Από την έντυπη έκδοση
Tου Ντερκ Χέλμπινγκ*
*Ο Ντερκ Χέλμπινγκ είναι καθηγητής Υπολογιστικών Κοινωνικών Επιστημών στο ETH Zurich και επιστημονικός συντονιστής του FuturICT.
Ο κόσμος περιβάλλεται από μία αναστάτωση που προκαλείται από την τεχνολογία, καθώς οι καινοτομίες, όπως οι μεγάλες αναλύσεις δεδομένων, η τεχνητή νοημοσύνη (AI), η ρομποτική, το Internet of Things (Διαδίκτυο των Πραγμάτων), οι συσκευές, όπως τα smartphones και smartwatches, που συνδέονται διαδικτυακά για πρακτική και καθημερινή χρήση, η τεχνολογία blockchain, η τρισδιάστατη εκτύπωση και η εικονική πραγματικότητα αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας των κοινωνιών και των οικονομιών.
Μεμονωμένα, καθεμία απ’ αυτές τις τεχνολογίες έχει τη δυνατότητα να μεταλλάξει τα καθιερωμένα προϊόντα, υπηρεσίες και τα συναφή δίκτυα υποστήριξης. Από κοινού, θα αναβαθμίσουν τα παλιά επιχειρηματικά μοντέλα και τα θεσμικά όργανα, κηρύσσοντας μια νέα εποχή οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ιστορίας.
Πώς θα ανταποκριθούμε σε αυτά τα καινούργια δεδομένα;
Οι σημαντικές οικονομικές εξελίξεις προκαλούν συνήθως μεγάλες αλλαγές. Κατά τη διάρκεια της πρώτης Βιομηχανικής Επανάστασης, τον 18ο και τον 19ο αιώνα, οι νέες κατασκευαστικές λειτουργίες οδήγησαν τελικά σε τεράστιες βελτιώσεις στην ανθρώπινη ευημερία. Καθώς η παραγωγικότητα αυξήθηκε, οι μισθοί και το βιοτικό επίπεδο αυξήθηκαν επίσης. Ωστόσο, στις αρχές της διαδικασίας, η εισαγωγή των μηχανών στην παραγωγή είχε αρνητικές συνέπειες, όπως η ανεργία, η παιδική εργασία και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Ο κοινωνικός και πολιτικός αντίκτυπος της ψηφιακής επανάστασης μπορεί να είναι ακόμη πιο δραματικός. Πόλεμοι και επαναστάσεις μπορεί να ξεσπάσουν και αξίες όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι πολιτικές ελευθερίες μπορεί να υπονομευθούν. Όπως εγώ διαπίστωσα και οι συνάδελφοί μου επισήμαναν σε πρόσφατο άρθρο στο «Scientific American», όσο περισσότερα γνωρίζουν οι υπολογιστές για εμάς, τόσο λιγότερο πιθανό είναι οι επιλογές μας να είναι ελεύθερες και να μην προκαθορίζονται από άλλους, καθώς είναι αδύνατος ο αυτοπροσδιορισμός της ενημέρωσης.
Ευτυχώς, η απώλεια της ατομικής αυτονομίας δεν είναι αναπόφευκτη. Υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργηθεί ένα πιο υπεύθυνο ψηφιακό μέλλον. Πρέπει όμως να ξεκινήσουμε αμέσως. Η επιτυχία του απαιτεί δημόσια συζήτηση, ψηφιακό «διαφωτισμό» και απελευθέρωση και την ευρύτερη συνειδητοποίηση των κινδύνων της τεχνολογίας. Με άλλα λόγια, η μετάβαση που αντιμετωπίζουμε είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι μπορεί να διαχειριστεί μόνη η οποιαδήποτε χώρα ή οργάνωση. Για όλους μας διακυβεύεται κάτι: το μέλλον μας.
Η προσδοκία ότι η ΑΙ θα ξεπεράσει τις ανθρώπινες αδυναμίες, όπως η προκατάληψη, έχει υποχωρήσει. Σήμερα, πολλά συστήματα ΑΙ μπορούν να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά των χρηστών και να τους χειραγωγούν.
Άλλες προβλέψεις για τη νέα «ψηφιακή κοινωνία» αποδείχτηκαν εξίσου αβάσιμες. Οι αποκαλούμενες έξυπνες πόλεις -στις οποίες η αστική ζωή είναι αυτοματοποιημένη- μέχρι στιγμής απέτυχαν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι πόλεις δεν είναι απλά γιγάντιες αλυσίδες εφοδιασμού. είναι επίσης χώροι πειραματισμού, δημιουργικότητας, καινοτομίας, εκμάθησης και αλληλεπίδρασης.
Τέλος, ενώ η «οικονομία πλατφόρμας» και η εξάρτησή της από το Διαδίκτυο, τους υπολογισμούς και τα δεδομένα οδήγησαν στην ανάπτυξη ορισμένων από τις πιο πολύτιμες εταιρείες στον κόσμο, αλλά επίσης μετέτρεψαν και πολλούς πολίτες σε παθητικούς καταναλωτές. Η ειρωνεία αυτής της υπερ-σύνδεσης είναι ότι οι άνθρωποι γίνονται λιγότερο διακριτικοί όχι μόνο για τα προϊόντα που αγοράζουν, αλλά και για τις πληροφορίες που καταναλώνουν. Είναι, τελικά, αυτή η «προσεκτική οικονομία» που δημιούργησε τα «ψεύτικα νέα».
Με απλά λόγια, η ψηφιακή μας ουτοπία δεν θα δημιουργηθεί χωρίς βοήθεια. Χρειαζόμαστε μια πιο ηθική προσέγγιση στην τεχνολογία μηχανικής, που να ενσωματώνει συνταγματικά, πολιτιστικά και ηθικά πρότυπα και αξίες σε τεχνητά και αυτόνομα συστήματα. Απαιτείται σχεδιασμένη προσέγγιση «δεοντολογικά ευθυγραμμισμένη» και «ευαίσθητη στις αξίες» σε κάθε πτυχή της τεχνολογικής ανάπτυξης - από τις έξυπνες συσκευές έως το λογισμικό που υποστηρίζει τις κυβερνήσεις και τις αγορές μας.
Για παράδειγμα, προκειμένου να παραμείνει η δημοκρατία ένα βιώσιμο πολιτικό πρότυπο, τα συστήματα πληροφοριών που χρησιμοποιούν οι δημοκρατικές κυβερνήσεις πρέπει να σχεδιάζονται για να υποστηρίξουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, την αξιοπρέπεια, τον αυτοπροσδιορισμό, τον πλουραλισμό, τον καταμερισμό ευθύνης, τη διαφάνεια, το δίκαιο και τη δικαιοσύνη.
Για να επιτύχει αυτό το δημοκρατικό ψηφιακό μέλλον, ο κόσμος πρέπει να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται για την τεχνολογία. Πρέπει να οικοδομήσουμε ανοικτά, συμμετοχικά οικοσυστήματα πληροφόρησης, που θα εξουσιοδοτούν οποιονδήποτε στην παγκόσμια οικονομία να συνεισφέρει σε ιδέες, ταλέντο και πόρους. Έχουμε τη δυνατότητα να σχεδιάσουμε την τεχνολογία που θα μας εξυπηρετεί, αντί να μας υποδουλώνει. Αλλά η οικοδόμηση του μέλλοντος απαιτεί ένα νέο ψηφιακό zeitgeist, όπου οι κοινωνικές, πολιτιστικές, περιβαλλοντικές και ηθικές αξίες γίνονται μέρος της διαδικασίας σχεδιασμού. Οι καινοτομίες και οι επαναστάσεις είναι συχνά ενοχλητικές και ταραχώδεις, αλλά στην ψηφιακή εποχή μπορούν επίσης να είναι και υπεύθυνες.
Copyright: Project Syndicate, 2018.
www.project-syndicate.org
