Ο διάσημος Ιταλός σκηνοθέτης και διανοούμενος Μπερνάρντο Μπερτολούτσι πέθανε σήμερα στη Ρώμη, σε ηλικία 78 ετών, έπειτα από μακρά ασθένεια.

Ποιητής, παραγωγός, σκηνοθέτης βραβευμένων ταινιών και ντοκιμαντέρ, υπήρξε ένας άνθρωπος που επηρέασε, με την παρουσία και τη δημιουργικότητά του, την ιταλική και ευρωπαϊκή πραγματικότητα.

Γεννήθηκε στην ιταλική πόλη της Πάρμας, στις 16 Μαρτίου του 1940, μεγαλύτερος γιος μιας δασκάλας και του Ατίλιο Μπερτολούτσι -ποιητή, διάσημου ιστορικού τέχνης και κριτικού κινηματογράφου. Στην ηλικία των 15 ετών, ο Μπερνάρντο έγραφε ήδη λογοτεχνία και είχε διακριθεί με λογοτεχνικά βραβεία, όταν ο Πιερ Πάολο Παζολίνι θα τον έπαιρνε μαζί του ως βοηθό σκηνοθέτη στο «Accatone» του 1961, σαν ανταπόδοση στον πατέρα του Μπερτολούτσι, ο οποίος βοήθησε τον  Παζολίνι να εκδώσει το πρώτο του βιβλίο.

Κάπως έτσι, ο Μπερτολούτσι απομακρύνθηκε από τον κόσμο των λέξεων για να μπει με δύναμη στον κόσμο των εικόνων. Σε ηλικία 20, μόλις, ετών απέσπασε το έγκυρο λογοτεχνικό βραβείο Βιαρέτζιο, ενώ στον κινηματογράφο εργάστηκε αρχικά ως βοηθός του Παζολίνι και δημιουργός ντοκιμαντέρ.

Στα 22 του χρόνια σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία, σε σενάριο του Παζολίνι, με τίτλο «La Commare Secca», ενώ ακολούθησε το «Πριν την Επανάσταση», το 1964. Η αναγνώριση ήρθε, όμως, αρκετά χρόνια αργότερα, το 1970, αρχικά με τη «Στρατηγική της Αράχνης» -βασισμένη σε μια ιστορία του Χόρχε Λουίς Μπόρχες,  και με τον «Κομφορμίστα» -με τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν, την Στεφανία Σαντρέλι και την Ντομινίκ Σαντά, που διαγωνίστηκε στο Φεστιβάλ Βερολίνου και επαινέθηκε και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού για το μοναδικό του στιλ και τον τρόπο με τον οποίο έμπλεξε την υπαρξιακή αγωνία του κεντρικού του ήρωα με ένα ηχηρό σχόλιο κατά του φασισμού.

Η εμμονή του στο να κάνει φλας μπακ, οι ονειρικές σεκάνς που απομακρύνουν τη ματιά του θεατή από την πραγματικότητα, το μπαρόκ αλλά και αυστηρά στιλιζαρισμένο βλέμμα της κάμεράς του, έγιναν γρήγορα το σήμα κατατεθέν του, μαζί με τους μοναχικούς ήρωες που βυθίζονται στη δική τους υπαρξιακή κόλαση για να αναδυθούν ως ο μοντέρνος άνθρωπος που βρίσκεται παγιδευμένος στα γρανάζια της Ιστορίας.

Σκηνή από την ταινία «Το τελευταίο τανγκό στο Παρίσι» με τον Μάρλον Μπράντο και την Μαρία Σνάιντερ.

Το «φαινόμενο Μπερτολούτσι» εξερράγη το 1972 με το έργο «Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι», το όλο σκάνδαλο που δημιουργήθηκε και φυσικά τη σχετική λογοκρισία.

Ο πρωταγωνιστής της ταινίας, Μάρλον Μπράντο, έγινε θέμα συζήτησης στην παγκόσμια κινηματογραφική κοινότητα. O «βιασμός» της 19χρονης τότε Μαρία Σνάιντερ στη θρυλική σκηνή, η άρνηση του Μπράντο ότι το σεξ ήταν αληθινό, μια αίσθηση παρακμής που, παρά τον διάχυτο ερωτισμό της ταινίας, κατέγραφε την πιο σκοτεινή πλευρά της ερωτικής επιθυμίας αλλά και της δεκαετίας του ’80 που θα ακολουθούσε, όλα τα παραπάνω και άλλα τόσα που αποκαλύφθηκαν χρόνια μετά, έκαναν το «Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι» μια από τις πιο θρυλικές στιγμές στη φιλμογραφία του Μπερτολούτσι, αλλά και μια από τις πιο εμβληματικές στιγμές του σινεμά.

Εναντίον του Μπερτολούτσι κινήθηκε εισαγγελική δίωξη, ο ίδιος καταδικάστηκε σε τετράμηνη φυλάκιση, ενώ η ταινία απαγορεύθηκε μέχρι το 1978, όπου και μπόρεσε να επαναπροβληθεί χωρίς τα κοψίματα που είχε επιβάλλει το δικαστήριο.

Η ιταλική εφημερίδα «La Repubbica» έχει αναφερθεί, χαρακτηριστικά, σε «μεσαιωνική πυρά στην οποία πέταξαν το φιλμ» -κάτι, όμως, που δημιούργησε και τη διεθνή φήμη του σκηνοθέτη.

Παράλληλα, το 1987 ο Μπερτολούτσι κατάφερε να αποσπάσει εννέα  Όσκαρ, ανάμεσα τους και αυτό της Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας, με τον «Τελευταίο Αυτοκράτορα», ένα έργο που του άνοιξε τις πύλες της Κίνας και τον επέβαλλε στο διεθνές στερέωμα.

Από τις διασημότερες ταινίες του ήταν το «Τσάι στη Σαχάρα» και «Io ballo da sola», ένας ύμνος στην αξία της ζωής. «Πρόκειται για τον κορυφαίο δημιουργό της ιταλικής Νουβέλ Βαγκ», όπως έγραψε ο Τύπος.

Το 2003, με το φιλμ «Οι Ονειροπόλοι», ο Μπερτολούτσι «επέστρεψε» στο 1968, αλλά σε μια εντελώς ιδιωτική διάσταση με τρεις νέους –τους Λουί Γκαρέλ, Μάικλ Πιτ, Εύα Γκριν- οι οποίοι, ενώ το Παρίσι φλέγεται, ανακαλύπτουν τη σεξουαλική τους ταυτότητα. Το 2012, ο μεγάλος Ιταλός σκηνοθέτης γυρίζει το τελευταίο του έργο στην Ρώμη, «Εγώ και εσύ», έναν έντονο διάλογο μεταξύ δύο αδελφών.

Επίσης, είχε βραβευτεί με τον Τιμητικό Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών, το 2011.

Ο Μπερνάρντο Μπερτολούτσι έζησε, κατά κύριο λόγο, στην Αιώνια Πόλη και το Λονδίνο, με έντονη ευαισθησία και ενδιαφέρον για όλη την ευρωπαϊκή πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα. Και για τον λόγο αυτό, ήταν από τους πιο ένθερμους και ειλικρινείς υποστηρικτές των Ελλήνων που βρήκαν καταφύγιο στην Ιταλία αντιστεκόμενοι στη στρατιωτική δικτατορία.

Υπήρξε άθεος και Μαρξιστής, ενώ για μια περίοδο εντάχτηκε και στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας.

«Πιστεύω ότι μετά από κάθε ταινία υπάρχει ένα είδος τέλους, σχεδόν ένα είδος θανάτου, και μετά η επόμενη ταινία είναι μια ανάσταση. Λέω ότι πρόκειται για ένα είδος θανάτου με την έννοια ότι όταν δεν γυρίζω ταινίες αισθάνομαι να ανήκω στον κόσμο των φυτών μάλλον, παρά στον κόσμο των ανθρώπων. Τα δύο στοιχεία που κατά τη γνώμη μου είναι τα πιο ποιητικά, συγκινητικά, ουσιαστικά για τον κινηματογράφο, είναι ο χρόνος και το φως. Κάθε ταινία έχει τη δική της ιδιαίτερη ατμόσφαιρα. Ο θεατής θυμάται πάντα την ατμόσφαιρα».

Μπερνάντο Μπερτολούτσι

Εργογραφία

«Πριν την επανάσταση» (1964)

«Η στρατηγική της αράχνης» (1970)

«Ο Κομφορμίστας» (1970)

«Το τελευταίο τανγκό στο Παρίσι» (1972)

«1900» (1976)

«Ο τελευταίος αυτοκράτορας» (1987)

«Ο μικρός Βούδας» (1993)

«Οι ονειροπόλοι» (2003)

«Εγώ και εσύ» (2012)

naftemporiki.gr