Της Ανθής Αγγελοπούλου
Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία (International Day of Persons with Disabilities) καθιερώθηκε το 1992 με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ και τιμάται κάθε χρόνο στις 3 Δεκεμβρίου. Η επιλογή της ημερομηνίας αυτής συνδέεται με την υιοθέτηση από τον Διεθνή Οργανισμό στις 3 Δεκεμβρίου 1982 του προγράμματος δράσης για τα ΑμεΑ, το οποίο οδήγησε στην υπογραφή της διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία στις 30 Μαρτίου 2007. Η Κύπρος κύρωσε τη Σύμβαση αυτή το 2011 και η Ελλάδα το 2012.
Η ημέρα αυτή δίνει την ευκαιρία στις κυβερνήσεις, στους οργανισμούς και στις κοινωνίες να εστιάσουν την προσοχή τους στα δικαιώματα και τις δυνατότητες των ανθρώπων με αναπηρία.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ (2014), γύρω στο 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από κάποιας μορφής αναπηρία, το 80% των οποίων ζει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στην Ευρώπη περισσότερα από 80 εκατομμύρια άτομα υποφέρουν από κάποια αναπηρία σε κάποιον βαθμό, ενώ στη χώρα μας τα Άτομα με Αναπηρία υπολογίζονται γύρω στο 1 εκατομμύριο.
Όπως αναφέρει σε πρόσφατο άρθρο της η Υπεύθυνη Διεκδίκησης Δικαιωμάτων Ασθενών ΑΚΕΣΩ κα Κωνσταντίνα Μπρούσα η Σύμβαση αυτή συνιστά ένα νομοθετικό κείμενο που τόσο η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κυρώσει, καθιστώντας το δεσμευτικό για τα όργανά της και τα κράτη μέλη της, όσο και τα ίδια τα κράτη έχουν εντάξει στις εθνικές νομοθεσίες τους. Τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται σε αυτό είναι πολλά και εξαιρετικής σημασίας. Το δικαίωμα στην υγεία, στην εργασία, στην ίση αναγνώριση έναντι του Νόμου είναι μερικά από αυτά. Ανάμεσά τους κατοχυρώνεται και το δικαίωμα στην προσβασιμότητα, το οποίο, αν και δεν έχει λάβει όλη την προσοχή που του αξίζει, εντούτοις αποτελεί την πρωταρχική προϋπόθεση ώστε τα άτομα με αναπηρία να ζουν ανεξάρτητα και να συμμετέχουν πλήρως και ισότιμα στην κοινωνία. Χωρίς πρόσβαση στο φυσικό περιβάλλον, στα μέσα μεταφοράς, στην πληροφορία και την επικοινωνία, καθώς και σε κάθε άλλη υπηρεσία ή δομή για το κοινό, τα άτομα με αναπηρία δεν απολαμβάνουν ίσων ευκαιριών ώστε να μπορούν να είναι ισότιμα μέλη της κοινωνίας. Χωρίς το δικαίωμα της προσβασιμότητας, όλα τα άλλα δικαιώματα μένουν μακριά από τους πραγματικούς αποδέκτες τους, οι οποίοι ουσιαστικά στερούνται των δυνατοτήτων να τα διεκδικήσουν. Τα άτομα με αναπηρία συχνά στερούνται το δικαίωμά τους στην εργασία, καθώς το φυσικό περιβάλλον αυτής, τα συστήματα συγκοινωνίας αλλά και οι δομές επικοινωνίας και πληροφορίας παραμένουν απροσπέλαστα από αυτούς. Το ίδιο και το δικαίωμα στην υγεία και την εκπαίδευση, μιας και πολλές νοσοκομειακές δομές αλλά και πανεπιστημιακά ιδρύματα δε διαθέτουν όλες τις απαραίτητες δομές ώστε να είναι προσβάσιμα από όλους. Σχεδόν σε καμία δημόσια δομή δε διατίθενται βοηθήματα για άτομα με αισθητηριακές βλάβες και δεν προσφέρονται οι υπηρεσίες σε άτομα με προβλήματα όρασης ή ακοής, ενώ και τα άτομα με πνευματικές ή ψυχολογικές παθήσεις αντιμετωπίζουν αντίστοιχα προβλήματα.
Η αδυναμία προσβασιμότητας σε υπηρεσίες από τα ΑμΕΑ δεν περιορίζεται μόνο σε δημόσιες δομές
Σύμφωνα με την κα Μπρούσα τα άτομα με αναπηρίες έχουν δυσκολίες και στο να επισκεφθούν ιδιωτικές δομές αφού, θέατρα, εστιατόρια, γυμναστήρια, φροντιστήρια, καταστήματα λιανικής είναι απαγορευτικά για τα άτομα αυτά.
Ας μη μας φαίνεται λοιπόν περίεργο που σπάνια πλέον βλέπουμε άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο ή με λευκό μπαστούνι να κυκλοφορούν στο δρόμο, να πίνουν καφέ δίπλα μας ή να εξυπηρετούνται μπροστά μας στην τράπεζα. Ας μην υποκρινόμαστε πως δεν υπάρχουν και ας αναρωτηθούμε γιατί δεν τους βλέπουμε γύρω μας καθημερινά. Τα περιβαλλοντικά εμπόδια, η απουσία υποστηρικτικών αγαθών και υπηρεσιών σε συνδυασμό πάντα με τις προκαταλήψεις και τον κοινωνικό στιγματισμό οδηγούν τα άτομα με αναπηρία στην κοινωνική απομόνωση καθιστώντας τα «αόρατα» για όλη την υπόλοιπη κοινωνία.
Η προσβασιμότητα εκτός από δικαίωμα αποτελεί και υποχρέωση όλων για την ουσιαστική πραγμάτωσή της
Όπως λέει, μέσα από τον σχεδιασμό νέων αγαθών, υπηρεσιών, εγκαταστάσεων και τεχνολογιών θα εξασφαλίζεται η πλήρης, ισότιμη και απεριόριστη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής, λαμβανομένης υπόψη της εγγενούς αξιοπρέπειάς τους, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην εξάλειψη κάθε διάκρισης εις βάρος τους .
Κανένας δεν πρέπει να μένει εκτός εξαιτίας μιας σωματικής, αισθητηριακής, πνευματικής ή ψυχικής βλάβης του.
Η υποχρέωση για μια προσβάσιμη κοινωνία από όλους είναι υποχρέωση όλων. Ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, όπως αυτή εκφράζεται μέσω των διαφορετικών ικανοτήτων και αναγκών του καθενός, είναι θέμα παιδείας, είναι θέμα νοοτροπίας, και αλίμονο όπως λέει η κα Μπρούσα, αν περιμένουμε μια Σύμβαση, έναν νόμο να μας το επιβάλλει. Η αλλαγή της στάσης ζωής μας, η απόφαση να μην παρκάρουμε σε μια ράμπα και να δεχθούμε να συμβάλουμε κι εμείς οικονομικά στην τοποθέτηση μιας ράμπας στην είσοδο της πολυκατοικίας μας ή στην αγορά βοηθητικού εξοπλισμού στο γραφείο για άτομα με προβλήματα όρασης και ακοής, είναι προσωπικό θέμα του καθενός μας.
Κανείς ποτέ δεν ξύπνησε γνωρίζοντας ότι ο κόσμος, έτσι όπως τον ξέρει μέχρι τότε, πρόκειται να αλλάξει ριζικά, από μια ασθένεια, από ένα ατύχημα, από ένα δυσάρεστο συμβάν.
«Δε χρειάζεται όμως να περιμένουμε έως ότου μια ασθένεια ή μια αναπηρία χτυπήσει και τη δική μας την πόρτα. Αρκεί που έχει χτυπήσει την πόρτα του διπλανού μας, του φίλου μας, του συγγενή μας και του συναδέλφου μας, ώστε οι δυσκολίες του να γίνουν και δικές μας. Η εξασφάλιση της προσβασιμότητας πέρα από νομοθετικά κατοχυρωμένο δικαίωμα είναι πρωτίστως και δική μας υποχρέωση, στο πλαίσιο της αποδοχής και της ενσωμάτωσης της διαφορετικότητας στην καθημερινότητά μας. Ας μην περιμένουμε λοιπόν η κοινωνία να αλλάξει από μόνη της. Ας ξεκινήσουμε πρώτοι εμείς» επισημαίνει κλείνοντας η κα Μπρούσα.
Για τα Άτομα με Αναπηρία η προσβασιμότητα προϊόντων και υπηρεσιών αποτελεί προϋπόθεση για την ισότιμη συμμετοχή τους και τον ενεργό τους ρόλο στην κοινωνία ενώ συμβάλλει στη διασφάλιση έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης.
Να σημειωθεί ότι μετά την επικύρωση της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (2011) από την ΕΕ, η αναπηρία αντιμετωπίζεται πλέον ως ζήτημα ανθρώπινων δικαιωμάτων και όχι από ιατρική ή φιλανθρωπική σκοπιά.
