Από την έντυπη έκδοση

Των Μωυσή Λίτση, Αγγελικής Κοτσοβού και Νατάσας Στασινού

Από μια κλωστή κρέμεται πλέον η τύχη της Βρετανίδας πρωθυπουργού Τερέζα Μέι, μετά το μπαράζ υπουργικών παραιτήσεων χθες, με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ να δηλώνει πως η Ε.Ε. προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο μη συμφωνίας.

Λίγες ώρες αφότου η Μέι ανακοίνωνε αργά το βράδυ της Τετάρτης ότι έχει τη στήριξη του υπουργικού συμβουλίου όσον αφορά το προσχέδιο συμφωνίας με την Ε.Ε. για το Brexit, τέσσερις υπουργοί, μεταξύ των οποίων ο υπουργός Brexit Ντομινίκ Ράαμπ και η κοινοβουλευτική εκπρόσωπος του υπουργείου Παιδείας, ανακοίνωναν την παραίτησή τους.

 Βαλλόμενη πανταχόθεν, η Μέι επιχείρησε να εκβιάσει, λέγοντας στους βουλευτές να δεχτούν τη συμφωνία της, ειδάλλως υπάρχει κίνδυνος να μη γίνει τελικά καν το Brexit.

 Η πολιτική αναταραχή προκαλεί αναστάτωση και στις αγορές, ενώ εντείνονται οι φυγόκεντρες δυνάμεις εντός Ηνωμένου Βασιλείου, με ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας και επάνοδο του βορειοϊρλανδικού ζητήματος στο προσκήνιο.

 Ο Ράαμπ είναι ο δεύτερος υπουργός Brexit που παραιτείται από τον περασμένο Ιούλιο, όταν για πρώτη φορά η Μέι παρουσίασε στους υπουργούς της το σχέδιο συμφωνίας που θα επεδίωκε με τις Βρυξέλλες. «Κανένα δημοκρατικό κράτος δεν έχει ποτέ υπογράψει τη δέσμευσή του σε ένα τόσο εκτεταμένο καθεστώς, το οποίο έχει επιβληθεί απέξω χωρίς δημοκρατικό έλεγχο για τους νόμους που θα εφαρμόζονται, ή τη δυνατότητα να αποφασίσει έξοδο από τη διευθέτηση», επισήμανε στην επιστολή παραίτησής του ο Ράαμπ.

Η Ε.Ε. προετοιμάζεται

 Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, σε συνέντευξη Τύπου αργά χθες το απόγευμα στις Βρυξέλλες, εξέφρασε την ελπίδα ότι το Brexit θα μπορούσε ακόμη να αποφευχθεί, επισήμανε ωστόσο ότι η Ε.Ε. προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο μη συμφωνίας.

 «Η Ε.Ε. είναι έτοιμη για μία τελική συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο τον Νοέμβριο», ανέφερε στη συνέντευξη Τύπου. «Είμαστε ωστόσο έτοιμοι για το σενάριο της μη συμφωνίας και είμαστε φυσικά έτοιμοι και για το σενάριο να μην υπάρξει Brexit καθόλου».

Σε μια θυελλώδη συζήτηση χθες στο Κοινοβούλιο, η Μέι τόνισε απευθυνόμενη στους βουλευτές πως ή θα δεχτούν τη συμφωνία ή υπάρχει κίνδυνος να μη γίνει το Brexit καν. «Η επιλογή είναι ξεκάθαρη. Μπορούμε να επιλέξουμε να φύγουμε χωρίς συμφωνία, μπορούμε να διακινδυνεύσουμε να μη γίνει το Brexit καν, ή μπορούμε να επιλέξουμε την ενότητα και τη στήριξη της καλύτερης συμφωνίας που μπορούμε να διαπραγματευτούμε», επισήμανε η Βρετανίδα πρωθυπουργός.

 Ο ηγέτης των Εργατικών της αντιπολίτευσης Τζέρεμι Κόρμπιν είπε πως «η κυβέρνηση καταρρέει». «Η συμφωνία για την αποχώρηση (από την Ε.Ε.) και το περίγραμμα πολιτικής διακήρυξης αντιπροσωπεύουν μια τεράστια και καταστροφική αποτυχία... Η κυβέρνηση βρίσκεται σε... χάος», υπογράμμισε ο Κόρμπιν.

Οι σκληροί «brexiteers», με πρωτοβουλία του βουλευτή των Συντηρητικών Τζέικομπ Ρέες-Μογκ, ετοιμάζουν επιστολές μομφής κατά της πρωθυπουργού Τερέζα Μέι, προκειμένου να συγκεντρώσουν τον απαιτούμενο αριθμό των 48 βουλευτών για να κινηθεί η σχετική διαδικασία. 

Η ψηφοφορία για πρόταση μομφής μπορεί να ξεκινήσει αν 48 βουλευτές των Συντηρητικών (15% του συνόλου) υπογράψουν επιστολή μη εμπιστοσύνης προς τον πρόεδρο της λεγόμενης κομματικής επιτροπής 1922, Γκράχαμ Μπρέιντι.

  Η Μέι δεν βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη μόνο με την ανταρσία βουλευτών της, αλλά και με την αναζωπύρωση των αποσχιστικών τάσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο. 

Η πρωθυπουργός της Σκωτίας Νίκολα Στέρτζον δήλωσε πως η συμφωνία για το Brexit ενισχύει την υπόθεση ανεξαρτησίας. «Είναι λογικό να σκεφτούμε ότι ο χρόνος για ένα νέο πιθανό δημοψήφισμα για την απόσχιση θα εξαρτηθεί από το πώς θα εξελιχθεί το παρόν πολιτικό χάος με το Brexit», είπε μιλώντας στο τοπικό Κοινοβούλιο.

«Η ώρα αυτή θα έρθει και όταν έρθει δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι ο λαός της Σκωτίας θα επιλέξει την ανεξαρτησία», είπε η Στέρτζον. 

Καθησυχάζει την κοινή γνώμη

Να εξευμενίσει την κοινή γνώμη επιχείρησε η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι σε συνέντευξη Τύπου που έδωσε αργά χθες το απόγευμα, μετά τη θυελλώδη συνεδρίαση του Κοινοβουλίου.

 Η Μέι υποστήριξε πως η προσέγγισή της όσον αφορά το Brexit ήταν να θέσει πάνω από όλα το εθνικό συμφέρον. «Αν δεν προχωρήσουμε με τη συμφωνία δεν ξέρω τι θα ακολουθήσει» είπε, υποσχόμενη ότι θα συνεχίσει να εργάζεται για να πετύχει την καλύτερη συμφωνία για τη Βρετανία. 

 Απευθυνόμενη στους συναδέλφους της Συντηρητικούς που αντιδρούν, η Μέι ανέφερε πως δεν θα κρίνει σκληρά όσους διαφωνούν μαζί της, προσθέτοντας: «Πιστεύω ότι ο δρόμος που χάραξα είναι ο σωστός».

Επισήμανε ακόμη πως κατανοεί ότι ορισμένοι είναι δυσαρεστημένοι με τους συμβιβασμούς της συμφωνίας και τόνισε ότι το Brexit στο οποίο προχωρά είναι αυτό που ανταποκρίνεται στις προτεραιότητες του βρετανικού λαού.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε από την Ντάουνιγνκ Στριτ, η πρωθυπουργός της Βρετανίας Τερέζα Μέι διαβεβαίωσε ότι το σχέδιο συμφωνίας για Brexit, στο οποίο κατέληξαν με την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι «το καλύτερο» δυνατό για το Ηνωμένο Βασίλειο.

«Το πιστεύω με κάθε ίνα της ύπαρξής μου, ότι ο δρόμος που ακολούθησα είναι ο καλύτερος για τη χώρα μου» δήλωσε η Τερέζα Μέι, υπογραμμίζοντας ότι ενεργεί με γνώμονα το εθνικό συμφέρον και θα συνεχίσει να το κάνει, στον απόηχο της παραίτησης 4 μελών της κυβέρνησής της.

Επιπλέον, η πρωθυπουργός της Βρετανίας είπε ότι κανείς δεν αντιπρότεινε ένα εναλλακτικό σχέδιο στο δικό της και ότι όλες οι επιλογές περιλάμβαναν μια συμφωνία για ένα δίχτυ ασφαλείας (backstop) για τα ιρλανδικά σύνορα, την οποία επέκριναν σφοδρά στελέχη του κόμματός της.

«Εάν δεν προχωρήσουμε με αυτή τη συμφωνία, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα τις συνέπειες. Θα πρέπει να ακολουθήσουμε ένα μονοπάτι βαθιάς και σοβαρής αβεβαιότητας, τη στιγμή που οι Βρετανοί πολίτες απλά θέλουν να το προχωρήσουμε» επεσήμανε η Τερέζα Μέι, η οποία απέκλεισε για μία ακόμη φορά το ενδεχόμενο διεξαγωγής ενός δεύτερου δημοψηφίσματος.

Τρόμαξαν οι αγορές

Οι πολιτικές εξελίξεις στη Βρετανία και η μετέωρη συμφωνία του Brexit προκάλεσαν τριγμούς στις διεθνείς αγορές, με τη στερλίνα να δέχεται έντονες πιέσεις, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη πτώση από τον Οκτώβριο του 2016 έναντι του δολαρίου. Το βρετανικό νόμισμα υποχώρησε ενδοσυνεδριακά έως και το 1,2746, χάνοντας σημαντικό έδαφος και έναντι του ευρώ. Οι φόβοι για ένα «άτακτο» Brexit και μια χαοτική αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά την παραίτηση μελών του βρετανικού υπουργικού συμβουλίου, έστρεψαν τους επενδυτές προς ασφαλή καταφύγια, όπως το δολάριο και το γερμανικό κρατικό χρέος. Tα ασφάλιστρα κινδύνου για το κρατικό χρέος της Βρετανίας (CDS) εκτοξεύθηκαν χθες σε υψηλά σχεδόν διετίας. Στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου, οι επενδυτές αντέδρασαν με μεγαλύτερη ψυχραιμία, με τον FTSE 100 να παραμένει σταθερός, όμως ο επιμέρους δείκτης FTSE 250 έκανε βουτιά 1,7%. Οι μετοχές των βρετανικών τραπεζών βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα, με τους φόβους για ένα εφιαλτικό σενάριο εξόδου να οδηγούν τη μετοχή της Barclays στα χαμηλότερα επίπεδα από τον Σεπτέμβριο του 2016, ενώ η Royal Bank of Scotland υποχώρησε πάνω από 7%. Σε ελεύθερη πτώση και ο γενικός δείκτης στο ιρλανδικό χρηματιστήριο, με απώλειες 3,8%, τις μεγαλύτερες από την εποχή του δημοψηφίσματος υπέρ του Βrexit. 

REUTERS/SIMON DAWSON

To 585 σελίδων προσχέδιο της συμφωνίας αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση εμπεριέχει ορισμένα αμφιλεγόμενα σημεία, ειδικά για τους υποστηρικτές του Brexit. Στη συμφωνία γίνεται αναφορά για μεταβατική περίοδο, που θα αρχίζει μετά την ημερομηνία του Brexit (29 Μαρτίου 2019) και θα διαρκέσει 21 μήνες. Στη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει να ακολουθεί όλους τους κανονισμούς της Ε.Ε., ώστε να δώσει σε επιχειρήσεις και κυβερνήσεις χρονικά περιθώρια προετοιμασίας για τη μετά Brexit εποχή. Η μεταβατική περίοδος αποσκοπεί στο να δοθεί χρόνος στις δύο πλευρές να καταλήξουν σε εμπορική συμφωνία.

Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα βασικά σημεία που προβλέπει το προσχέδιο της συμφωνίας.

*Κόστος «διαζυγίου»: Το προσχέδιο περιλαμβάνει λεπτομέρειες για τον συνολικό λογαριασμό, τον οποίο οι δύο πλευρές συμφώνησαν πριν από μερικούς μήνες. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα πληρώσει τουλάχιστον 39 δισ. στερλίνες στην Ε.Ε. για να καλύψει όλες τις χρηματοοικονομικές του υποχρεώσεις.

*Προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών της Ε.Ε. που διαμένουν στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και των Βρετανών πολιτών στην Ε.Ε. Παραμένουν όμως ερωτήματα πάνω σε διάφορα ζητήματα, όπως τα δικαιώματα των Βρετανών πολιτών για απασχόληση σε διάφορες χώρες της Ε.Ε.

*Χρηματοοικονομικές αγορές: Το προσχέδιο δίνει στο χρηματοοικονομικό κέντρο Σίτι του Λονδίνου βασικού επιπέδου πρόσβαση στις αγορές της Ε.Ε., με καθεστώς παρόμοιο με εκείνο που ισχύει για τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας. Η σχέση θα είναι «αποδυναμωμένη», σύμφωνα όμως με τις Βρυξέλλες πρόκειται για την καλύτερη δυνατή συμφωνία που θα μπορούσε να περιμένει το Ηνωμένο Βασίλειο. Στο πλαίσιο αυτό, η Βρετανία θα κληθεί να υλοποιήσει μια σειρά δεσμεύσεων που αφορούν τη διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας, τη διασφάλιση της ακεραιότητας της αγοράς, την προστασία των επενδυτών, την εξασφάλιση του θεμιτού ανταγωνισμού και σεβασμό στα ρυθμιστικά και κανονιστικά πλαίσια.

* Ισότιμοι όροι ανταγωνισμού: Η συμφωνία προβλέπει ότι η Βρετανία θα πρέπει να τηρεί ισότιμους όρους στον ανταγωνισμό και τις κρατικές ενισχύσεις, την εργασία, το περιβάλλον και τους φόρους. Αυτές οι προϋποθέσεις διασφαλίζουν ισότιμους όρους μεταξύ βρετανικών και ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

* Εμπορική συμφωνία: Οι δύο πλευρές θα καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για μια εμπορική συμφωνία εντός της μεταβατικής περιόδου που διαρκεί έως τον Δεκέμβριο του 2020. Το νέο εμπορικό σύμφωνο θα τεθεί σε εφαρμογή τον Ιανουάριο του 2021, εκτός κι αν υπάρξει πρόβλεψη για ολιγόμηνη παράταση της μεταβατικής περιόδου.

* Σύνορα με την Ιρλανδία: Η λεγόμενη «ασφαλιστική δικλίδα» θα είναι προσωρινή μέχρι το 2020 και αποτρέπει την υιοθέτηση «σκληρών συνόρων» ανάμεσα στην Ιρλανδία, που είναι μέλος της Ε.Ε., και τη Βόρεια Ιρλανδία, που υπάγεται στην επικράτεια του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Βόρεια Ιρλανδία θα απολαμβάνει το ίδιο τελωνειακό καθεστώς με το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο, όμως θα συνεχίσει να υπόκειται σε συγκεκριμένους ευρωπαϊκούς κανονισμούς.

Η «ενιαία τελωνειακή εδαφική επικράτεια» θα καλύπτει όλα τα αγαθά, με εξαίρεση τα προϊόντα αλιείας. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεσμεύεται να αποφύγει «σκληρά σύνορα» ανάμεσα στην Ιρλανδία και τη Βόρεια Ιρλανδία και να διατηρήσει τη «Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής» του 1998, τερματίζοντας τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο τριών δεκαετιών στη Βόρεια Ιρλανδία.  

Σενάρια για τη σχέση της Βρετανίας με τους 27

Λονδίνο και Βρυξέλλες κατέληξαν στο σχέδιο που σκιαγραφεί τη σχέση της Βρετανίας με τους 27 μετά την επίσημη έξοδό της από την Κοινότητα τον Μάρτιο του 2019. Η συμφωνία, εφόσον επικυρωθεί, χαρίζει σε τράπεζες και επιχειρήσεις την άρση της αβεβαιότητας - ό,τι πιο πολύτιμο στις σημερινές συνθήκες αστάθειας. Σηματοδοτεί όμως παράλληλα το τέλος της εύκολης πρόσβασης στην ενιαία εσωτερική αγορά. Δημιουργεί ένα περιβάλλον νέων δεδομένων, στο οποίο θα κερδίσει όποιος επιδείξει μεγαλύτερη ικανότητα προσαρμογής. Το πρώτο βήμα έγινε. Αλλά ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς και κρύβει παγίδες. 

Το Σίτι

Η Μέι είχε ξεκαθαρίσει από αρκετά νωρίς ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας δεν θα πρέπει να περιμένει ειδική μεταχείριση σε σχέση με τους άλλους κλάδους. Και η Ε.Ε. ξεκαθάριζε πως το Σίτι δεν μπορεί να έχει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Αν ήθελε να διατηρήσει δικαιώματα διαβατηρίου, θα έπρεπε να υπόκειται στο εποπτικό πλαίσιο της Κοινότητας. 

Η συμφωνία προσφέρει τελικά σε τράπεζες και χρηματοοικονομικούς οργανισμούς με βρετανική έδρα καθεστώς ισοδυναμίας (equivalence) - μία σχέση που πόρρω απέχει από τα δικαιώματα διαβατηρίου και την πλήρη πρόσβαση, που απολαμβάνουν σήμερα. Είναι όμως μάλλον ό,τι καλύτερο μπορούσε να πετύχει η Βρετανία.

Υπό αυτές τις συνθήκες, όσα πιστωτικά ιδρύματα είχαν ήδη εκκινήσει διαδικασία μεταφοράς δραστηριοτήτων και θέσεων εργασίας, έχοντας επιλέξει τη Φραγκφούρτη, το Δουβλίνο, το Παρίσι ή άλλη ευρωπαϊκή πόλη, δύσκολα θα αλλάξουν τα σχέδιά τους. Η μαζική αιμορραγία, όμως, που θα έφερνε ένα no deal σίγουρα αποτρέπεται.

Το Λονδίνο θα πρέπει να δώσει μάχη για να διατηρήσει τα πρωτεία, που κρατάει εδώ και χρόνια ως χρηματοοικονομικό κέντρο. Σήμερα το Σίτι φιλοξενεί τις κορυφαίες τράπεζες του πλανήτη, τους μεγαλύτερους παίκτες Ευρώπης, Ασίας και ΗΠΑ. Οι οργανισμοί στη βρετανική πρωτεύουσα διαχειρίζονται περί τα 6 τρισ. ευρώ, δηλαδή το 37% του χρηματοοικονομικού ενεργητικού της Ευρώπης (ποσοστό διπλάσιο σε σχέση με τον κοντινότερο ανταγωνιστή, το Παρίσι). Κυρίαρχος είναι ο ρόλος του Λονδίνου και στον ευρωπαϊκό τομέα επενδυτικής τραπεζικής, μία αγορά 5,2 τρισ. ευρώ.  

Επιχειρήσεις

Επί μήνες μεγάλες εταιρείες κάθε κλάδου, φαρμακευτικές, βιομηχανίες τροφίμων, αεροπορικές, ναυτιλιακές, αλλά και ο αγροτικός τομέας, προετοιμάζονταν για το χειρότερο σενάριο: ένα «άτακτο», χαοτικό Brexit, που σήμαινε επιβολή δασμών και μεγάλες ανατιμήσεις σε ευρεία γκάμα προϊόντων, ελέγχους στα τελωνεία, καθυστερήσεις και προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, πανικό στις εξαγωγές. Ο χειρότερος εφιάλτης μάλλον δεν γίνεται πραγματικότητα. Το πιο σημαντικό είναι το θα διασφαλιστεί μία ικανή μεταβατική περίοδος. Ωστόσο, πολλά θα εξαρτηθούν από τις λεπτομέρειες της εμπορικής συμφωνίας, που θα υπογράψει η Βρετανία με την Ε.Ε. ως τρίτη χώρα πια.  

Ανάπτυξη

Με την αβεβαιότητα και τα σενάρια χάους να μπαίνουν στην άκρη, η βρετανική οικονομία θα έχει τη δυνατότητα να ξαναβρεί τους ρυθμούς της. Το ινστιτούτο Berenberg υπολογίζει ότι η ανάπτυξη μπορεί να ανεβάσει ταχύτητα στο 2% το 2019 από 1,3% φέτος.

Για πόσο όμως θα διατηρηθεί η δυναμική; Το ερώτημα δεν μπορεί εύκολα να απαντηθεί. Το 44% των βρετανικών εξαγωγών κατευθύνεται σήμερα στην Κοινότητα. Βεβαίως η Βρετανία θα επιδιώξει διμερείς εμπορικές συμφωνίες με ΗΠΑ, Αυστραλία, Ινδία, Κίνα. Μεσοπρόθεσμα η ανάπτυξη θα εξαρτηθεί από το πόσο γρήγορα θα πετύχει το Λονδίνο να κλείσει τις συμφωνίες αυτές.

Συγκρατημένοι οι οίκοι S&P και Moody's

«Θετική μεν, με σημαντικά εμπόδια δε» χαρακτηρίζει τη συμφωνία Ε.Ε. - Ηνωμένου Βασιλείου ο οίκος αξιολόγησης Moody’s, σε μία πρώτη αντίδραση μετά τις τελευταίες εξελίξεις. Μεταξύ άλλων, επισημαίνει ότι η ανακοίνωση της συμφωνίας είναι θετική και αποτελεί ένα «σημαντικό βήμα προς το συντεταγμένο Brexit». Ωστόσο, όπως σπεύδει να προσθέσει, «ακόμη παραμένουμε μακριά από το τέλος της διαδικασίας, καθώς μία σειρά προκλήσεων παραμένει στο τραπέζι». Στο πλαίσιο αυτό, κάνει ειδική μνεία στις «κρίσιμες εξελίξεις ως προς το βρετανικό Κοινοβούλιο», καθώς η στήριξη της πλειοψηφίας των βουλευτών στο σχέδιο της Μέι παραμένει εν αμφιβόλω. Η Moody’s, πάντως, χαιρετίζει την επίτευξη συμφωνίας ως προς τη μεταβατική περίοδο (Απρίλιος 2019 - Δεκέμβριος 2020), κατά τη διάρκεια της οποίας Ε.Ε. και Ηνωμένο Βασίλειο θα διαπραγματευτούν τη μελλοντική εμπορική σχέση.

Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor’s προειδοποίησε χθες για το ενδεχόμενο υποβάθμισης του αξιόχρεου της Βρετανίας στην περίπτωση που ενισχυθεί το ρίσκο ενός άτακτου Brexit.