι η έννοια της οικογένειας, σχεδόν, έχει εξαφανιστεί. Κι αν μιλούν για κρίση οικονομική σήμερα -όπως και στο έργο του Γκόρκι, θα έλεγα ότι περισσότερο έχει να κάνει με κρίση αξιών σήμερα και το ίδιο ισχύει στο έργο του Γκόρκι. Οικείες καταστάσεις που καταδεικνύουν τους χαλαρούς και κίβδηλους οικογενειακούς θεσμούς, και τη σήψη μιας κοινωνίας. Διότι, όταν οι αξίες και οι θεσμοί χαλαρώνουν και βουλιάζουν, δεν υπάρχει ο άνθρωπος κι όταν δεν υπάρχει ο άνθρωπος, δεν υπάρχει ομορφιά. Κι όποιος δεν έχει την ικανότητα να βλέπει την ομορφιά, γερνάει».
Περιγράψτε μας τη Βάσσα, την ηρωίδα που ερμηνεύετε.
«Η Βάσσα Ζελεσνόβα είναι μια σκληρή γυναίκα, φαινομενικά θα έλεγα, που τη διακρίνει ευφυΐα και ένα βιτριολικό χιούμορ που διαθέτει. Έχει τρομερό ενδιαφέρον ο χαρακτήρας της -πόσο μάλλον για έναν ηθοποιό που θα πρέπει να ανακαλύψει όλα αυτά τα διαφορετικά επίπεδα της ιδιοσυγκρασίας της. Είναι μία βασανισμένη γυναίκα, που δούλεψε σκληρά -και το λέει συνέχεια, είναι μάνα που δέχεται τρομερές απογοητεύσεις από τα παιδιά της, μιας και το μόνο που βλέπει να θέλουν είναι να αρπάξουν το μερίδιο που τους αναλογεί και να εξαφανιστούν. Εκείνη παλεύει να επιβιώσει μετά τον θάνατο του άντρα της και να μπορέσει να κρατήσει την επιχείρηση, γνωρίζοντας ότι αν αυτό δεν το καταφέρει, δεν θα υπάρχει τίποτα πια. Αγαπάει τα παιδιά της πολύ και θέλει να τα διασφαλίσει, διότι πιστεύει ότι όταν έχεις φαγητό στο στόμα, έχεις απάντηση σ’ όλα τα ερωτήματα. Έτσι, θα προσπαθήσει να επιβιώσει με συνωμοσίες, βρώμικες συμμαχίες, απαγορευμένους έρωτες κι ένοχα μυστικά. Θα κάνει τα πάντα. Και θα χάσει τα πάντα. Γιατί, ποιος μπορεί να βγει κερδισμένος, όταν ξεφεύγει από την ανθρώπινη υπόστασή του; Όταν δεν βαδίζει με βάση την αγάπη και την απέραντη φροντίδα; Φροντίδα, όμως, που δεν αφορά τα υλικά αγαθά αλλά αφορά την ψυχή και τη γνησιότητα του ανθρώπου».
Η Βάσσα λέει: «Όλες οι μάνες είναι αμαρτωλές». Ένα σχόλιό σας;
«Θα συμπληρώσω τη φράση σας: “όλες οι μάνες είναι αμαρτωλές, αλλά κατά βάθος είναι οσιομάρτυρες” λέει η Βάσσα, και κάπου αλλού λέει: “ό,τι και να κάνεις για τα παιδιά σου, τίποτα δεν είναι αμαρτία”. Εγώ θα πω ότι οι άνθρωποι διαμορφώνονται από τη μητέρα τους, που θα πρέπει να είναι πηγή αγάπης -αυτό πρέπει να δίνεται απλόχερα».
Κάποιο σχόλιο για τη σκηνοθετική προσέγγιση;
«Είμαι ευγνώμων γι’ αυτή τη συνεργασία μου με τον Ένκε Φεζολλάρι. Γιατί προσπαθεί, διακαώς, να αφουγκραστεί με σεβασμό το έργο του Γκόρκι, ξεδιπλώνοντας το μεδούλι των ιδιότυπων χαρακτήρων των ηρώων του. Δίνει τόση σημασία, κι έχει γίνει σκληρή δουλειά, για να καταφέρουμε να φέρουμε στην επιφάνεια καθαρά την ψυχοσύνθεση του κάθε ήρωα. Άλλωστε, το θέατρο έχει ανάγκη από συναισθήματα. Κι αυτό είναι το ζητούμενο της σκηνοθεσίας του, πιστεύω. Και τον ευχαριστώ, γι’ αυτό το υπέροχο ταξίδι που κάνουμε. Όπως, επίσης, νιώθω ευγνώμων απέναντι στους συνάδελφους μου, που μοιραζόμαστε αυτή την προσπάθεια. Είναι σπουδαίοι».
Πείτε μας μια ατάκα, έναν διάλογο ή περιγράψτε μας μια σκηνή του έργου. Ό,τι σας έρθει πρώτο στον νου.
«“Για μας δεν γίνονται θαύματα, εμείς πρέπει να τα κάνουμε όλα μόνοι μας”».
Μια σκέψη σας για τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα;
«Μας καταβρόχθισαν. Παρακμή . Κι όλα αυτά, τα δεχόμασταν. Κι εμείς δεν ήμασταν υπεύθυνοι; Και, ευτυχώς, απαντήσαμε. Τώρα, θέλει προσοχή. Όταν κάτι καταστράφηκε, θέλει πολύ χρόνο να συνέλθει. Θέλει προσοχή και συνεχή. Κι ανθρωπιά... Κάποιοι αρνιούνται την ύπαρξη της εξαθλίωσης δείχνοντας τον ήλιο, κι εκείνος αρνείται την ύπαρξή του δείχνοντας την εξαθλίωση. Όταν όλα μοιάζουν τελειωμένα, αναδύονται νέες δυνάμεις. Ο κύκλος της ζωής... Εγώ μπορεί να μην προλάβω μια ελληνική πραγματικότητα με σεβασμό στον άνθρωπο, αλλά θέλω να ελπίζω για τον γιο μου».
Κάτι που σας φτιάχνει τη διάθεση;
«Μια όμορφη ταινία, ένα βιβλίο, μια βόλτα, η ξεγνοιασιά με τον σκύλο μου».
Κάτι που σας τη χαλά;
«Οτιδήποτε κακό που μου αποσπά την προσοχή». Ταυτότητα Παράστασης
Μετάφραση: Αλέξανδρος Κοέν, διασκευή -σκηνοθεσία: Ένκε Φεζολλάρι, δραματουργικοί σύμβουλοι: Ναταλί Μηνιώτη, Κάτια Σωτηρίου, σκηνικός χώρος-κοστούμια: Γιώργος Λυντζέρης, Madamme Pelagie, art direction: Μαριάνθη Γραμματικού, πρωτότυπη μουσική: Μάνος Αντωνιάδης, βοηθός σκηνοθέτη: Φανή Παρλή, φωτογραφίες-Trailer: Ελπίδα Μουμουλίδου.
Ερμηνεύουν: Αθηνά Τσιλύρα, Χρήστος Μουστάκας, Μαρία Καρακίτσου, Βασίλης Τσιγκριστάρης, Νικόλας Φραγκιουδάκης, Λία Τσάνα, Ορνέλα Λούτη, Άντα Γιαννουκάκη. Στον ρόλο του πατέρα, ο ΄Ενκε Φεζολλάρι.
