Από την έντυπη έκδοση
Της Στέφανι Στάντσεβα*
*Η Στέφανι Στάντσεβα είναι καθηγήτρια οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ
Για πολλούς παρατηρητές, η πρόσφατη έγκριση του σαρωτικού φορολογικού νομοσχεδίου που παρουσίασαν οι Ρεπουμπλικάνοι δεν συγχρονίζεται με τις ανάγκες της χώρας. Με την ανισότητα να επιδεινώνεται, δεν θα ήθελαν οι περισσότεροι Αμερικανοί να κλείσουν το εισοδηματικό χάσμα με τη θέσπιση ενός πιο προοδευτικού φορολογικού συστήματος;
Κατά παράδοξο τρόπο, η απάντηση είναι όχι.
Οι Αμερικανοί έχουν μια βαθιά ριζωμένη, αισιόδοξη άποψη κοινωνικής κινητικότητας, με ρίζες στην ιστορία και σε αφηγήματα περί φτωχών που κατάφεραν να γίνουν πλούσιοι. Σήμερα, όμως, αυτή η άποψη βασίζεται περισσότερο σε μύθο παρά σε γεγονότα.
Σύμφωνα με έρευνα και που πραγματοποιήσαμε και αναλύσαμε πρόσφατα συνάδελφοί μου κι εγώ, οι Αμερικανοί εκτιμούν ότι μεταξύ των παιδιών στην κατώτατη εισοδηματική βαθμίδα το 12% θα τα καταφέρει να φτάσει στην κορυφή κάποια στιγμή στη ζωή του. Οι Αμερικανοί πιστεύουν επίσης ότι με σκληρή δουλειά μόνο το 22% των παιδιών σε κατάσταση φτώχειας θα παραμένει στη φτώχεια ως ενήλικες. Στην πραγματικότητα όμως μόνο το 8% των φτωχών παιδιών θα καταφέρει να φτάσει στην κορυφή και το 33% θα παραμείνει στη φτώχεια. Με άλλα λόγια, οι Αμερικανοί υπερεκτιμούν την ανοδική κοινωνική κινητικότητα και υποτιμούν την πιθανότητα να παραμείνουν φτωχοί επί ολόκληρες γενεές.
Οι Αμερικανοί, κατ’ αυτήν την άποψη, είναι μοναδικοί. Στην Ευρώπη, πολλοί άνθρωποι είναι περισσότερο απαισιόδοξοι για την κοινωνική κινητικότητα. Εν αντιθέσει με τους Αμερικανούς, οι περισσότερο Ευρωπαίοι υπερεκτιμούν τις πιθανότητες να παραμείνουν σε κατάσταση φτώχειας. Οι απόψεις περί κοινωνικής κινητικότητας δεν είναι ενιαίες σε όλο το πολιτικό φάσμα ή σε γεωγραφικές περιοχές. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη, οι άνθρωποι που αυτοχαρακτηρίζονται «συντηρητικοί» σε ζητήματα οικονομικής πολιτικής πιστεύουν ότι κάθε παιδί έχει ίσες ευκαιρίες και ότι η ελεύθερη αγορά είναι δίκαιη.
Το αντίθετο ισχύει για εκείνους που αυτοαποκαλούνται «φιλελεύθεροι» σε οικονομικά ζητήματα. Αυτοί προτιμούν μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση, διότι πιστεύουν ότι, εάν αφεθούν ελεύθερες, οι αγορές δεν θα εξασφαλίσουν δικαιοσύνη και ενδεχομένως να δημιουργήσουν μεγαλύτερη ανισότητα. Ίσως το πιο εντυπωσιακό εύρημα αφορά την αντίδραση των ανθρώπων απέναντι στην πληροφόρηση που αμφισβητεί την παραπάνω αντίληψη. Όταν, για παράδειγμα, τους παραθέτουν απαισιόδοξα στοιχεία για την κινητικότητα, οι φιλελεύθεροι γίνονται ακόμη πιο υποστηρικτικοί των αναδιανεμητικών πολιτικών. Ο συντηρητικοί, από την άλλη πλευρά, δεν επηρεάζονται.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στην έλλειψη εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση. Μόνο το 17% των συντηρητικών σε ΗΠΑ και Ευρώπη αναφέρει ότι εμπιστεύεται τους ηγέτες τους. Πολλοί πιστεύουν ότι τα πολιτικά συστήματα στις χώρες τους είναι διεφθαρμένα και ότι οι πολιτικοί δεν μπορούν ή δεν θέλουν να βελτιώσουν τα πράγματα, διότι έχουν εγκλωβιστεί από κατεστημένα συμφέροντα, βυθίζονται υπό το βάρος του νομοθετικού αδιεξόδου ή «πνίγονται» από τη γραφειοκρατία. Είναι σαφές ότι η πραγματικότητα δεν είναι τόσο απλή. Αυτό όμως που πράγματι είναι ξεκάθαρο είναι ότι οι απόψεις των ανθρώπων για την κοινωνική κινητικότητα έχουν να κάνουν τόσο με την ιδεολογία και τη γεωγραφία όσο και με τις εκάστοτε περιστάσεις που βιώνουν.
Copyright: Project Syndicate, 2018
www.project-syndicate.org
