Από την έντυπη έκδοση
της Κατερίνας Τζωρτζινάκη
[email protected]
Σε μια συζήτηση αναφέρθηκε το όνομα του Κουν. Tου Τόμας, όχι του Κάρολου. Στο έργο του «Η Δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων» εισάγει μια εντελώς νέα ορολογία: επιστημονική κοινότητα, προ-επιστήμη, φυσιολογική επιστήμη, ιδιόρρυθμη επιστήμη, γρίφοι, ανωμαλίες, κρίση, επιστημονική επανάσταση, ασυμμετρότητα, παράδειγμα. Εδώ είμαστε. Εξηγεί το πώς η επιστήμη λειτουργεί με παραδείγματα: η επιστήμη αναπτύσσεται μέσα σε ένα κοινό πλαίσιο συμφωνημένων κανόνων, αλλά συχνά μια επανάσταση ανοίγει νέους ορίζοντες, με αποτέλεσμα η επιστήμη να αρχίζει να λειτουργεί μέσα σε ένα νέο παράδειγμα.
Εντάξει, αυτό το μανιφέστο της «Νέας Φιλοσοφίας της Επιστήμης» δεν είναι τόσο εύπεπτο και η έννοια του παραδείγματος στάζει δημιουργική ασάφεια, αλλά αυτό ακριβώς μας βολεύει, λόγω συνάφειας. Με την πολιτική. Αυτό που θα έπρεπε να σκεφτούμε μήπως είναι η αλλαγή πολιτικού και οικονομικού παραδείγματος;
Εξηγούμαι. Πώς διαλύθηκε ο παγκοσμιοποιημένος κόσμος της προηγούμενης εποχής;
«Είμαι κατάπληκτος από την ομοιότητα ανάμεσα στην κατάσταση που ζούμε και την κατάσταση του Μεσοπολέμου» δήλωσε ο ένοικος του Μεγάρου των Ηλυσίων. «Σε μια Ευρώπη διαιρεμένη από τους φόβους, την εθνικιστική αναδίπλωση, τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, βλέπουμε να ανασυντίθεται ό,τι συνιστούσε τη ζωή στην Ευρώπη από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (...) Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν κίνδυνο: τον κίνδυνο του διαμελισμού από την εθνικιστική λέπρα και της αποσταθεροποίησης από εξωτερικές δυνάμεις. Και, κατά συνέπεια, απώλειας της κυριαρχίας της».
Δεν είναι ο μόνος που γυρίζει στη δεκαετία του 1930 για να προειδοποιήσει. Ο Χάρολντ Τζέιμς, ιστορικός του Πρίνστον, στο βιβλίο «Το τέλος της Παγκοσμιοποίησης» εξετάζει έναν από τους μεγαλύτερους εφιάλτες του 20ού αιώνα: την κατάρρευση της παγκόσμιας προοπτικής στη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Αναλύοντας αυτή την κατάρρευση υπό το πρίσμα των ροών του κεφαλαίου, του εμπορίου και της διεθνούς μετανάστευσης, ο Τζέιμς υποστηρίζει ότι δεν ήταν απλά συνέπεια των εντάσεων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά προέκυψε από την αλληλεπίδραση των δυσαρεσκειών έναντι όλων αυτών των στοιχείων κινητικότητας.
Θα μπορούσε να συμβεί ξανά; Το πρώτο σκέλος είναι γεγονός. Το κύμα προστατευτισμού, που κινείται χέρι - χέρι με την άνοδο ριζοσπαστικών ιδεών. Οι απόπειρες αποσύνθεσης της παγκοσμιοποίησης και οι εχθρικές αντιδράσεις έναντι του διεθνούς εμπορίου και της μετανάστευσης.
Το δεύτερο σκέλος, ο πόλεμος, δεν αποκλείεται από τον ιστορικό, μα μήπως παίρνει κι άλλες μορφές το κακό;
