Της Ανθής Αγγελοπούλου
Μια νέα μελέτη που έγινε από επιστήμονες της Δανίας φέρνει στη δημοσιότητα ο Φυσιολόγος, Νευρολόγος James Ives MPsych (Hons) στο news-medical.net, αναφορικά με τις εκτιμήσεις 10 ετών που αφορούν τη σχέση ηλικίας, φύλου και γονοτύπου Apo-E ως προς τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα νέα αυτά στοιχεία θα βοηθήσουν στην πιο γρήγορη εξεύρεση των ατόμων υψηλού κινδύνου τα οποία, θα μπορούσαν ενδεχομένως να ωφεληθούν από μία έγκαιρη στοχοθετημένη πρόληψη. Η μελέτη δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό CMAJ (Canadian Medical Association Journal).
Τι είναι ο γονότυπος απολιποπρωτεϊνης Αpο-E
Το γονίδιο της ApoE υπάρχει σε τρεις διαφορετικές μορφές -e2, -e3, και e4– με την μορφή e3 να θεωρείται φυσιολογική. Όλοι μας έχουμε ένα συνδυασμό ζεύγους αυτών των τριών μορφών.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η απολιποπρωτεΐνη ApoE παράγεται κάτω από την καθοδήγηση του γονίδιου της ApoE και είναι μια από τις 5 κύριες μορφές λιποπρωτεϊνών του αίματος (Α-Ε). Αποτελείται από 299 αμινοξέα, παράγεται στο ήπαρ και ρυθμίζει την πρόσδεση των LDL σωματιδίων και των υπολειμμάτων χυλομικρών με τους υποδοχείς τους και παράγεται κύρια στο ήπαρ και στον εγκέφαλο και έχει δυο κύριους μεταβολικούς ρόλους: 1) μεταφορά λιπιδίων από την περιοχή σύνθεσης τους ή απορρόφησης τους στους ιστούς όπου τα λιπίδια αποθηκεύονται η εκκρίνονται και 2) μεταφορά λιπιδίων, και πιο συγκεκριμένα χοληστερόλης, από τα περιφερικά όργανα στο ήπαρ για έκκριση. Η ApoE επίσης ρυθμίζει την ενεργότητα των ένζυμων που εμπλέκονται στο μεταβολισμό των λιπιδίων και των λιποπρωτεϊνών. Η ApoE e3/e3 είναι ο φυσιολογικός γονότυπος (62% του πληθυσμού) χωρίς σημαντική συσχέτιση με καρδιαγγειακές ασθένειες και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η ApoE e4 ( e4/e4 και e4/e3, 25% του πληθυσμού) σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αθηροσκλήρωσης.
Αυτοί οι ασθενείς έχουν προδιάθεση σε αυξημένα επίπεδα LDL-C όταν η δίαιτα τους περιέχει πολλά κορεσμένα λίπη. Οι ασθενείς με την e2 ισόμορφη της ApoE έχουν τάση να έχουν χαμηλά επίπεδα LDL-C, ενώ και η Apo e2 και η ApoE e4 συσχετίζονται με υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων. Εάν κάποιος έχει τον συνδυασμό e2/e2, μπορεί να απεκκρίνει τα λιπαρά των τροφών με χαμηλότερο ρυθμό και έτσι βρίσκεται σε υψηλότερο κίνδυνο πρόωρης εμφάνισης αγγειακών ασθενειών. Εάν έχουν τον συνδυασμό e4/e4, έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν αθηροσκλήρωση. Δεν αποτελεί πάντως απλή και σίγουρη διάγνωση καθώς άλλοι παράγοντες όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης και ο υποθυρεοειδισμός, πιθανόν να παίξουν ρόλο στον εάν ο ασθενής θα αναπτύξει την νόσο. Η ApoE e4 επίσης σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Alzheimer’s (AD) σε προχωρημένη ηλικία (εμφάνιση μετά την ηλικία των 65). Αυτή η επίδραση είναι προσθετική καθώς ένα αντίγραφο του e4 (e2/e4 ή e3/e4) φέρει κάποιον αυξημένο κίνδυνο ενώ τα δυο αντίγραφα του e4 σχετίζονται με ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Alzheimer.
Ωστόσο, οι ειδικοί σημειώνουν ότι αυτός ο κίνδυνος είναι σχετικός και ότι οι περισσότεροι με ApoE4 ποτέ δεν θα εμφανίσουν AD ενώ, υπάρχουν πολλοί AD ασθενείς που είναι e4 αρνητικοί.
Ηλικία, φύλο και γονότυπος Apo-E
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η άνοια αποτελεί μείζονα αιτία αναπηρίας σε ηλικιωμένους ενήλικες παγκοσμίως, αλλά δεν υπάρχει επί του παρόντος διαθέσιμη αποτελεσματική θεραπεία. Η μείωση των παραγόντων κινδύνου για την άνοια μπορεί να δίνει μία νέα δυνατότητα για να καθυστερήσει ή να εμποδίσει κανείς την ανάπτυξη της νόσου. Όπως παρατήρησαν, η ηλικία, το φύλο και η κοινή παραλλαγή στο γονίδιο Apo-E εντοπίζουν άτομα υψηλού κινδύνου έτσι ώστε, να επωφεληθούν από στοχευμένες παρεμβάσεις για τη μείωση των παραγόντων κινδύνου.
Η πρωτεΐνη της απολιποπρωτεΐνης Ε (Apo-E) είναι το κλειδί για το μεταβολισμό της χοληστερόλης και για την απομάκρυνση της β-αμυλοειδούς πρωτεΐνης από τον εγκέφαλο σε άτομα με νόσο Alzheimer.
Πρώιμη παρέμβαση
«Αν εντοπιστεί ο υψηλότερος κίνδυνος μπορεί μια στοχευμένη πρόληψη για τη μείωση του παράγοντα κινδύνου να ξεκινήσει νωρίς, πριν αναπτυχθεί η ασθένεια, καθυστερώντας έτσι την έναρξη της άνοιας ή ακόμα και την αποτροπή της» επισημαίνει η καθηγήτρια Κλινικής Βιοχημείας στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης Rigshospitalet, Ruth Frikke-Schmidt.
Σύμφωνα με την Επιτροπή Lancet, η πρώιμη παρέμβαση για την υπέρταση, το κάπνισμα, το διαβήτη, την παχυσαρκία, την κατάθλιψη και την απώλεια ακοής μπορεί να επιβραδύνουν ή να εμποδίσουν την ανάπτυξη της νόσου.
Τι είναι η Επιτροπή Lancet
Η Επιτροπή Lancet έχει συσταθεί με τη συμβολή πολλών και ίσως των σημαντικότερων ηγετών του κόσμου, ερευνητών και επαγγελματιών στους τομείς της διαχείρισης της ρύπανσης, της περιβαλλοντικής υγείας και της αειφόρου ανάπτυξης με στόχο την καλύτερη διαχείριση και πρώιμη παρέμβαση στους τομείς αυτούς.
Τα στοιχεία της μελέτης
Η μελέτη εξέτασε τα δεδομένα από 104 537 άτομα που ζουν στην Κοπεγχάγη και τα συνέδεσε με τις διαγνώσεις άνοιας. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ένας συνδυασμός ηλικίας, φύλου και μιας κοινής διακύμανσης που υπήρχε στο γονίδιο Apo-E ήταν δυνατό να εντοπίσει ομάδες υψηλού κινδύνου. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ένα 7% αυξημένος κίνδυνος για τις γυναίκες και ένα 6% για τους άνδρες στις ηλικίες των 60 ετών. Όσο ανέβαινε η ηλικία αυξανόταν και ο κίνδυνος, δηλαδή στα άτομα των 70 ετών ο κίνδυνος στις γυναίκες ήταν 16% και στους άνδρες 12%. Ενώ, στην ηλικία των 80 ετών και άνω, ο κίνδυνος στις γυναίκες ήταν 24% και στους άνδρες 19%.
Ωστόσο, οι ερευνητές σημείωσαν ότι η γενικευσιμότητα της μελέτης είναι περιορισμένη καθώς περιελάμβανε μόνο ανθρώπους λευκού ευρωπαϊκού υποβάθρου.
