Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Σε μια προσπάθεια να αφυπνίσει τη συλλογική μνήμη και να τονώσει την κριτική προβολή της στο παρόν, μεταθέτοντας έτσι την προσοχή από την παθητικότητα του συναισθήματος της συμπόνιας προς τους αναξιοπαθούντες «μετακινούμενους» πληθυσμούς, στις πολιτικές και ηθικές ευθύνες μας απέναντί τους, η δραματουργός, σκηνοθέτις και περφόρμερ Μαρίλλη Μαστραντώνη μάς μιλά για την παράσταση «Camp Europe», που παρουσιάζεται στο θέατρο Χυτήριο, από τις 9 έως τις 15 Μαΐου.
Ποιο ήταν το έναυσμα για να μελετήσετε, τη δεδομένη στιγμή, την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση;
«Ως καλλιτέχνης, αλλά και ως ενεργός πολίτης, δεν θα μπορούσα να μείνω αδιάφορη μπροστά στο φαινόμενο των νέων προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών και της διαχείρισής τους σε πολιτικό επίπεδο. Θέλησα, λοιπόν, να συζητήσω το ζήτημα, αλλά, ωστόσο, να το φωτίσω μέσα από μια διαφορετική οπτική: από τη μια, να διερευνήσω τη λειτουργία των στρατοπέδων συγκέντρωσης διαχρονικά σε κρίσιμες ιστορικά περιόδους και να την προβάλλω κριτικά στις σημερινές συνθήκες, κι από την άλλη, να υπενθυμίσω ότι η κινητικότητα για διάφορους λόγους είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης εμπειρίας».
Πόσο δύσκολη ήταν η συλλογή και επεξεργασία του υλικού σας; «Πάντα, η έρευνα και η συλλογή υλικού για τέτοιου τύπου πρότζεκτ είναι μια μακρά διαδικασία. Η επεξεργασία του υλικού, αργότερα, χρειάζεται ευαισθησία, σεβασμό και προσοχή, ώστε να μην “προδοθούν” ούτε οι στόχοι που θέσαμε, αλλά ούτε και τα πρόσωπα που μας εμπιστεύτηκαν, συμβάλλοντας στην έρευνά μας».
Με ποιες προκλήσεις βρεθήκατε αντιμέτωπη κατά τη δραματουργία και τη θεατρική απόδοση της έρευνάς σας;
«Είναι πάντα δύσκολο, όσο και προκλητικό, να επιχειρείς να αποδώσεις με θεατρικό τρόπο θεωρητικές και αφηρημένες έννοιες, όπως η “κατάσταση εξαίρεσης”, η “γυμνή ζωή” ή το θέμα της “κυριαρχίας” και της βιο - πολιτικής. Η σκηνή λειτουργεί διαφορετικά από τη θεωρητική σκέψη, είναι κάτι το απτό, που διαθέτει “υλικότητα”, κι αυτό αποτελεί πάντα έναν γρίφο και ένα παρακινδυνευμένο στοίχημα, και γι’ αυτό ενδιαφέρον».
Σε μια εποχή κλιμακούμενων διαφωνιών και αντιπαραθέσεων στην Ευρώπη σχετικά με το μέλλον των προσφύγων, ποιο είναι το κυριότερο ζήτημα που θέτει το «Camp Europe»; «Δεδομένου ότι το στρατόπεδο αρχίζει να χρησιμοποιείται όταν η “κατάσταση εξαίρεσης” αρχίζει να γίνεται ο κανόνας, υπάρχει μια προφανής έκλειψη που υφίσταται η πολιτική, “μολυνόμενη” από τον νόμο, καθώς υποβαθμίζεται σε βιο - πολιτική. Θέλουμε να υπενθυμίσουμε ότι η ανθρώπινη δράση είναι δυνατή εντός αυτού του χώρου μεταξύ νόμου και ζωής που αποτελεί η πολιτική, όπου οι άνθρωποι είναι σε θέση να βιώσουν τη δική τους ύπαρξη ως δυνατότητα ή δυνητικότητα, καθώς και το πόσο επικίνδυνη προοπτική για τις κοινωνίες μας είναι η ανάδειξη - με τη δική μας ανοχή - της “κατάστασης εξαίρεσης” ως κυρίαρχου παράδειγματος διακυβέρνησης».
Ποια ήταν η πιο δυνατή στιγμή από την εμπειρία των προηγούμενων καλλιτεχνικών διαμονών σε Σμύρνη, Βερολίνο και Βουδαπέστη; «Όλες οι διαμονές είχαν ενδιαφέρον και, συμπτωματικά, βρεθήκαμε σε απρόβλεπτες συνθήκες. Για παράδειγμα, ήμασταν στην Τουρκία, εν μέσω μιας εξαιρετικά οξυμένης σχέσης με την Ελλάδα, και ενώ ο τουρκικός στρατός πολιορκούσε και, τελικά, εισέβαλε στο Αφρίν, ενώ στη Βουδαπέστη αντιληφθήκαμε ότι βρισκόμασταν σε σχετική “επισφάλεια”, αφού ακριβώς εκείνη την περίοδο (Φεβρουάριος 2018) πέρασε στο Ουγγρικό Κοινοβούλιο το νομοσχέδιο κατά των ΜΚΟ που θα χαρακτηρίζονταν ως Οργανισμοί που υποστηρίζουν τη μετανάστευση - ακόμα και μέσω της παραγωγής και διανομής ενημερωτικού υλικού! -, ουσιαστικά ποινικοποιώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την κοινωνία των πολιτών. Στο Βερολίνο πάλι, αντιληφθήκαμε την αμφίθυμη και πολωμένη στάση της κοινής γνώμης απέναντι στο ζήτημα, καθώς και τη δυσκολία ακόμα και της σημερινής νέας γενιάς στη διαχείριση του ιστορικού παρελθόντος της Γερμανίας».
Το θέατρο - ντοκουμέντο, κατά κύριο λόγο, παίρνει θέση απέναντι σε καίρια κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Πόσο λεπτή είναι η διαχωριστική γραμμή από την προπαγάνδα και τον διδακτισμό και ποιες είναι οι δικλείδες ασφαλείας, για να μην την περάσει κανείς;
«Απεχθάνομαι την προπαγάνδα, την ηθικολογία και τον διδακτισμό. Τα βρίσκω ανούσια, βαρετά και, εντέλει, αντιπαραγωγικά γι’ αυτό που θέλει κανείς να επικοινωνήσει. Ευτυχώς, το θέατρο μάς παρέχει τα εργαλεία, για να αποφύγουμε τέτοιους σκοπέλους: τη μεταφορά, τον συμβολισμό, την παραβολή, το χιούμορ».
Ποιος οφείλει να είναι, κατά τη γνώμη σας, ο ρόλος της τέχνης σε εποχές ταραγμένες, όπως αυτή;
«Κριτικός, παρεμβατικός, ανατρεπτικός, οραματικός».
Το «Camp Europe» επικεντρώνεται σε περιόδους έντονων προσφυγικών ροών και εκτοπίσεων στην Ευρώπη του 20ού αιώνα. Η Iστορία επαναλαμβάνεται. Εμείς γινόμαστε πιο σοφοί; «Στην πραγματικότητα, όπως ισχυρίζονται οι περισσότεροι ιστορικοί, η Ιστορία ποτέ δεν επαναλαμβάνεται ακριβώς, αφού το πλαίσιο διαρκώς διαφοροποιείται. Μελετώντας την όμως, μπορούμε να διδαχθούμε για το πώς φτάσαμε στο παρόν, ποιες είναι οι αναλογίες των σημερινών δεδομένων με τα παρελθόντα, και πώς, ενδεχομένως, θα μπορούσαμε να αποφύγουμε προηγούμενα ολισθήματα και λανθασμένους χειρισμούς. Φοβάμαι, ωστόσο, πως, δυστυχώς, φαίνεται ότι δεν γινόμαστε σοφότεροι, αφού μια ματιά στην τρέχουσα πραγματικότητα διεθνώς θα μπορούσε να συνοψιστεί στο μότο “η Ιστορία διδάσκει ότι δεν διδάσκει τίποτα”».
Ταυτότητα παράστασης Σύλληψη - δραματουργία - σκηνοθεσία: Μαρίλλη Μαστραντώνη, εικαστικός σχεδιασμός: ομάδα RTK, μουσική: Sarp Keskiner, κίνηση: Χριστίνα Κατσίκη - Σαχτούρη, σχεδιασμός video: Γρηγόρης Πανόπουλος, σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Παυλόπουλος - Αγιαννίτης, διεύθυνση παραγωγής: Κατερίνα Κώτσου, φωτογραφίες: Τάκης Βεκόπουλος, παραγωγή: ENTΡOΠIA. Περφόρμερ: Bence Benkő, Βασιλική Γεωργικοπούλου, Şafak Ersözlü, Nίκος Ευσταθιάδης, Δημήτρης Νικολόπουλος, Tσαμπίκα Φεσάκη, Μαριλίζα Χρονέα.
Πληροφορίες
Θέατρο Χυτήριο: Ιερά Οδός 44 - Κεραμεικός, τηλ.: 210 3412313. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη 9 και Κυριακή 13 Μαΐου: 19:00, Πέμπτη 10, Παρασκευή 11, Σάββατο 12, Δευτέρα 14 και Τρίτη 15 Μαΐου: 21.30. Διάρκεια παράστασης: 70 λεπτά (χωρίς διάλειμμα). Τιμές εισιτηρίων: γενική είσοδος: 12 ευρώ, ατέλειες - άνεργοι: 8 ευρώ. Κρατήσεις: ταμείο θεάτρου, ηλεκτρονικά: viva.gr.
