Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει σαφή εικόνα των προκλήσεων που θέτει η διογκούμενη απειλή της ερημοποίησης και της υποβάθμισης της γης στην Ε.Ε., ενώ τα μέτρα για την καταπολέμηση του φαινομένου δεν κρίνονται αρκούντως συνεκτικά. Στο παραπάνω συμπέρασμα καταλήγει νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Ειδικότερα, με τον όρο ερημοποίηση περιγράφονται ανθρωπογενείς και κλιματικές διαδικασίες που προκαλούν προβλήματα τα οποία επηρεάζουν ξηρές περιοχές, όπως μείωση της παραγωγής τροφίμων, απώλεια γονιμότητας του εδάφους, μείωση της φυσικής ανθεκτικότητας της γης και υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων. Οι προβλέψεις για την κλιματική αλλαγή στην Ευρώπη δείχνουν ότι ο κίνδυνος ερημοποίησης αυξάνεται, ενώ στη νότια Ευρώπη υπάρχουν ήδη θερμές ημιέρημοι, με το φαινόμενο να επεκτείνεται προς τον βορρά.

Δεκατρία κράτη-μέλη της Ε.Ε., μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, έχουν δηλώσει ότι πλήττονται από ερημοποίηση, σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση της απερήμωσης. Το 2015 η Ε.Ε. και τα κράτη μέλη δεσμεύθηκαν να επιδιώξουν την επίτευξη μηδενικής υποβάθμισης της γης στην Ε.Ε. έως το 2030.

Οι ελεγκτές επισκέφθηκαν πέντε κράτη-μέλη που πλήττονται από την ερημοποίηση, συγκεκριμένα την Ισπανία, την Ιταλία, την Κύπρο, την Πορτογαλία και τη Ρουμανία, και εξέτασαν αν ο κίνδυνος ερημοποίησης αντιμετωπιζόταν αποτελεσματικά. Διαπίστωσαν πως, παρότι η ερημοποίηση και η υποβάθμιση της γης συνιστούν τρέχουσες και διογκούμενες απειλές στην Ε.Ε., η Επιτροπή δεν έχει σαφή εικόνα των προκλήσεων αυτών, ενώ τα μέτρα που λαμβάνονται για την καταπολέμηση της ερημοποίησης στερούνται συνεκτικότητας.

«Παρατηρούμε αύξηση της ξηρασίας, της ξηρότητας όπως και του κινδύνου ερημοποίησης λόγω της κλιματικής αλλαγής στην Ε.Ε.», δήλωσε ο Phil Wynn Owen, μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδιος για την έκθεση. Όπως επισήμανε ο ίδιος, η ερημοποίηση μπορεί να προκαλέσει φτώχεια, προβλήματα υγείας λόγω της αερόφερτης σκόνης και υποβάθμιση της βιοποικιλότητας. Μπορεί επίσης να έχει δημογραφικές και οικονομικές συνέπειες, αναγκάζοντας ανθρώπους να μεταναστεύσουν από τις πληττόμενες περιοχές.

Σύμφωνα με τους ελεγκτές, σε επίπεδο Ε.Ε. δεν υπάρχει στρατηγική για την ερημοποίηση και την υποβάθμιση της γης. Όπως αναφέρουν, υπάρχει, βέβαια, πλήθος στρατηγικών, σχεδίων δράσης και προγραμμάτων δαπανών, όπως η κοινή γεωργική πολιτική, η δασική στρατηγική της Ε.Ε. και η στρατηγική της Ε.Ε. για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, τα οποία σχετίζονται μεν με την καταπολέμηση της ερημοποίησης, χωρίς όμως να επικεντρώνονται σε αυτήν.

Επίσης, έργα της Ε.Ε. σχετικά με την ερημοποίηση υλοποιούνται σε διάφορους τομείς πολιτικής –για την αγροτική ανάπτυξη, το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα, την έρευνα και την περιφερειακή πολιτική. Τα έργα αυτά μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο στην καταπολέμηση της ερημοποίησης, αλλά διατυπώνονται ανησυχίες σε ό,τι αφορά τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους.

Παράλληλα, σύμφωνα με τις διαπιστώσεις των ελεγκτών, παρά το γεγονός ότι η Επιτροπή και τα κράτη-μέλη συλλέγουν στοιχεία για διάφορους παράγοντες που έχουν αντίκτυπο στην ερημοποίηση, δεν έχει πραγματοποιηθεί πλήρης αξιολόγηση της υποβάθμισης της γης σε επίπεδο Ε.Ε., ούτε έχει συμφωνηθεί κάποια μεθοδολογία για τον σκοπό αυτό. «Ο συντονισμός μεταξύ των κρατών-μελών είναι περιορισμένος και η Επιτροπή δεν έχει παράσχει πρακτική καθοδήγηση επί του θέματος» αναφέρεται στην έκθεση, στην οποία σημειώνεται ότι «η Επιτροπή δεν έχει αξιολογήσει την πρόοδο προς την επίτευξη της δέσμευσης για μηδενική υποβάθμιση της γης έως το 2030 στην Ε.Ε.».

Οι ελεγκτές συνιστούν:

• να καταρτιστεί μεθοδολογία για την αξιολόγηση της έκτασης της ερημοποίησης και της υποβάθμισης της γης στην Ε.Ε., βάσει της οποίας θα αναλύονται τα σχετικά δεδομένα και θα παρουσιάζονται τακτικά,
• να αξιολογηθεί η καταλληλότητα του ισχύοντος νομικού πλαισίου για τη βιώσιμη χρήση του εδάφους σε ολόκληρη την Ε.Ε., μεταξύ άλλων όσον αφορά την πτυχή της αντιμετώπισης της ερημοποίησης και της υποβάθμισης της γης·
• να διευκρινιστούν περαιτέρω οι τρόποι με τους οποίους θα εκπληρωθεί η δέσμευση της Ε.Ε. για μηδενική υποβάθμιση της γης έως το 2030 και να υποβάλλονται περιοδικά στοιχεία σχετικά με την πρόοδο προς την επίτευξη της δέσμευσης αυτής·
• να παρασχεθεί καθοδήγηση στα κράτη-μέλη σχετικά με τη διατήρηση του εδάφους και την επίτευξη μηδενικής υποβάθμισης της γης στην Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της διάδοσης ορθών πρακτικών·
• να παρέχεται στα κράτη-μέλη, κατόπιν αιτήματός τους, υποστήριξη, με σκοπό την κατάρτιση εθνικών σχεδίων δράσης για την επίτευξη μηδενικής υποβάθμισης της γης έως το 2030.