Από την έντυπη έκδοση
Tης Νατάσας Στασινού
[email protected]
Εμφανίζουν χαμηλές ανισότητες (εισοδηματικές και μεταξύ των δύο φύλων), διαθέτουν ισχυρό κοινωνικό κράτος, λειτουργικό σύστημα υγείας, ζηλευτό από αρκετές χώρες εκπαιδευτικό σύστημα και κερδίζουν πρωτιές στην καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα. Για τους έξω, οι σκανδιναβικές χώρες φαίνεται να τα έχουν όλα. Το μοντέλο που ακολούθησαν επί χρόνια οι σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις της περιοχής έχει παινευτεί από πολλούς και έχει επιχειρηθεί (σπάνια με επιτυχία) να αντιγραφεί από άλλους τόσους. Μήπως όμως πεθαίνει;
Πριν από λίγες ημέρες ο αρθρογράφος των «Financial Times» Μάρτιν Σανμπντού καλούσε τους «νεόκοπους σοσιαλιστές» σε ΗΠΑ, Βρετανία και αλλού να κοιτάξουν το σκανδιναβικό μοντέλο που διατηρεί υψηλά στάνταρντ σε δημόσια υγεία και παιδεία, αλλά ενθαρρύνει ταυτόχρονα τον ανταγωνισμό, ενστερνίζεται την παγκοσμιοποίηση και το ελεύθερο εμπόριο, προωθεί δικαιοσύνη στους μισθούς και στηρίζεται στον ουσιαστικό ρόλο των συνδικάτων. Δύσκολα μπορεί κανείς να διαφωνήσει ότι συνιστά πρότυπο. Το κάνουν όμως οι... Σουηδοί.
Οι κάλπες της ερχόμενης Κυριακής αναμένεται να δείξουν ενισχυμένη την ακροδεξιά και αισθητά αποδυναμωμένους τους Σοσιαλδημοκράτες, που κυριάρχησαν στην πολιτική σκηνή για μεγάλο μέρος του 20ού αιώνα και τις αρχές του 21ου. Πρόκειται για μία στροφή που βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και τουλάχιστον μία τετραετία (έγινε με ταχύτερα βήματα στη Φινλανδία και τη Δανία). Πώς εξηγείται αυτή η αλλαγή σε μία προοδευτική, ανοιχτή -όπως την ξέραμε έως τώρα- κοινωνία;
Ο παράγοντας της προσφυγικής κρίσης δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η Σουηδία των 10 εκατ. κατοίκων χορήγησε άσυλο σε 163.000 πρόσφυγες μόνο το 2015. Ήταν το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των μελών του ΟΟΣΑ - κάτι που συχνά επικαλείται η ακροδεξιά, σπεύδοντας βέβαια να το συνδέσει, με αστεία συχνά επιχειρήματα, με οτιδήποτε στραβό έχει συμβεί στη χώρα έκτοτε.
Το αντιμεταναστευτικό ρεύμα, όμως, «πατάει» πάντα σε οικονομικά δεδομένα, όπως το γεγονός ότι το κατά κεφαλήν εισόδημα αυξήθηκε μόλις 0,9% το 2017 - λιγότερο απ’ όσο σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ε.Ε.
Η Σουηδία και το μοντέλο της έρχονται επίσης αντιμέτωπα με κάτι που ταλαιπωρεί συνολικά την ήπειρο: τη γήρανση του πληθυσμού και τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού.
Στα τέλη του 2017 σχεδόν 645.000 Σουηδοί καλύπτονταν πλήρως από ιδιωτική ασφάλιση υγείας. Το 2000 ήταν λιγότεροι από 100.000. Σε άνοδο και τα ιδιωτικά προγράμματα σύνταξης, καθώς οι συντάξεις δεν είναι πια τόσο γενναιόδωρες, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με τα επιδόματα ανεργίας.
Το σουηδικό μοντέλο δεν έχει πεθάνει. Θα πρέπει ακόμη και αυτό ωστόσο να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα.
